|
Những vụ thử nghiệm hạt nhân trong thế kỷ 20 không chỉ tàn phá môi trường mà còn để lại di sản phóng xạ độc hại, đe dọa sức khỏe cộng đồng từ Quần đảo Marshall đến Semipalatinsk và Lop Nur.
Bình luận với tờ Thời báo Nhật Bản ngày 17/11, Tiến sĩ Maxime Polleri, Phó Giáo sư tại Đại học Laval và là thành viên của Trường Cao học Nghiên cứu Quốc tế, cho rằng trong bối cảnh lo ngại về việc nối lại các vụ thử nghiệm hạt nhân được Tổng thống Mỹ Donald Trump nêu ra gần đây, lịch sử cho thấy các vụ nổ hạt nhân trong thế kỷ 20 không chỉ là những "thử nghiệm" mà là thảm họa môi trường toàn cầu. Di sản ô nhiễm phóng xạ và những cộng đồng bị lãng quên vẫn còn ảnh hưởng nặng nề đến ngày nay, đặc biệt là tại Châu Đại Dương và Trung Á.
Thử nghiệm hạt nhân: Thảm họa môi trường toàn cầu
Gần đây, Tổng thống Trump đã yêu cầu Lầu Năm Góc tiếp tục thử nghiệm vũ khí hạt nhân của Mỹ, xuất phát từ lo ngại rằng các đối thủ như Trung Quốc hoặc Nga có thể đã tiến hành các cuộc thử nghiệm bí mật dưới lòng đất. Tuy nhiên, Bộ trưởng Năng lượng Mỹ sau đó đã làm rõ rằng các cuộc thử nghiệm theo kế hoạch sẽ chỉ là "các cuộc thử nghiệm hệ thống" để xác minh tình trạng kho vũ khí, không bao gồm bất kỳ vụ nổ hạt nhân thực tế nào.
Mặc dù việc Washington không có kế hoạch kích nổ vũ khí hạt nhân là điều đáng an tâm, nhưng Mỹ, cũng như Trung Quốc và Nga, có lịch sử lâu dài trong việc thử nghiệm vũ khí hạt nhân thực sự. Việc gọi các thí nghiệm hạt nhân trước đây là "thử nghiệm" là rất dễ gây hiểu lầm, bởi mỗi vụ nổ nguyên tử và nhiệt hạch trong suốt thế kỷ 20 đều thải ra một lượng lớn chất ô nhiễm phóng xạ tồn tại lâu dài. Các sự kiện này được hiểu đúng nhất là những thảm họa môi trường với hậu quả kéo dài vẫn còn hiện hữu cho đến ngày nay.
Vào đầu những năm 1950, Mỹ đã bắt đầu thử nghiệm nhiều loại vũ khí hạt nhân tại Khu thử nghiệm Nevada, thải ra một lượng lớn bụi phóng xạ gây ảnh hưởng đến chính người dân của mình. Những người tiếp xúc với bụi phóng xạ này, được gọi là "người sống gần gió", đã phải đối mặt với vô số vấn đề sức khỏe.
"Xuất khẩu" thử nghiệm: Gánh nặng của các vùng lãnh thổ dễ bị tổn thương
Nhận thức được mối nguy hiểm từ việc đánh bom ở nước mình, nhiều quốc gia bắt đầu "xuất khẩu" thử nghiệm hạt nhân sang các khu vực thuộc địa, nơi người dân địa phương dễ bị tổn thương phải đối mặt với gánh nặng ô nhiễm. Việc thử nghiệm vũ khí hạt nhân ở những địa điểm như vậy thường là một lựa chọn chiến lược, vì người dân bản địa không có phương tiện để phản bác lại thế lực thống trị đang kiểm soát lãnh thổ của họ.
Mô hình này thể hiện rõ ở châu Đại Dương, nơi các cường quốc đã tiến hành hàng loạt vụ nổ có sức tàn phá khủng khiếp:
Quần đảo Marshall (Mỹ): Vào tháng 3/1954, Mỹ đã thử nghiệm vũ khí nhiệt hạch, Castle Bravo, tại đảo san hô Bikini thuộc Quần đảo Marshall. Bụi phóng xạ hạt nhân đã ảnh hưởng nặng nề đến cư dân trên đảo, buộc họ phải sơ tán khỏi quê hương. Phạm vi ảnh hưởng của phóng xạ lớn đến mức một tàu đánh cá của Nhật Bản, Daigo Fukuryu Maru, đã bị nhiễm xạ, gây ra hội chứng nhiễm xạ cấp tính cho thủy thủ đoàn và người điều khiển vô tuyến điện bị thiệt mạng.
Polynesia thuộc Pháp: Tương tự, Pháp cũng tiến hành các cuộc thử nghiệm trên không và dưới biển ở Polynesia thuộc Pháp, dẫn đến ô nhiễm nhiều đảo san hô, như Moruroa.
Hậu quả của các cuộc thử nghiệm hạt nhân ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương vô cùng nghiêm trọng, bao gồm việc phá hủy các rạn san hô và hủy diệt hệ sinh thái biển, cũng như gây ra tình trạng di dời cưỡng bức, ô nhiễm chuỗi thức ăn, phá hủy cấu trúc xã hội và các vấn đề sức khỏe kéo dài.
Di sản bị đầu độc tại Trung và Đông Á
Tiến sĩ Polleri lưu ý thêm, một mô hình tương tự về việc xuất khẩu các vụ thử hạt nhân cho các nhóm dân cư dễ bị tổn thương cũng xuất hiện rõ ở Trung và Đông Á:
Trung Á (Liên Xô): Liên Xô đã nhiều lần thử vũ khí hạt nhân tại Bãi thử Semipalatinsk, một khu vực trước đây do người Kazakh sinh sống. Ngày nay, như nhà nhân chủng học Magdalena Stawkowski nhấn mạnh, Kazakhstan đã thừa hưởng những tàn tích của một trong những vùng đất ô nhiễm nhất thế giới, phải đối mặt với các vấn đề sức khỏe gây tranh cãi, nền kinh tế bấp bênh và sự phân biệt đối xử.
Tây Bắc Trung Quốc: Bắc Kinh đã từng thử nghiệm vũ khí hạt nhân ở khu vực Lop Nur, khiến người Duy Ngô Nhĩ (một nhóm dân tộc thiểu số Hồi giáo) lên tiếng lo ngại về tác động lâu dài của phóng xạ còn sót lại.
Trong nhiều trường hợp như vậy, các vấn đề an ninh quốc gia đã bị hy sinh vì các vấn đề an ninh quốc tế, khiến chính các cộng đồng người địa phương phải gánh chịu hậu quả.
Lời kêu gọi hành động
Trớ trêu thay, theo Tiến sĩ Polleri, con người đã thử nghiệm vũ khí hạt nhân để chuẩn bị cho một cuộc chiến tranh không bao giờ xảy ra, khiến chính chúng ta bị ô nhiễm trên toàn cầu trong quá trình này. Việc vũ khí hạt nhân phát nổ trong các cuộc thử nghiệm nên được hiểu rõ là một thảm họa toàn cầu.
Tiến sĩ Polleri kết luận, mặc dù lệnh tạm dừng thử nghiệm hạt nhân đáng được hoan nghênh, nhiều người vẫn đang vật lộn với di sản của các cuộc thử nghiệm hạt nhân trong quá khứ. Thay vì tập trung thời gian, năng lượng và nguồn lực vào những cuộc tấn công giả định xảy ra trong khoa học viễn tưởng hay lý thuyết trò chơi, chúng ta nên tập trung sâu hơn vào di sản bị đầu độc của những vụ nổ thực sự xảy ra trong thế kỷ 20 và thúc đẩy những nỗ lực phục hồi các cộng đồng vẫn đang phải gánh chịu hậu quả của nó.
|
|
