Tổng thống Bolsonaro có lẽ không tin vào mắt mình khi thấy ông Trump thông báo áp thuế thép và nhôm Brazil, người mà ông "dày công" tạo quan hệ và cho rằng có nhiều mối quan hệ thân thiết.
Tổng thống Mỹ Donald Trump năm ngoái công bố mức thuế toàn cầu với thép là 25% và nhôm là 10%, sau đó đồng ý miễn cho một số quốc gia, bao gồm Brazil và Argentina, hai nước có quan hệ tốt với ông. Tuy nhiên, ông chủ Nhà Trắng hôm 2/11 đột ngột đổi ý khi đăng tweet thông báo gạch tên hai nước này khỏi danh sách miễn trừ.
Trong thông báo áp thuế, Trump cáo buộc hai quốc gia Nam Mỹ thao túng tiền tệ và làm tổn hại nông dân Mỹ, khiến Bộ Ngoại giao Brazil phải tức tốc liên lạc với giới chức Nhà Trắng. Các quan chức tại đại sứ quán Brazil ở Washington cũng khẩn trương tiếp cận Bộ ngoại giao Mỹ, trong khi Bolsonaro cho biết ông sẽ cố điện đàm trực tiếp với Trump.
Ngay cả trong chính quyền Trump, một số quan chức cấp cao thuộc nhiều cơ quan khác nhau cũng "choáng váng" với thông báo của Tổng thống Mỹ, hai nguồn tin giấu tên am hiểu vấn đề tiết lộ. Giới chuyên gia đánh giá "gáo nước lạnh" này sẽ giúp Bolsonaro nhận ra giới hạn trong tình bạn với Trump, bài học nhiều lãnh đạo khác đã rút ra trước ông.
Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) và người đồng cấp Brazil Jair Bolsonaro tại Nhà Trắng hôm 19/3. Ảnh: AFP.
"Ưu tiên của Trump là những việc tốt cho cá nhân ông ấy và tăng cường quyền lực", chủ tịch nhóm cố vấn Đối thoại Liên Mỹ Michael Shifter nhận định, lấy ví dụ về Tổng thống Colombia Ivan Duque, người có cuộc gặp đầy nồng ấm với Trump hồi tháng hai. Chỉ một tháng sau, ông hứng chỉ trích vì nạn buôn lậu ma túy từ Colombia vào Mỹ. "Duque không làm được gì cho chúng tôi", Trump tuyên bố.
"Lần lượt từng lãnh đạo Mỹ Latin học được rằng trở thành đồng minh thân cận của Trump không mang lại lợi lộc gì. Họ thực sự không thể trông chờ vào việc được đối xử tốt", Shifter cho hay.
Các chuyên gia chính sách đối ngoại cũng lưu ý không có tổng thống Mỹ nào ra quyết định chỉ dựa trên quan hệ cá nhân, mà phải cân nhắc những vấn đề địa chính trị rộng lớn hơn. Tuy nhiên, việc Trump luôn "quan trọng hóa" sự đồng thuận cá nhân khiến các lãnh đạo thế giới buộc phải lựa chọn thái độ cẩn trọng.
Thủ tướng Nhật Abe Shinzo và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu nằm trong số những lãnh đạo dành nhiều lời ca ngợi Trump để tạo mối quan hệ gần gũi. Tuy nhiên, giới chuyên gia đánh giá không ai "lộ liễu" như Bolsonaro, người được mệnh danh là "Trump của miền nhiệt đới" khi có giọng điệu cứng rắn giống Tổng thống Mỹ trong chiến dịch tranh cử của mình.
Trump hứng thú với Bolsonaro đến mức trở thành lãnh đạo thế giới đầu tiên gọi điện chúc mừng Tổng thống Brazil đắc cử. Bolsonaro cũng phá vỡ thông lệ dành chuyến công du nước ngoài đầu tiên tại một nước láng giềng khi quyết định đến thăm Mỹ.
Trong cuộc gặp song phương nồng ấm tại Nhà Trắng hồi tháng ba, Trump cam kết hỗ trợ Brazil trở thành thành viên chính thức của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD). Tổng thống Mỹ còn khiến người Brazil ngỡ ngàng khi gợi ý nước này nên gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).
Cũng tại sự kiện này, Bolsonaro phá vỡ nghi thức ngoại giao khi dự đoán Trump sẽ tái đắc cử vào năm 2020. Ông còn "sưởi ấm" mối quan hệ với ông chủ Nhà Trắng bằng các chính sách cứng rắn với Venezuela và lực lượng dân quân Hezbollah.
Hồi tháng 8, khi Brazil bị cộng đồng quốc tế lên án vì cách xử lý tình trạng cháy rừng nghiêm trọng ở Amazon, Bolsonaro đã thuyết phục Trump đứng về phía ông và chống lại chỉ trích trong hội nghị thượng đỉnh G7 ở Pháp. Đáp lại, Trump phản đối gói viện trợ 22 triệu USD của G7 cho nỗ lực giải quyết cháy rừng, với lý do thiếu sự hợp tác với chính phủ Brazil.
Trump và Bolsonaro tặng nhau áo bóng đá tại Nhà Trắng hồi tháng ba. Video: BBC.
Tuy nhiên, đòn thuế của Trump khiến "mối thâm tình" này bỗng chốc va phải rào cản. Chính phủ Brazil tuyên bố sẽ "bảo vệ lợi ích kinh tế của đất nước cũng như dòng chảy thương mại", nhưng có lẽ họ đã "chết lặng" trong thâm tâm.
"Trump dường như đang nói với Brazil rằng dù họ là bạn của ông, nếu hướng đi khác có lợi cho ông và giúp củng cố nền tảng chính trị, ông vẫn sẽ làm thế", Ana Gimena Sanchez-Garzoli, chuyên gia tại tổ chức phi chính phủ Văn phòng Washington về Mỹ Latin, đánh giá.
Một số nhà phân tích cho rằng việc Trump đánh thuế Brazil và Argentina nhằm tạo sức ép buộc hai nước này hạn chế xuất khẩu đậu nành sang Trung Quốc. Trong nỗ lực giảm tác động của chiến tranh thương mại với Washington, Bắc Kinh đã tăng cường mua nông sản từ các quốc gia khác.
Đòn thuế của Trump được cho là bài kiểm tra thực tế phũ phàng đối với các chính sách của Bolsonaro. Tổng thống cực hữu này đã nỗ lực vun đắp tình bạn với Trump, trong khi ông chủ Nhà Trắng dường như coi mọi mối quan hệ đều mang tính chất có đi có lại.
"Trump là một tổng thống sẽ phát triển các quan hệ thân thiết, nhưng không phải lúc nào cũng hoàn toàn trung thành với mối quan hệ đó", Fernando Cutz, cựu quan chức Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ dưới cả thời Trump và Barack Obama, hiện là chuyên gia tại Tập đoàn Cohen, cho biết.
"Tôi không nghĩ Brazil hiểu điều đó, nhưng bây giờ có lẽ họ sẽ ngộ ra. Đây được cho là bất ngờ vô cùng lớn với hệ thống chính trị Brazil và người dân nước này. Họ thực sự coi Bolsonaro là bạn thân của Trump, nên tình huống này sẽ gây cảm giác bị phản bội mạnh mẽ", chuyên gia nhận định.
Một số lãnh đạo thế giới khác cũng từng trải qua tình huống tương tự Bolsonaro. Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in được cho là đặt cược một phần quan trọng của sự nghiệp chính trị vào việc hợp tác chặt chẽ với Trump để đàm phán thỏa thuận phi hạt nhân hóa với Triều Tiên, nhưng giờ đây phải đối mặt với yêu cầu tăng gấp 5 lần chi phí hỗ trợ binh sĩ Mỹ đồn trú ở Hàn Quốc.
Thủ tướng Abe cũng không ngừng tìm cách lấy lòng Trump, với khoảng 40 cuộc họp và điện đàm cùng một lời mời Trump thăm cấp nhà nước tại Tokyo hồi tháng 5. Tuy nhiên, Nhật vẫn phải hứng chịu đòn thuế với thép nhập khẩu Mỹ. Trump cũng quay lưng với Abe khi từ chối tuyên bố các vụ thử tên lửa tầm ngắn của Triều Tiên vi phạm quy định của Liên Hợp Quốc.
Tuy nhiên, bất chấp "gáo nước lạnh" từ dòng tweet của Trump, Bolsonaro phủ nhận nỗi thất vọng với người đồng cấp Mỹ, biện minh rằng sự việc "chưa ngã ngũ". "Vẫn chưa có mức thuế nào được áp đặt, chỉ có phát ngôn của Trump trên Twitter", Tổng thống Brazil phát biểu hôm 4/12.
"Tôi tin Trump. Chúng tôi có một thỏa thuận và mối liên hệ vô cùng thân mật", ông nói thêm.
VietBF © sưu tầm
