Từ Gaza đến Tehran: Israel mở mặt trận mới để lật thế cờ?

[Romano]

Trung Đông lại đứng trước một cơn bão địa chính trị mới, với tâm chấn là cuộc đối đầu ngày càng căng thẳng giữa Israel và Iran. Đêm 13/6, Israel phát động một chiến dịch không kích quy mô chưa từng có, huy động hơn 200 máy bay chiến đấu tấn công hơn 100 mục tiêu trọng yếu tại Iran, từ thủ đô Tehran, trung tâm tôn giáo Qom đến các tỉnh công nghiệp như Kermanshah và Hamadan.

Chiến dịch “Am Ke-Lavi” và bước ngoặt trong chiến lược của Israel

Theo Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF), các mục tiêu bị tấn công bao gồm cơ sở liên quan đến chương trình hạt nhân Iran, các nhà máy tên lửa đạn đạo, trung tâm hậu cần và sở chỉ huy của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC). Chiến dịch được thực hiện với độ chính xác cao, thể hiện không chỉ ưu thế công nghệ, mà còn cả quyết tâm chính trị rõ ràng của Israel trong việc ngăn chặn Iran bằng vũ lực.

Thiệt hại mà Iran phải gánh chịu được đánh giá là nặng nề nhất trong nhiều thập kỷ. Ba nhân vật chủ chốt trong hệ thống an ninh - quân sự Iran được xác nhận đã thiệt mạng: Tư lệnh IRGC Hossein Salami, Tổng tham mưu trưởng Mohammad Bagheri và Gholam-Ali Rashid, chỉ huy đơn vị Hatem al-Anbiya phụ trách hạ tầng quân sự.

Bên cạnh đó, các tổn thất về nhân lực trong chương trình hạt nhân càng cho thấy mức độ tấn công có chủ đích và chiều sâu chiến lược của Israel. Trong số các nạn nhân có Fereydoon Abbasi Davani, cựu Giám đốc Tổ chức Năng lượng Nguyên tử Iran, cùng ít nhất 6 nhà khoa học khác.

Cuộc tấn công này không chỉ đánh vào năng lực quân sự, mà còn nhằm vào “bộ não” công nghệ hạt nhân của Iran, một đòn giáng mang tính răn đe rõ rệt và sâu sắc, với mục tiêu kiềm chế Tehran trước khi năng lực răn đe của Israel trở nên không còn hiệu quả. Tình hình hiện tại không chỉ đặt khu vực vào tình trạng báo động mà còn kéo theo nguy cơ lan rộng xung đột, với những hệ lụy khó lường cho an ninh toàn cầu.

Với Israel, cuộc tấn công là tuyên bố rõ ràng về một học thuyết chiến lược mới. Có mật danh “Am Ke-Lavi” (Sư tử trỗi dậy), chiến dịch này đánh dấu sự chuyển mình từ chính sách răn đe sang hành động chủ động, có tính học thuyết, nhằm ngăn chặn Iran sở hữu năng lực hạt nhân ở bất kỳ mức độ nào.

Các cuộc không kích nhắm vào nhiều khu vực đông dân cư, khiến hàng nghìn người Iran phải sơ tán. Tình trạng mất điện, gián đoạn thông tin và thiệt hại cơ sở hạ tầng lan rộng làm dấy lên cảm giác bất an sâu sắc, điều hiếm thấy ngay cả trong bối cảnh đối đầu kéo dài giữa hai nước. Đây không chỉ là một cuộc tấn công vào các mục tiêu quân sự, mà là đòn giáng mang tính biểu tượng vào cảm giác an toàn quốc gia của Iran.

Israel không giấu giếm mục tiêu chiến lược của mình. Trong một bài phát biểu trực tuyến, Thủ tướng Benjamin Netanyahu tuyên bố Israel đã bước qua thời kỳ “bị làm con tin bởi nỗi sợ hãi”, gọi chiến dịch này là “cuộc đấu tranh giữa ánh sáng và bóng tối”. Phát biểu của ông nhấn mạnh đây không phải là một hành động phản ứng, mà là sự thể hiện của một niềm tin căn bản: Iran không được có cơ hội để phát triển vũ khí hạt nhân.

Tổng tham mưu trưởng Eyal Zamir xác nhận chiến dịch đã được lên kế hoạch từ nhiều tháng trước, với sự tham gia đồng bộ của toàn bộ hệ thống quốc phòng. Điều này khẳng định rằng chiến dịch không nhằm đáp trả một sự kiện cụ thể, mà là một bước đi được định hình từ lâu, theo một học thuyết an ninh mới, trong đó Israel không chỉ phòng ngừa, mà sẵn sàng hành động chủ động bất chấp sức ép ngoại giao.

Vì vậy, chiến dịch “Am Ke-Lavi” không chỉ là một cột mốc trong quan hệ Israel-Iran, mà còn là dấu hiệu rõ ràng về một thời kỳ Trung Đông mới, nơi an ninh khu vực được định đoạt bởi hành động đơn phương và thể hiện sức mạnh, hơn là đối thoại hay ràng buộc quốc tế.

Israel, Iran và ngưỡng cửa của một cuộc xung đột lớn

Trong bối cảnh hàng nghìn người Iran sơ tán, cơ sở hạ tầng bị tê liệt và cảm giác bất an lan rộng khắp cả nước, câu hỏi đặt ra là: Liệu đây chỉ là một vòng leo thang tiếp theo trong logic quen thuộc của xung đột khu vực, hay là điểm khởi đầu cho một cuộc chiến mở rộng với sự can dự của các cường quốc bên ngoài?Cuộc tấn công không phải là bộc phát, mà là đỉnh điểm của nhiều tháng căng thẳng âm ỉ: chiến dịch quân sự ở Dải Gaza, áp lực nội bộ với làn sóng phản đối cải cách tư pháp, sự thất vọng của công chúng, cũng như các cuộc đàm phán giữa Iran và Mỹ - tất cả đã tạo nên thời điểm “hoàn hảo” để Thủ tướng Benjamin Netanyahu phát động một chiến dịch làm thay đổi cục diện.

Rõ ràng, Thủ tướng Netanyahu đã cho công chúng thấy mình là một chính trị gia lão luyện, không chỉ phản ứng với các mối đe dọa, mà ông còn tận dụng chúng. Trong bối cảnh không gian chính trị của ông bị thu hẹp bởi khủng hoảng trong và ngoài nước, chiến dịch “ Am Ke-Lavi” đóng vai trò như một đòn bẩy kép: vừa khẳng định vai trò “người bảo vệ quốc gia”, vừa làm suy yếu ý tưởng về bất kỳ thỏa thuận nào giữa Tehran và Washington. Trong cách nhìn của Thủ tướng Netanyahu, một Iran suy yếu, bị cô lập và hoảng loạn không chỉ là mục tiêu quân sự, mà còn là điều kiện để giữ vững vị thế chiến lược của Israel trong khu vực.

Tuy nhiên, theo ông Murad Sadygzade, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Trung Đông, Giảng viên thỉnh giảng Đại học HSE (Moscow), rủi ro nằm chính trong tầm vóc của hành động này. Phản ứng của Iran chắc chắn sẽ không chỉ giới hạn ở các tuyên bố giận dữ hay vài cuộc không kích trả đũa. Tehran có thể lựa chọn phản ứng phi đối xứng, kéo dài và đa mặt trận - thông qua Hezbollah tại Lebanon, các nhóm vũ trang Shiite tại Iraq hay lực lượng Houthi tại Yemen, những tác nhân đã cho thấy năng lực tấn công thực sự trong những năm gần đây.

Ngay cả khi không dẫn đến chiến tranh toàn diện, những cuộc tấn công này có thể gây tổn hại nghiêm trọng cho lợi ích của Israel và gây ra phản ứng chính trị toàn cầu, nhất là nếu thương vong dân thường Iran ở mức cao. Khi đó, dư luận quốc tế, mặc dù không đứng về phía Tehran, cũng khó có thể tiếp tục ủng hộ chiến lược tấn công phủ đầu của Israel. Ngay cả Mỹ và châu Âu, các đồng minh truyền thống, có thể phải tạo khoảng cách để tránh bị cuốn vào vòng xoáy bạo lực mới.

Trong khi Israel đánh cược vào quyết tâm và ưu thế quân sự, Iran có thể chọn cách đáp trả bằng sự bền bỉ chiến lược, kiên nhẫn và tấn công gián tiếp. Mỹ bị mắc kẹt giữa mong muốn duy trì ảnh hưởng khu vực và nỗi lo bị kéo vào một cuộc chiến mới khi bản thân cũng đang có những ưu tiên chiến lược khác.

Thế giới đang đứng trước một tình huống mong manh, nơi chỉ một tính toán sai lầm, hành động khiêu khích cũng có thể dẫn đến một cuộc xung đột vượt ngoài tầm kiểm soát. Lý trí kêu gọi sự kiềm chế, nhưng lịch sử Trung Đông cho thấy: danh dự, sợ hãi và tham vọng thường mạnh hơn lý trí, và đôi khi, một tia lửa nhỏ cũng đủ để châm ngòi cho một vụ nổ lớn.