Giữa lúc nguồn hỗ trợ từ Mỹ và phương Tây có dấu hiệu thu hẹp, Ukraine đang ngày càng trở nên chủ động hơn trên hành trình tìm kiếm hòa bình sau hơn ba năm nổ ra xung đột với Nga.
Viễn cảnh Mỹ áp đặt thêm các lệnh trừng phạt mạnh mẽ đối với Nga đang ngày một xa vời. Trong bối cảnh đó, cách tiếp cận mới của Ukraine đã khiến chuyến công du lần này của ông Zelensky trở nên ít áp lực hơn so với những chuyến thăm Mỹ trước đây, đặc biệt là sau cuộc đối thoại căng thẳng tại Nhà Trắng hồi tháng 2 năm nay.
Các nỗ lực ngoại giao dồn dập từ phía châu Âu, cùng với lời xin lỗi chính thức từ Kiev sau cuộc gặp thất bại hồi đầu năm, đã tạo điều kiện cho việc nối lại dòng chia sẻ thông tin tình báo và việc cung cấp các loại vũ khí chiến lược từng được phê duyệt dưới thời Tổng thống Mỹ Joe Biden.
Bất chấp những nỗ lực đó, Ukraine vẫn chưa thể thuyết phục ông Trump ủng hộ các biện pháp trừng phạt đủ sức đánh mạnh vào nền kinh tế Nga – điều mà Kiev coi là thiết yếu để buộc Moscow quay trở lại bàn đàm phán. Trong bối cảnh đó, nhiều người Ukraine ngày càng tỏ ra hoài nghi về triển vọng kết thúc xung đột trong tương lại gần.
Quân đội Ukraine trên chiến trường. Ảnh: Reuters
Quan điểm của người dân Ukraine
Theo ông Anton Grushetskyi, Giám đốc Viện Xã hội học Quốc tế Kiev, chỉ có 18% người dân Ukraine tin rằng xung đột sẽ chấm dứt trong năm nay.
Tổng thống Vladimir Putin gần đây đã đạt được một số thắng lợi ngoại giao, đáng chú ý nhất là cuộc gặp thượng đỉnh được tiếp đón long trọng với Tổng thống Donald Trump tại Alaska. Cùng lúc đó, có những dấu hiệu cho thấy Ukraine đang từng bước chuyển mình sang một giai đoạn mới của cuộc xung đột, trong bối cảnh nguồn hỗ trợ từ bên ngoài đang suy giảm.
Giới quan sát cảnh báo rằng Ukraine hiện đang đối mặt với nhiều sức ép, không chỉ từ việc các lệnh trừng phạt mới nhằm vào Nga chưa mang lại hiệu quả như kỳ vọng và dấu hiệu suy giảm trong sự hỗ trợ từ Mỹ, mà còn từ nguy cơ mất thêm sự hậu thuẫn của một số đồng minh châu Âu.
Các lực lượng Ukraine mới đây đã tăng cường sử dụng máy bay không người lái tầm xa để tấn công vào các cảng biển và nhà máy lọc dầu nằm sâu trong lãnh thổ Nga. Các cuộc tấn công này đã buộc Moscow phải lên tiếng cảnh báo về khả năng cắt giảm sản lượng dầu trong nước - một tín hiệu rõ ràng cho thấy các đòn tấn công của Ukraine đang trực tiếp ảnh hưởng đến nguồn lực kinh tế phục vụ cho chiến dịch quân sự của Nga.
Một vị trí quan trọng
Ukraine được cho là đang thúc đẩy kế hoạch tổ chức một hội nghị thượng đỉnh đặc biệt về bán đảo Crimea – khu vực mà Nga tuyên bố sáp nhập sau một cuộc trưng cầu ý dân từ năm 2014. Sự kiện này dường như nhằm mục đích phản đối bất kỳ cuộc đàm phán hòa bình nào có nội dung công nhận Crimea thuộc về Nga.
Cuộc gặp giữa Tổng thống Donald Trump và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, dự kiến diễn ra ngày 23/9 tại Washington, đã thắp lên hy vọng mới cho Ukraine trong nỗ lực tìm kiếm hòa bình. Trước đó, vào ngày 20/9, Tổng thống Zelensky khẳng định mục tiêu của cuộc gặp song phương là thảo luận về việc thiết lập các cam kết an ninh cho Ukraine và thúc đẩy việc tăng cường các biện pháp trừng phạt nhằm vào Nga, trong bối cảnh cuộc xung đột tại Đông Âu vẫn tiếp tục leo thang căng thẳng.
Các quan chức Ukraine mô tả công tác chuẩn bị trước chuyến đi của ông Zelensky vào đầu tuần là một nỗ lực ngoại giao mang tính thực tế, chứ không phải là một "canh bạc sinh tử".
"New York luôn là sân khấu chính mỗi tháng 9. Đây là một địa điểm cực kỳ quan trọng", Thứ trưởng Ngoại giao thứ nhất của Ukraine Sergiy Kyslytsya nhận định.
“Tôi ước gì tình hình thuận lợi hơn, nhưng thực tế bạn sẽ không bao giờ có được giải pháp dễ dàng cho những cuộc xung đột ở quy mô như thế này. Vì vậy, tôi không nghĩ chúng ta sẽ trở về từ New York với các đáp án sẵn có. Công việc sẽ tiếp tục sau đó”, ông Kyslytsya nói thêm.
Ukraine cần tự đứng vững
Kể từ khi xung đột Nga-Ukraine bùng nổ hồi đầu năm 2022, lực lượng Nga đã từng bước mở rộng quyền kiểm soát tại miền Đông Ukraine. Tuy nhiên, trong suốt hai năm qua, họ vẫn chưa thể chiếm được Pokrovsk – thành phố trọng yếu đã trở thành mục tiêu tấn công trong nhiều tháng liền.
Mặc dù mức độ hỗ trợ từ Mỹ đã có phần suy giảm nhưng vai trò của Washington vẫn mang tính sống còn đối với Ukraine. Các đồng minh của Kiev cũng ngày càng lo ngại về khả năng cạn kiệt nhân lực trong quân đội nước này.
Một nhà ngoại giao cấp cao châu Âu nhận định, việc tiếp tục chia sẻ tình báo từ phía Mỹ, cùng với cơ chế mới cho phép Ukraine mua vũ khí trực tiếp từ Mỹ, là những yếu tố thiết yếu giúp lực lượng Ukraine duy trì sức chiến đấu trên chiến trường.
Tổng thống Volodymyr Zelensky trước đó tuyên bố, trong khuôn khổ cơ chế mới, Ukraine đã tiếp nhận lô vũ khí đầu tiên bao gồm tên lửa cho hệ thống phòng không Patriot và các bệ phóng HIMARS. Đến nay, Kiev đã huy động được hơn 2 tỷ USD để mua sắm vũ khí do Mỹ sản xuất.
Cũng theo nhà ngoại giao này, sự cải thiện trong khả năng tiếp cận vũ khí của Ukraine cũng phản ánh rõ nét qua giọng điệu bình tĩnh hơn trong các phát biểu gần đây của Tổng thống Zelensky.
Cựu Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Andriy Zagorodnyuk nhận định, chiến lược của châu Âu từ trước đến nay thường đặt trọng tâm vào việc xây dựng khả năng răn đe nhằm ngăn ngừa xung đột trong tương lai. Tuy nhiên, theo ông, Nga không có ý định kết thúc xung đột. Vì vậy, chiến lược của Ukraine hiện tại là ngăn chặn Nga giành thêm ưu thế trên chiến trường.
"Chiến lược hiện tại là làm suy yếu Nga. Chỉ khi đó mới có thể ổn định tình hình và từng bước khởi động tiến trình tái thiết, dù chỉ ở mức độ nhất định, mà không cần đến sự đồng thuận của Nga trong việc chấm dứt chiến sự”, ông nhấn mạnh.
Trong khi đó, một cựu quan chức cấp cao giấu tên của Ukraine bày tỏ hoài nghi cho rằng Tổng thống Trump sẽ không sẵn sàng áp đặt thêm bất kỳ lệnh trừng phạt nào đối với Nga, bất chấp những tuyên bố mạnh mẽ trước đó của ông chủ Nhà Trắng. Theo ông, điều Ukraine cần làm lúc này là tập trung củng cố nội lực quân sự thay vì trông đợi vào bên ngoài.
Bên cạnh đó, vị quan chức này cũng tỏ ra không mấy lạc quan trước những cuộc đàm phán kéo dài nhiều tuần giữa châu Âu, Mỹ và Ukraine về các đảm bảo an ninh trong một thỏa thuận hậu xung đột.
