Sau hơn ba năm xung đột, Ukraine cho biết đã tìm thấy hàng nghìn bộ phận do nước ngoài sản xuất trong tên lửa và máy bay không người lái mà Nga sử dụng để tấn công các thành phố của nước này.
Linh kiện phương Tây "tiếp sức" cho vũ khí Nga
Theo giới phân tích, phát hiện này cho thấy Nga vẫn tiếp tục lách các lệnh trừng phạt và kiểm soát xuất khẩu mà phương Tây áp đặt nhằm bóp nghẹt ngành công nghiệp vũ khí của nước này.
Ukraine tìm thấy linh kiện nước ngoài trong UAV Nga.
"Nếu như phương Tây có ba năm rưỡi để cố gắng gia tăng các lệnh trừng phạt, Nga cũng có ba năm rưỡi để tìm cách lách luật", Nathanael Kurcab, cựu đặc vụ tình báo FBI và là chuyên gia thương mại quốc tế và an ninh quốc gia nhận định với Business Insider.
Có rất nhiều linh kiện được tìm thấy trong máy bay không người lái, tên lửa hành trình và tên lửa đạn đạo bị bắn hạ của Nga, trong đó có máy vi tính, cảm biến, đầu nối và bộ chuyển đổi. Ukraine cho biết chúng có nguồn gốc từ Mỹ, Anh, Đức, Thụy Sĩ, Hà Lan, Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc. Một số quốc gia là đối tác thân cận nhất của Kiev.
Tuần trước, Tổng thống Ukraine Zelensky cho biết hơn 100.000 linh kiện do nước ngoài sản xuất đã được tìm thấy trong số 550 máy bay không người lái và tên lửa mà Nga sử dụng trong một cuộc không kích quy mô lớn.
Ông Zelensky cho rằng, mỗi tên lửa và máy bay không người lái tấn công một chiều của Nga đều chứa "các bộ phận và linh kiện của các nước phương Tây cũng như của những quốc gia thân cận với Nga". “Thật kỳ lạ khi nghe ai đó tuyên bố rằng họ không biết cách ngăn chặn dòng chảy của các linh kiện quan trọng”, ông Zelensky lưu ý.
Tuy nhiên, việc cắt đứt nguồn cung cấp này không hề dễ dàng. Những vi mạch do phương Tây sản xuất, chế tạo cho mục đích lưỡng dụng, có thể được tích hợp vào máy bay không người lái của Nga theo nhiều cách, chẳng hạn như thông qua hoạt động mua bán dân sự, qua bên trung gian hoặc qua những quốc gia phớt lờ quy định xuất khẩu. Như vậy, những linh kiện ban đầu được sản xuất để dùng cho cho công nghệ dân sự có thể trở thành một thành phần quan trọng để chế tạo vũ khí.
Sau khi xung đột giữa Nga và Ukraine bùng phát vào tháng 2/2022, các nước phương Tây đã áp đặt các lệnh trừng phạt mạnh tay, cũng như những biện pháp kiểm soát xuất khẩu đối với Nga nhằm cô lập nền kinh tế và ngăn cản nước này tiếp cận các linh kiện và công nghệ quan trọng phục vụ cho công nghiệp quốc phòng.
Nhưng Nga đã tìm ra những giải pháp thay thế, chẳng hạn như sử dụng mạng lưới các công ty bình phong và các bên trung gian để vận chuyển hàng hóa bị phương Tây cấm trên thị trường toàn cầu.
"Nga đã xây dựng những mạng lưới mạnh mẽ, có khả năng che giấu nơi hàng hóa được chuyển đến và họ có thể tiếp tục mua chúng trên thị trường", ông Kurcab, luật sư chuyên về các vấn đề liên quan đến Văn phòng Kiểm soát yài sản nước ngoài thuộc Bộ Tài chính Mỹ giải thích.
Iran, quốc gia phải hứng chịu các lệnh trừng phạt trong nhiều thập kỷ được cho là rất thành thạo trong việc né tránh lệnh cấm, ông Kurcab lưu ý. Trong suốt cuộc chiến, Moscow đã hợp tác chặt chẽ với Iran, cũng như Triều Tiên – những đối tác có rất nhiều kinh nghiệm trong việc mua sắm các linh kiện mà họ không được phép tiếp cận.
“Nếu một quốc gia sẵn sàng trả giá cao hơn, sẽ có những bên trung chuyển hàng hóa qua mạng lưới thương mại toàn cầu. Không ai biết hàng hóa sẽ đi đâu về đâu", ông Kurcab nhấn mạnh.
Trong một số trường hợp, các linh kiện có thể đã có mặt trên thị trường trước khi các lệnh trừng phạt hoặc kiểm soát xuất khẩu được áp đặt. Một bên tuân thủ lệnh trừng phạt của Mỹ có thể đã bán sản phẩm cho một bên trung gian trước khi lệnh trừng phạt có hiệu lực. Từ đó, việc theo dõi điểm đến cuối cùng gặp rất nhiều khó khăn.
Một cuộc điều tra chung năm 2022 của Reuters, iStories và Viện Quân chủng Thống nhất Hoàng gia Anh (RUSI) cho biết, Nga đang chế tạo máy bay không người lái giám sát Orlan - dùng để chỉ điểm hỏa lực pháo binh - với các linh kiện mà nước này không được phép tiếp cận theo các hạn chế xuất khẩu của phương Tây. Trong đó, một công ty do công dân có 2 quốc tịch Mỹ-Nga sở hữu đã bán các bảng mạch do một nhà sản xuất ở California chế tạo cho Nga.
Người phát ngôn của Bộ Kinh tế Đức cho rằng "các mạng lưới mua sắm của Nga sử dụng nhiều bên trung gian, công ty vỏ bọc và các chuỗi hậu cần phức tạp để che giấu hoạt động của họ".
Các nước phương Tây đang thực hiện nhiều biện pháp nghiêm ngặt trong đó có việc hướng dẫn các doanh nghiệp cách thức tuân thủ các hạn chế, kiểm tra hàng hóa tại biên giới, phản hồi khi Ukraine báo cáo tìm thấy các linh kiện cụ thể, cố gắng bịt kín các lỗ hổng mà Nga đang lợi dụng và đe dọa truy tố những tổ chức hoặc cá nhân vi phạm lệnh cấm. Tuy nhiên, Moscow vẫn tiếp tục tìm kiếm những kẽ hở mà họ có thể khai thác.
Trò chơi mèo vờn chuột
Các đối tác của Ukraine cho biết họ liên tục cập nhật các lệnh trừng phạt và thực thi nhiều phương thức để bịt kín các lỗ hổng, đồng thời hợp tác chặt chẽ với Kiev để ngăn chặn việc tuồn linh kiện phương Tây vào Nga.
Một phát ngôn viên của chính phủ Anh cho biết Anh coi đây là vấn đề cực kỳ nghiêm trọng" và cấm xuất khẩu "mọi mặt hàng trên chiến trường mà Ukraine đã báo cáo với chúng tôi". Chính phủ Anh cho biết phản ứng này sẽ tiếp tục được duy trì.
Các quan chức phương Tây tiết lọ, họ đang gia tăng các nỗ lực nhằm ngăn chặn việc buôn bán linh kiện hay trang thiết bị bất hợp pháp.
Nhiều nước châu Âu đang đưa ra các biện pháp để ngăn chặn hàng hóa bị trừng phạt đến Nga. Đức cho biết các công ty của nước này đã "tăng cường đáng kể nỗ lực tuân thủ" lệnh trừng phạt, đồng thời từ chối các đơn đặt hàng đáng ngờ. Còn Cộng hòa Séc cho biết họ đã đưa ra một cơ chế mới cho phép các cơ quan chức năng ngăn chặn việc chuyển hướng các mặt hàng nhạy cảm sang Nga thông qua các nước thứ ba. Anh cũng đang quyết liệt vá những lỗ hổng này.
Thụy Sĩ cho hay các cơ quan quản lý xuất khẩu và trừng phạt của nước này đang hợp tác với Ukraine và các quốc gia khác "để ngăn chặn việc mua sắm linh kiện điện tử bất hợp pháp, phát hiện và triệt phá các mạng lưới mua sắm trái phép". Các quan chức Thụy Sĩ đang tiến hành các cuộc điều tra để tìm kiếm các kênh vận chuyển linh kiện chính hãng tới Nga để có thể ngăn chặn các kênh đó.
Văn phòng Đối ngoại, Khối thịnh vượng chung và Phát triển của Anh ước tính rằng tính đến tháng 2, các lệnh trừng phạt quốc tế đã khiến Nga mất ít nhất 450 tỷ USD. Theo Chính phủ Anh, Nga phải trả nhiều hơn gấp sáu lần cho các mặt hàng sử dụng lưỡng dụng so với giá thông thường. Điều này gây thêm áp lực cho nền kinh tế vốn đang gặp nhiều khó khăn của Nga.
Tuy nhiên, xét cho cùng, các biện pháp trừng phạt và kiểm soát xuất khẩu chỉ có tác dụng ở một mức độ nào đó, ông Kurcab nhấn mạnh. “Đó là một công cụ quyền lực mềm và có những hạn chế".
Người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Hà Lan cho rằng, đây giống trò chơi mèo vờn chuột: “Khi chúng tôi áp dụng các biện pháp mới, Nga sẽ thử những cách mới để lách luật. Việc ngăn chặn Nga tiếp cận hoàn toàn dòng chảy công nghệ của phương Tây là bất khả thi do quy mô và đặc tính phức tạp của hoạt động thương mại toàn. Vấn đề lách luật thông qua các nước thứ ba chưa được giải quyết. Bên cạnh đó là việc chế tạo các phiên bản sao chép của những linh kiện chính hãng nằm trong lệnh cấm. Tuy nhiên, các biện pháp chúng tôi áp dụng làm tăng đáng kể chi phí Nga phải bỏ ra để tiếp tục thực hiện chiến dịch quân sự đặc biệt”.
