TẠI SAO CÓ CUỘC ĐẢO CHÁNH LẬT ĐỔ ÔNG DIỆM ? 
Thời gian gần đây, có rất nhiều bài viết xuất hiện trên các trang mạng, trên các điện báo, báo in của người Việt định cư khắp nơi trên thế giới, nói về nhân vật lịch sử Ngô Đ́nh Diệm, về biến cố ngày 1 tháng 11 – 1963 tại Nam Việt Nam. 
Rồi những buổi Lễ tưởng niệm nhân vật lịch sử này được tổ chức ở nhiều nơi có Cộng Đồng người Việt. 
Lại có cả những nhóm người đến viếng thăm ngôi mộ của nhân vật Ngô Đ́nh Diệm tại Việt Nam rất long trọng.
Một số bạn trẻ  trưởng thành nơi hải ngoại liên lạc bằng điện thư hoặc gặp chúng tôi, hỏi về chuyện :
- “ Tại sao có cuộc đảo chánh lật đổ ông Ngô Đ́nh Diệm, ngày 1 tháng 11 – 1963 ở Việt Nam?  xem ư kiến ra sao. 
Bài viết này được đưa ra, mong trả lời các bạn trẻ đó, đồng thời đóng góp chút ít vào công việc làm sáng tỏ một vấn đề lịch sử quan trọng, có ảnh hưởng lớn lao đến sự… mất c̣n, sụp đổ của Nam Việt Nam sau đó, cũng như ảnh hưởng đen tối của nó c̣n kéo dài đến măi về sau.
Muốn t́m hiểu kỹ lưỡng, sâu xa hơn, tất nhiên là chúng ta phải t́m đọc những cuốn sách đáng tin cậy về chuyện này… 
Đôi khi cần thiết, chúng tôi xin được ghi chú thêm tiếng Anh để các bạn trẻ dễ nhận ra.
T̀NH H̀NH TRƯỚC KHI XẢY RA CUỘC ĐẢO CHÁNH 
Những tháng giữa năm 1960, Ông Diệm với tư cách Tổng Thống và Tổng Tư Lệnh Quân Đội VNCH, đi thăm các Bộ Tư lệnh Quân Khu I – 2 – 3 – 4 và Quân Khu Thủ Đô để nói chuyện với các Sĩ Quan trong quân đội, các Quân Binh Chủng về một vấn đề vô cùng quan trọng là :
 - " Chính quyền Mỹ lúc đó muốn đổ quân tác chiến (Combatant forces ) 
[size=4] vào lănh thổ Nam Việt Nam [/si] để đảm nhiệm vai tṛ chủ yếu trong công cuộc chiến đấu chống cộng sản trên chiến trường này, 
 tất nhiên là theo chủ trương, chính sách của Hoa Kỳ…
Tại Hội trường Bộ Tư lệnh Quân Khu I, Đà Nẵng, trước mặt rất đông Sĩ Quan : 
- Cấp Tướng, cấp Tá và cấp Úy, 
 ông Diệm nói rơ ư chí của ông là :
 - Nhất định không chấp nhận cho chính phủ Mỹ đổ quân tác chiến vào Nam Việt Nam, mà Tổng Thống Ngô Đ́nh Diệm chỉ 
chấp nhận vai tṛ cuả người Mỹ trong nhiệm vụ cố vấn và huấn luyện cho Quân Đội VNCH. 
Ông nói :
- “Chúng ta cần có sự cố vấn và huấn luyện của người Mỹ, chúng ta cần có sự viện trợ quân sự, kinh tế của người Mỹ, n
hưng chúng ta không cần và nhất định không chấp nhận  để cho người Mỹ chiến đấu thay thế cho  chúng ta trong công cuộc bảo vệ Quê Hương, Đất Nước này. 
Chúng ta đang phải đương đầu với với một cuộc chiến tranh
  ư thức hệ (ideological war) giữa chủ thuyết “Quốc Gia-Dân Tộc” tự do, dân chủ của chúng ta và  “ học thuyết ảo tưởng – Utopian doctrine” của cộng sản,
 xây dựng trên nền tảng tuyên truyền, lừa bịp có hệ thống,  có khả năng lôi cuốn đông đảo quần chúng vào một cuộc chiến tranh nhân dân,  trường kỳ kháng chiến, 
để tiến tới một thiên đường không bao giờ có thực.
 Cuộc chiến đấu này không thể đơn thuần 
 giải quyết  bằng sức mạnh của vũ khí chiến tranh, nhất là bằng một đạo quân viễn chinh từ một quốc gia khác kéo đến.
 Nếu người Mỹ làm việc đó, 
 chúng ta sẽ  mất hết chính nghĩa, mất sự hậu thuẫn của nhân dân, tôi sẽ trở thành 
 tổng thống bù nh́n và anh em, các sĩ quan đang có mặt tại đây, sẽ chỉ c̣n là những kẻ đánh thuê cho ngoại quốc…”
 
Ông nói thật nhiều, với tất cả tấm ḷng và trái tim của ḿnh.
 Rồi ông kêu gọi tất cả các sĩ quan Quân Đội VNCH đă từng nêu cao tinh thần anh dũng, can đảm trên mọi chiến trường khắp các Vùng Chiến Thuật  ( tactical areas ), 
  hăy cùng Ông bằng mọi giá, giữ vững lập trường, đi đúng đường lối lănh đạo chiến tranh 
 bảo vệ Tổ Quốc mà ông đă vạch ra và quyết tâm theo đuổi, bất chấp mọi sức ép bất cứ từ đâu đến ! 
Những cánh tay giơ lên, những tiếng hô vang làm rung chuyển cả Hội Trường Bộ Tư Lệnh Quân Đoàn I- Quân Khu I :
 
- “ Quyết tâm ủng hộ Tổng Thống ! Quyết tâm giữ vững lập trường chiến đấu của Tổng Thống để bảo vệ Tổ Quốc !”
Tôi lúc đó chỉ là một chuẩn uư hiện dịch, nhưng với cái vốn kinh nghiệm gần 7 năm kháng chiến chống Pháp vô cùng gian khổ, 2 lần bị Tây bắt nhốt vào tù, rồi hơn 6 năm trong hàng ngũ quân đội Việt Nam Cộng Ḥa, chống cộng sản, tôi cũng đủ trí khôn để 
 thông cảm  với những khó khăn, nguy hiểm đang đợi chờ Ông Diệm, vị tổng thống đầu tiên của nền Cộng Ḥa non trẻ tại Nam Việt Nam. 
Ngày 28/10/1963, 4 ngày trước khi xảy ra đảo chính, Ngô Đ́nh Diệm và Đại sứ Mỹ Henry Cabot Lodge gặp nhau tại lễ khai trương Trung tâm Năng lượng Nguyên tử ở Đà Lạt, nhưng không nói chuyện nhiều.
Tôi nh́n các sĩ quan đàn anh đứng chung quanh, h́nh như ai nấy đều linh cảm thấy có một cái ǵ nặng nề, nguy hiểm đang đợi chờ vị tổng thống khả kính và can đảm của ḿnh. 
Phải thành thực mà công nhận rằng : 
- Vào thời gian đó, 
 dưới sự lănh đạo của ông Diệm , quân đội ra quân đội, tướng tá ra tướng tá, sĩ quan ra sĩ quan, 
 chớ không có như t́nh trạng của những thời gian sau này, sau khi ông Diệm không c̣n nữa. 
Lúc đó, tôi không phải là người công giáo như ông Diệm, mà trong cương vị một quân nhân hiện dịch thuần tuư, từng quyết tâm từ bỏ hàng ngũ cộng sản, t́m đến hàng ngũ quốc gia để chống lại cộng sản, lúc này chỉ nghĩ đến quân đội, đến việc chống cộng, nhưng cũng thấy như mắt ḿnh nhoà đi… 
Tôi cầu xin Ơn Trên phù hộ, che chở cho ông, cũng như cho Đất Nước này.
*****