Ethiopia phát hiện 9 ca nhiễm virus Marburg, làm dấy lên lo ngại khi loại virus hiếm gặp này từng gây nhiều đợt bùng phát nghiêm trọng ở châu Phi.
Ethiopia vừa ghi nhận ổ dịch virus Marburg tại khu vực phía nam, theo thông báo của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh châu Phi (Africa CDC). Tổng giám đốc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) Tedros Adhanom Ghebreyesus cho biết hôm 14/11 rằng ít nhất 9 ca đã được phát hiện, chỉ hai ngày sau khi Africa CDC nhận cảnh báo về một trường hợp nghi sốt xuất huyết do virus tại khu vực này.
Diễn biến mới này làm dấy lên lo ngại về một loại virus hiếm gặp nhưng có khả năng gây bệnh rất nghiêm trọng, với cơ chế lây truyền phức tạp và biểu hiện dễ nhầm lẫn với nhiều bệnh nguy hiểm khác.
Virus Marburg đe dọa tính mạng người mắc. Ảnh: Shutterstock.
Hàng trăm ca từng được ghi nhận tại Châu Phi
Trong thông báo ngày thứ Bảy, Africa CDC xác nhận bệnh do virus Marburg đã được khẳng định bởi Phòng xét nghiệm tham chiếu quốc gia. Tờ The Guardian đưa tin hoạt động điều tra dịch tễ và phân tích mẫu bệnh phẩm đang được triển khai, với kết quả ban đầu cho thấy chủng virus lần này có nhiều điểm tương đồng với các chủng từng xuất hiện tại Đông Phi.
Ngay sau khi ca bệnh được ghi nhận, giới chức y tế Ethiopia đã khoanh vùng khu vực Jinka, nơi phát hiện những trường hợp đầu tiên, đồng thời đẩy mạnh xét nghiệm. Africa CDC cho biết sẽ phối hợp chặt chẽ với Ethiopia để ứng phó và hạn chế nguy cơ virus lan sang các vùng khác của Đông Phi.
Từ khi được phát hiện lần đầu vào năm 1967, bệnh do virus Marburg đã nhiều lần âm thầm trỗi dậy tại các quốc gia châu Phi cận Sahara, nơi những quần thể dơi ăn quả Rousettus sinh sống trong các hang động và mỏ khai thác.
Nặng nề nhất là đợt dịch tại tỉnh Uíge (Angola) năm 2004-2005, khi virus lan rộng và cướp đi sinh mạng của 227 trong tổng số 252 người mắc. Những ca bệnh đầu tiên là trẻ nhỏ nhập viện với sốt cao, mê sảng và xuất huyết nhưng không được nhận diện kịp thời Trong bệnh viện Uíge, các y bác sĩ chăm sóc các bé bằng tay trần, không biết rằng chính họ đang đứng trước một trong những mầm bệnh nguy hiểm nhất thế giới.
Chỉ trong vài tuần, nhiều nhân viên y tế lần lượt ngã bệnh, virus lan từ phòng bệnh ra cộng đồng, rồi theo các nghi lễ tang lễ truyền thống tiếp tục khuếch tán đến từng ngôi làng. Đến khi dịch được kiểm soát, 227 người trong tổng số 252 ca mắc đã không qua khỏi, biến Uíge thành ổ dịch Marburg có tỷ lệ không qua khỏi cao nhất từng được ghi nhận.
Ở Cộng hòa Dân chủ Congo, giai đoạn 1998-2000, khu vực khai thác vàng Durba cũng trải qua 154 ca bệnh, trong đó 128 người thiệt mạng. Những năm gần đây, Tây và Đông Phi tiếp tục đối mặt với các đợt dịch mới. Từ 2023 đến 2025, Tanzania và Rwanda liên tục triển khai ứng phó các ổ dịch mới. Tanzania ghi nhận 10 ca bệnh (gồm ca xác nhận và nghi ngờ), đều không qua khỏi; trong khi Rwanda trải qua đợt bùng phát đầu tiên năm 2024 với 66 ca và 15 người ra đi trước khi tuyên bố dập dịch vào cuối năm.
Marburg được xem là một trong những tác nhân gây bệnh nguy hiểm nhất từng được biết đến. Tương tự Ebola, virus gây xuất huyết nặng, sốt, nôn ói, tiêu chảy và có thời gian ủ bệnh lên tới 21 ngày. Bệnh lây qua tiếp xúc trực tiếp với dịch cơ thể và có tỷ lệ ảnh hưởng tính mạng dao động từ 25% đến 80%.
Căn bệnh gây xuất huyết nặng, không qua khỏi sau 8-9 ngày
Theo WHO, virus Marburg (hay MVD) có nguồn gốc từ loài dơi ăn quả Rousettus aegyptiacus, được xem là vật chủ tự nhiên. Virus truyền sang người qua tiếp xúc kéo dài trong các hang động hoặc mỏ nơi dơi cư trú và lan từ người sang người qua tiếp xúc trực tiếp với máu, dịch tiết, cơ quan, chất thải của bệnh nhân hoặc qua bề mặt, quần áo nhiễm mầm bệnh.
Nhân viên y tế là nhóm có nguy cơ cao nếu không tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp kiểm soát nhiễm khuẩn. Các nghi thức tang lễ tiếp xúc trực tiếp với thi thể cũng có thể làm tăng nguy cơ lan truyền virus.
Thời gian ủ bệnh kéo dài từ 2 đến 21 ngày. Bệnh khởi phát đột ngột với sốt cao, đau đầu dữ dội, mệt mỏi, đau cơ; đến ngày thứ ba có thể xuất hiện tiêu chảy dữ dội, đau bụng, buồn nôn, nôn ói. Từ ngày 2-7, một số bệnh nhân xuất hiện ban không ngứa. Các biểu hiện xuất huyết như nôn ra máu, đi ngoài phân máu, chảy máu mũi, nướu hoặc âm đạo… thường xuất hiện từ ngày thứ năm.
Tổn thương hệ thần kinh trung ương do virus gây ra có thể gây lú lẫn, kích thích, thậm chí hung hăng; viêm tinh hoàn đôi khi xuất hiện ở giai đoạn muộn. Trong nhiều ca bệnh, khả năng đe dọa tính mạng xảy ra vào ngày 8-9 sau khởi phát do mất máu nặng và sốc.
WHO cho biết việc chẩn đoán lâm sàng gặp nhiều khó khăn vì bệnh dễ nhầm lẫn với sốt rét, thương hàn, lỵ trực khuẩn, viêm màng não hay các dạng sốt xuất huyết do virus khác. Xét nghiệm khẳng định cần sử dụng ELISA, xét nghiệm phát hiện kháng nguyên, RT-PCR hoặc nuôi cấy virus trong phòng xét nghiệm an toàn sinh học tối đa.
virus Marburg anh 5
Virus Marburg có thể gây tổn thương hệ thần kinh trung ương. Ảnh: Doctors Without Borders.
Hiện chưa có vaccine hay thuốc kháng virus được phê duyệt cho MVD, nhưng nhiều ứng viên vaccine, kháng thể đơn dòng và thuốc kháng virus đang được nghiên cứu và thử nghiệm lâm sàng. Điều trị chủ yếu vẫn là hồi sức tích cực, bù dịch và xử lý triệu chứng.
Người sống sót sau MVD có thể đối mặt với nhiều di chứng thể chất và tâm lý. WHO khuyến nghị các quốc gia xây dựng chương trình hỗ trợ dài hạn giúp bệnh nhân tái hòa nhập cộng đồng, được tư vấn, theo dõi sức khỏe và xét nghiệm định kỳ.
Đặc biệt, virus có thể tồn lưu tại tinh hoàn, nhãn cầu và các vị trí “nơi trú ẩn miễn dịch” khác. Với nam giới đã khỏi bệnh, việc quan hệ tình dục an toàn và xét nghiệm tinh dịch hàng tháng cho đến khi có hai kết quả âm tính liên tiếp được xem là biện pháp quan trọng nhằm giảm nguy cơ lây truyền virus.
VietBF@ sưu tập
