TÓM TẮT: THỎA THUẬN GIAI ĐOẠN 1, TRAO CON TIN – TÙ NHÂN, RÚT QUÂN TỪNG PHẦN
Israel và Hamas đă đồng ư giai đoạn đầu của một kế hoạch đ́nh chiến do Mỹ làm trung gian: cho phép phóng thích toàn bộ con tin, Israel rút quân về một điểm đă thỏa thuận, đồng thời thả một phần tù nhân/detainee Palestine. Tổng thống Mỹ Donald Trump nói nhiều khả năng con tin sẽ được thả vào thứ Hai; tuy vậy các điểm gai góc như giải giới Hamas và mô h́nh quản trị Gaza vẫn đang bỏ ngỏ. Thủ tướng Benjamin Netanyahu sẽ nhóm họp chính phủ lúc 17:00 (giờ Israel) để bỏ phiếu phần thỏa thuận trao đổi; giai đoạn 1 chỉ có thể khởi động nếu bỏ phiếu thuận. Bầu không khí tại Gaza và Israel có cả ăn mừng lẫn lo ngại rằng ḥa b́nh toàn diện chưa chắc đă thành h́nh ngay.
HÔM NAY Ở ĐÂU, LÀM G̀? KỊCH BẢN TRONG NGÀY
• Kư kết tại Ai Cập: Dự kiến kư ở Sharm el-Sheikh vào 05:00 ET (giữa trưa giờ địa phương). Một nguồn Israel cho biết thời điểm kư cũng sẽ là thời điểm bắt đầu đ́nh chiến, dù các tường thuật c̣n khác nhau.
• Ăn mừng ở Gaza: Cùng thời điểm, các hoạt động ăn mừng được dự đoán diễn ra, dù đêm qua vẫn c̣n tiếng nổ/khói lửa ở một số khu vực.
• Nội các an ninh Israel: Ông Netanyahu dự kiến họp 17:00 (giờ Israel) để bàn riêng phần trao đổi con tin ↔ tù nhân, chưa biểu quyết toàn bộ khung thỏa thuận.
• Kế hoạch di chuyển của ông Trump: Tổng thống Mỹ cho biết sẽ tới Ai Cập, và có khả năng tới Israel phát biểu tại Knesset trong vài ngày tới.
• Những ngày kế tiếp: Nếu bỏ phiếu thuận, Israel rút về “đường vàng” (yellow line) trong < 24 giờ, sau đó đếm 72 giờ để phía Hamas bắt đầu thả con tin, có thể sớm hơn nếu điều kiện cho phép.
HẬU TRƯỜNG NGOẠI GIAO: “RẤT GẦN” & QUYẾT ĐỊNH CÔNG BỐ SỚM
Trong những giờ chót, ngoại giao con thoi tăng tốc. Ngoại trưởng Marco Rubio gửi ghi chú “Very close”, thúc giục Tổng thống Trump công bố sớm để “đi trước” các bên khác. Dù một số lănh đạo Ả Rập khuyên không công bố toàn văn, Nhà Trắng vẫn công bố, rồi họ đồng thuận theo sau. Khi Hamas trả lời chưa hoàn toàn tán thành 20 điểm, ông Netanyahu thận trọng, nhưng ông Trump coi đó là tín hiệu đủ tích cực, tuyên bố “sẵn sàng cho ḥa b́nh bền vững” và yêu cầu Israel dừng ném bom.
CON TIN C̉N LẠI LÀ AI? NHỮNG CON SỐ KHÔNG LẠNH
• 48 người hiện vẫn bị giam giữ tại Gaza. Israel tin ít nhất 20 người c̣n sống, 26 đă tử vong.
• Hầu hết bị bắt ngày 7/10/2023; riêng Hadar Goldin (binh sĩ Israel) tử trận năm 2014, thi thể bị giữ đến nay.
• Tổng cộng 251 người bị bắt ngày 7/10 (cộng với 4 con tin đă bị giam trước đó).
• Từ đầu chiến sự: 148 con tin trở về c̣n sống (đa số được thả trong các đ́nh chiến tạm thời, 8 người được giải cứu); 59 thi thể đă được đưa về.
• Giai đoạn 1 ưu tiên thả nhanh số c̣n lại; tuy nhiên Hamas có thể không xác định được vị trí hoặc không thu hồi được thi thể một số nạn nhân, theo các nguồn Israel.
PHẢN ỨNG QUỐC TẾ: CHÀO ĐÓN THẬN TRỌNG, SẴN SÀNG HỖ TRỢ
• EU: Chủ tịch Ursula von der Leyen cam kết hỗ trợ viện trợ nhân đạo và khi đến lúc sẽ góp tay tái thiết; Kaja Kallas gọi đây là bước đột phá.
• Pháp: Tổng thống Emmanuel Macron kêu gọi tôn trọng nghiêm ngặt các điều khoản, hướng tới giải pháp hai nhà nước.
• Ư: Thủ tướng Giorgia Meloni gọi là “tin phi thường”, sẵn sàng góp quân nếu cần lực lượng ǵn giữ ḥa b́nh.
• Hà Lan, Ireland: Đánh giá thỏa thuận là cơ hội chấm dứt đau khổ, kêu gọi tuân thủ và đẩy mạnh viện trợ.
• Thổ Nhĩ Kỳ: Thủ tướng Recep Tayyip Erdogan gửi “lời cảm ơn đặc biệt” đến ông Trump; Ankara sẽ giám sát chặt việc thực thi.
• Anh, Canada, Ấn Độ, Pakistan, Úc, New Zealand, Argentina: Lănh đạo đồng loạt hoan nghênh, chúc mừng vai tṛ trung gian và kỳ vọng ḥa b́nh bền vững.
TIẾNG NÓI TỪ RAMALLAH & TỪ NHỮNG ĐỨA TRẺ GAZA
Tổng thống Mahmoud Abbas hoan nghênh kế hoạch, kêu gọi thực thi ngay, thả con tin và tù nhân, mở luồng viện trợ khẩn cấp. Ông nhấn mạnh “chủ quyền Gaza thuộc Nhà nước Palestine”, đồng thời kêu gọi chấm dứt xây dựng khu định cư, ngừng kích động thù hằn và không làm suy yếu các thiết chế PA.
Tại Gaza City, giữa những tràng pháo hoa ăn mừng, trẻ em nói “chúng cháu được về nhà” sau hai năm sống giữa bom đạn và thiếu đói — một lát cắt xúc động về khát vọng trở lại đời thường.
TỔ CHỨC NHÂN QUYỀN: HOAN NGHÊNH NHƯNG KHÔNG ẢO TƯỞNG
Amnesty International gọi đây là thỏa thuận “đến một cách tàn nhẫn muộn màng”, khẳng định không thể xóa bỏ những ǵ người Palestine đă chịu đựng; đồng thời phê phán kế hoạch “thiếu cơ chế công lư, bồi thường và truy cứu trách nhiệm”. Hội đồng Tị nạn Na Uy coi thỏa thuận là “tia hy vọng mỏng manh” nhưng nhấn mạnh “ngừng bom không đủ” nếu viện trợ, bảo vệ dân thường không được bảo đảm bền vững.
PHÂN TÍCH: MỖI BÊN BỎ LẠI “MỤC TIÊU TỐI ĐA” Ở SAU LƯNG
Theo giới nghiên cứu, để đi đến đây, Israel và Hamas đều phải lùi khỏi mục tiêu tối đa. Với Israel, giải cứu con tin là mục tiêu cốt lơi, c̣n giải thể hoàn toàn Hamas vẫn chưa đạt. Với Hamas, họ không có rút quân toàn bộ của Israel như mong muốn; thay vào đó là rút từng phần về “đường vàng” trong bản đồ đ́nh chiến.
THỰC ĐỊA: VẪN C̉N KHÓI LỬA DÙ CÓ THỎA THUẬN
Sáng nay, Cơ quan Pḥng vệ Dân sự Gaza vẫn ghi nhận tiếng nổ, nhất là phía bắc dải; h́nh ảnh trực tiếp cho thấy khói bốc lên trong rạng sáng. IDF nói đă bắt đầu chuẩn bị tác chiến để chuyển đội h́nh theo thỏa thuận. Một nguồn Israel cho biết, nhằm “tạo điều kiện cho con tin trở về”, lực lượng Israel sẽ đứng chân dọc “đường vàng”, rút khỏi Gaza City và hành lang Netzarim, nhưng vẫn hiện diện ~53% diện tích dải Gaza trong giai đoạn đầu.
QUY TR̀NH TỪ NAY ĐẾN THỨ HAI: NHỮNG NÚT THẮT CẦN GỠ
• Bỏ phiếu nội các → cửa sổ pháp lư để nộp kiến nghị phản đối việc thả tù nhân → rút quân về “đường vàng” (< 24h) → đếm 72h → bắt đầu thả con tin (có thể sớm hơn).
• Danh sách trao đổi: Hai bên đă trao danh sách tên, nhưng chưa công khai nhóm tù nhân nào được thả.
• Thi thể con tin: Phía Israel thừa nhận Hamas có thể không xác định/thu hồi hết thi hài.
• Giai đoạn dài hơi: Các câu hỏi lớn c̣n treo: giải giới Hamas, ai quản trị Gaza, cơ chế bảo đảm an ninh để không tái bùng phát chiến sự. Trước đó, Nhà Trắng từng phác thảo ủy ban Palestine do một cơ quan quốc tế giám sát (ông Trump và một số nguyên thủ tham gia) tạm điều hành Gaza cho đến khi PA cải tổ đủ năng lực tiếp quản — nhưng khi công bố thỏa thuận, ông Trump không nhắc lại chi tiết này.
KẾT
Từ Sharm el-Sheikh đến Jerusalem, từ Washington đến Gaza, một cửa sổ hy vọng đă mở. Tuy vậy, đ́nh chiến chỉ là điểm khởi đầu. Thả con tin, trao tù nhân, rút quân đúng lộ tŕnh, viện trợ thông suốt, và bản đồ chính trị cho Gaza — đó mới là bài kiểm tra thật sự trong vài ngày và vài tuần tới.
