Trưởng đoàn đàm phán của Hamas về chấm dứt xung đột Gaza là ai?

[Romano]

Khalil al-Hayya – nhân vật quyền lực mới của Hamas, trở lại bàn đàm phán với vai trò trung tâm trong nỗ lực chấm dứt xung đột Gaza.Khalil al-Hayya, quan chức cấp cao của Hamas – người sống sót sau một cuộc không kích của Israel vào Qatar tháng trước – đã trở lại bàn đàm phán gián tiếp với Israel ngày 6/10, liên quan đến kế hoạch chấm dứt cuộc xung đột Israel-Hamas do Tổng thống Mỹ Donald Trump đề xuất.

Hayya, người đã mất một người con trong cuộc chiến Gaza hiện tại và hai người con trong các cuộc xung đột trước đó, hiện đang sống cùng các lãnh đạo cấp cao khác của Hamas tại Doha, Qatar.Người con trai gần nhất của ông thiệt mạng, Humam al-Hayya, đã bị thiệt mạng trong cuộc không kích bất ngò của Israel ở thủ đô Doha hồi tháng trước. Cuộc tấn công khiến 6 người thiệt mạng, trong đó có 5 thành viên của Hamas.

Hayya ngày càng có ảnh hưởng lớn hơn trong hàng ngũ lãnh đạo của phong trào Hồi giáo Hamas khi nhiều thủ lĩnh cấp cao khác đã bị hạ sát trong các cuộc không kích của Israel – bao gồm Ismail Haniyeh (bị sát hại khi đang công du Iran) và Yahya Sinwar (thiệt mạng tại Dải Gaza).

Vào ngày 6/10, Hayya đã có mặt tại Sharm el-Sheikh (Ai Cập) để tham dự các cuộc đàm phán gián tiếp với Israel về kế hoạch 20 điểm của ông Trump. Một trong những nội dung chính là trao đổi các con tin Israel đang bị Hamas giam giữ tại Gaza lấy các tù nhân Palestine đang bị giam trong các nhà tù Israel.

Hayya được xem là nhân vật trung tâm trong các cuộc đàm phán ngừng bắn kể từ khi chiến tranh Gaza bùng nổ sau cuộc tấn công bất ngờ của Hamas vào Israel ngày 7/10/2023, kéo theo một chiến dịch phản công toàn diện từ phía Israel, san phẳng phần lớn khu vực Gaza kể từ đó.

Sáng kiến ngừng bắn trước đó cũng là nội dung được lên kế hoạch bàn thảo giữa ông Hayya và các lãnh đạo khác của Hamas, trước khi họ bị nhắm mục tiêu trong cuộc không kích của Israel tại Doha hồi tháng 9.

Kể từ khi Haniyeh bị hạ sát tại Iran vào tháng 7/2024, Hayya được xem là nhân vật có ảnh hưởng lớn nhất của Hamas ở nước ngoài. Ông hiện là một trong 5 thành viên của hội đồng lãnh đạo Hamas đặt trụ sở tại Qatar – nhóm đã thay thế vai trò chỉ huy của Yahya Sinwar (kiến trúc sư của vụ tấn công ngày 7/10/2023) sau khi Sinwar bị thiệt mạng hồi năm ngoái trong cuộc không kích hủy diệt của Israel.

Là người gốc Dải Gaza, Hayya là thành viên kỳ cựu của Hamas. Ông được cho là có quan hệ tốt với Iran. Hayya từng đóng vai trò chủ chốt trong nỗ lực đàm phán các lệnh ngừng bắn với Israel, trong đó có vai trò nổi bật trong việc chấm dứt cuộc chiến năm 2014 và hiện tại là các nỗ lực hòa giải trong chiến sự hiện nay.

Ông tham gia Hamas từ khi tổ chức này được thành lập vào năm 1987. Trước đó, vào đầu thập niên 1980, Hayya đã gia nhập tổ chức Anh em Hồi giáo – phong trào Hồi giáo dòng Sunni mà từ đó Hamas ra đời – cùng với Haniyeh và Sinwar, theo các nguồn tin từ Hamas.

Tại Gaza, ông từng nhiều lần bị Israel bắt giữ. Năm 2007, một cuộc không kích của Israel đã đánh trúng nhà riêng của gia đình ông ở khu Shejaia (thành phố Gaza), khiến nhiều người thân thiệt mạng. Năm 2008, con trai ông là Hamza bị thiệt mạng trong một cuộc không kích khác.

Trong cuộc chiến năm 2014 giữa Hamas và Israel, nhà của con trai cả ông – Osama – bị đánh bom, khiến Osama, vợ và ba người con nhỏ thiệt mạng.



Hayya rời Gaza vài năm trước và trở thành người đại diện của Hamas trong việc duy trì quan hệ với thế giới Arâp và Hồi giáo. Ông chọn đặt trụ sở tại Qatar. Trong chuyến thăm Tehran hồi tháng 7 năm nay cùng Haniyeh, ông đã có mặt khi Haniyeh bị ám sát.

Ông từng phát biểu rằng cuộc tấn công ngày 7/10 được Hamas thiết kế như một chiến dịch giới hạn, với mục tiêu bắt giữ "một số binh sĩ" để đổi lấy các tù nhân Palestine bị giam tại Israel.

"Nhưng đơn vị quân đội Israel đã sụp đổ hoàn toàn," ông phát biểu khi đó với Trung tâm Thông tin Palestine – cơ quan truyền thông có liên hệ với Hamas. Hayya khẳng định cuộc tấn công đã đưa vấn đề Palestine trở lại tâm điểm chú ý của cộng đồng quốc tế.

Bên cạnh vai trò đàm phán ngừng bắn, Hayya còn đảm nhận nhiều hoạt động chính trị cấp cao khác cho Hamas.

Năm 2022, ông dẫn đầu một phái đoàn Hamas đến Damascus để khôi phục quan hệ với chính quyền Tổng thống Syria Bashar al-Assad – mối quan hệ từng rạn nứt 10 năm trước khi Hamas ủng hộ phe đối lập Sunni trong cuộc nổi dậy chống lại ông Assad – một người thuộc giáo phái thiểu số Alawite.

Sự rạn nứt này từng làm tổn hại đến liên minh khu vực do Iran hậu thuẫn nhằm đối đầu với Israel và Mỹ.