Đưa robot xuống 4.000m dưới đáy biển, phát hiện hơn 3.000 "thứ rất đáng sợ": Chấn động giới hải dương học

[PinaColada]

Một phát hiện gây sốc từ chiến dịch nghiên cứu quốc tế kéo dài 4 tuần vừa phơi bày 3.350 thùng chứa chất thải phóng xạ nằm rải rác dưới đáy Bắc Đại Tây Dương – tàn dư của giai đoạn xử lý chất thải hạt nhân đầy tranh cãi trong thế kỷ trước.


Thùng chứa chất thải phóng xạ nằm rải rác dưới đáy Bắc Đại Tây Dương được robot UlyX phát hiện. Ảnh:

Phát hiện chấn động này gióng lên hồi chuông cảnh báo về tác động nguy hiểm của chất thải phóng xạ đối với hệ sinh thái biển sâu, nơi vẫn còn nhiều bí ẩn.

Trong gần năm thập kỷ, hơn 200.000 thùng chất thải phóng xạ đã bị đổ xuống vùng nước sâu băng giá của Đông Bắc Đại Tây Dương. Ngày nay, không ai biết chính xác những thùng này nằm ở đâu, hay tình trạng của chúng ra sao.

Vào ngày 15/6/2025, một nhóm các nhà khoa học do Pháp dẫn đầu đã khởi hành từ Brittany (tây bắc nước Pháp) để lập bản đồ các thùng và đánh giá tác động của chúng lên hệ sinh thái biển xung quanh. Chiến dịch này thuộc dự án NODSSUM.

Các nhà khoa học cho biết, chất thải phóng xạ tác động đến môi trường biển theo nhiều cách nghiêm trọng. Các thùng chứa chất thải phóng xạ, như những thùng được phát hiện ở Bắc Đại Tây Dương, có thể bị rò rỉ do ăn mòn hoặc hư hỏng theo thời gian. Các đồng vị phóng xạ như cesium-137, strontium-90 hay plutonium-239 có thể phát tán vào nước biển, gây ô nhiễm lâu dài do thời gian bán rã kéo dài hàng chục đến hàng nghìn năm.

Các chất phóng xạ có thể tích tụ trong chuỗi thức ăn biển, từ tảo và sinh vật phù du đến cá, động vật có vú biển và cuối cùng là con người. Ví dụ, cá hoặc hải sản nhiễm phóng xạ có thể gây nguy cơ sức khỏe khi được tiêu thụ.

Do đó, dự án NODSSUM có ý nghĩa rất lớn đối với môi trường biển sâu và sức khỏe con người.


Robot tự hành UlyX chuẩn bị ra khơi. Ảnh: Ifremer, Olivier Dugornay

Chiến dịch này thuộc dự án NODSSUM doTrung tâm Nghiên cứu Khoa học Quốc gia Pháp (CNRS) dẫn đầu, diễn ra từ ngày 15/6 đến 10/7/2025 tại vùng biển sâu ngoài khơi Iberia.

Từ những năm 1950 đến đầu thập niên 1990, các quốc gia châu Âu như Bỉ, Pháp, Anh và Đức đã bí mật thải khoảng 200.000 thùng chất thải hạt nhân xuống biển sâu Bắc Đại Tây Dương, nằm ở độ sâu từ 3.000 đến 5.000 mét.

Khi đó, việc chôn rác phóng xạ dưới đáy biển được coi là giải pháp khả thi do thiếu các phương án xử lý an toàn. Tuy nhiên, trước những rủi ro môi trường ngày càng rõ rệt, hành động này đã bị cấm hoàn toàn từ năm 1993 theo các công ước quốc tế.

Dự án NODSSUM thực hiện hai chiến dịch hải dương học, chiến dịch đầu tiên sẽ kéo dài một tháng và bắt đầu vào tháng 6/2025. Trong chiến dịch này, robot tự hành UlyX của Hạm đội Hải dương học Pháp thực hiện những chuyến lặn khoa học đầu tiên. Kết quả, UlyX đã có phát hiện chấn động trên.

Sau những chuyến lặn sâu, UlyX sẽ lập bản đồ các thùng phuy, chụp ảnh và xác định các khu vực lấy mẫu nước, trầm tích và động vật.

Dựa trên kết quả của nhiệm vụ đầu tiên trên biển này, chiến dịch NODSSUM thứ hai sẽ triển khai một robot điều khiển từ xa hoặc một tàu ngầm có người lái (VICTOR hoặc Nautile) để thực hiện các nghiên cứu và lấy mẫu ở khu vực lân cận các thùng phuy.

VietBF@ sưu tập

Bọn tàu chó coi chừng mang ra biển Vn thả xuống cũng không chừng ?