Sinh nhầm thời, từ một công chúa cành vàng lá ngọc, mỹ nhân xinh đẹp hơn hoa bị giáng xuống làm hạ nhân, phải sống cuộc đời một kỹ nữ nuôi trong nhà, hầu hạ một chồng cùng chị gái ruột.
Sinh ra trong hoàng tộc dưới chế độ phong kiến Trung Hoa đôi khi được xem như lá bùa hộ mệnh, đảm bảo cuộc đời thảnh thơi giữa nhung lụa, gấm vóc và quyền lực. Nhưng lịch sử cũng chỉ ra rằng, khi vận nước xoay vần, huyết mạch đế gia lại chính là thứ khiến nhiều người phải trả giá bằng tuổi xuân, bằng danh dự, thậm chí bằng cả kiếp người. Trong số những số phận thê lương ấy, Lang Nha công chúa Nguyên Ngọc Nghi của thời Bắc Ngụy được xem là một trong những trường hợp bi kịch nhất, đến mức hậu thế phải thở dài rằng: “Sinh ra là công chúa, chết đi như chưa từng tồn tại.”
Nguyên Ngọc Nghi vốn sinh ra tại một trong những gia tộc quyền thế nhất Bắc Ngụy. Cụ cố của nàng là Ngụy Hiến Văn Đế, một trong những vị quân chủ nổi tiếng với những cải cách sâu rộng thời Bắc Ngụy. Cha nàng là Cao Dương Văn Hiếu vương Nguyên Thái, ông nội là Cao Dương Văn Mục vương Nguyên Ung, còn ông tổ là Hiếu Văn Đế Thác Bạt Hoằng – người được ghi vào sử sách như vị hoàng đế thúc đẩy mạnh mẽ việc cải biến phong tục du mục sang văn hóa Hán. Với một dòng tộc như thế, Nguyên Ngọc Nghi từ thuở lọt lòng đã được định sẵn tương lai rực rỡ, nơi kim chi ngọc diệp luôn có đầy đủ lễ nghi, người hầu, sự sủng ái và vị thế danh giá.
Thế nhưng, xã hội Nam Bắc triều lại là thời kỳ hỗn loạn bậc nhất trong lịch sử Trung Quốc. Chỉ một biến cố chính trị có thể khiến cả gia tộc đổi trắng thay đen trong chớp mắt. Biến cố ấy đến với Nguyên Ngọc Nghi vào năm nàng mới khoảng mười tuổi: chính biến “Thảm sát Hà Âm”. Cuộc tranh quyền đoạt vị giữa Hồ Thái hậu và quyền thần Nhĩ Chu Vinh khiến triều đình Bắc Ngụy chìm trong máu. Hồ Thái hậu sát hại Hiếu Minh Đế, nhưng rồi chính bà lại bị Nhĩ Chu Vinh ném xuống sông cùng Ấu Đế. Cả triều đình rung chuyển, và trong làn sóng thanh trừng dữ dội ấy, gia tộc của Nguyên Ngọc Nghi bị tiêu diệt gần như toàn bộ. Nàng – một công chúa thân phận cao quý – chỉ may mắn thoát chết bởi một lý do duy nhất: sắc đẹp.
Nhưng thoát chết không đồng nghĩa với thoát khổ. Sử chép rằng vì là tàn dư hoàng thất tiền triều, Nguyên Ngọc Nghi lẽ ra cũng bị xử tử, nhưng một đại thần tên Tôn Đằng bị mê hoặc bởi vẻ đẹp “khuynh quốc khuynh thành” của nàng, liền đưa nàng về nhà làm gia kỹ. Từ một công chúa được cưng chiều, Nguyên Ngọc Nghi trở thành tì nữ, ngày ngày phải đàn ca, múa hát, thể hiện tài nghệ để làm vui lòng chủ nhân. Ban đêm, nàng phải phục dịch thân thể để duy trì mạng sống, như một món đồ chơi bị chiếm hữu không thương tiếc. Trong không khí xa hoa của phủ Tôn Đằng, nàng sống cuộc đời mà bất kỳ ai cũng nghĩ là nhục nhã hơn cái chết.
Nhưng ngay cả cuộc sống tủi nhục ấy cũng chẳng kéo dài. Khi Tôn Đằng chán ngán, hắn thẳng tay đuổi nàng ra khỏi phủ. Một lần nữa, nàng công chúa từng cao quý lại rơi xuống tận đáy xã hội, lưu lạc đầu đường xó chợ. Sử sách ghi lại, có thời điểm nàng phải ăn xin để sống qua ngày. Từ cành vàng lá ngọc đến tì nữ bị vứt bỏ, rồi trở thành người ăn mày – cuộc đời Nguyên Ngọc Nghi trượt dài như một hài kịch đen tối mà chính nàng là nhân vật không thể chạy thoát.
Nếu số phận có lúc nhẫn tâm, thì đôi khi cũng không quên ném cho người ta một tia sáng mong manh. Tia sáng ấy đến khi nàng gặp Cao Trừng – quyền thần Đông Ngụy. Cao Trừng vừa gặp đã bị mê hoặc bởi sắc đẹp và khí chất dịu dàng của nàng. Không chỉ cho nàng mái nhà, ông còn dâng tấu xin Hoàng đế phong nàng làm “Lang Nha công chúa”. Sau nhiều năm tủi nhục, nàng cuối cùng cũng được mặc lại thân phận công chúa, dù danh hiệu này thực chất phụ thuộc hoàn toàn vào ý muốn của Cao Trừng.
Thế nhưng hạnh phúc vừa lóe lên đã bị vận mệnh trêu đùa. Cao Trừng vốn rất sủng ái nàng, nhưng khi biết chị gái ruột của Nguyên Ngọc Nghi – Nguyên Tĩnh Nghi – cũng xinh đẹp không kém, ông lại nạp luôn chị vào phủ. Hai chị em, vốn là dòng dõi hoàng tộc, nay phải thay phiên nhau hầu hạ cùng một người đàn ông, sống trong cảnh tranh sủng đầy éo le và cay đắng.
Một ngày kia, vận đen lại ập đến. Năm 549, tù binh Lan Kinh cùng đồng bọn nhân lúc Cao Trừng nới lỏng cảnh giác đã ra tay ám sát ông. Cái chết của Cao Trừng khiến Đông Ngụy chấn động, nhưng với hai chị em Nguyên Ngọc Nghi và Nguyên Tĩnh Nghi, đó còn là khoảnh khắc kết thúc luôn sự bảo hộ duy nhất mà họ có. Từ đây, hai nàng công chúa biến mất khỏi mọi ghi chép lịch sử. Không ai biết họ bị ám sát, bị đem đi thủ tiêu, bị bán làm nô lệ hay ẩn mình sống nốt phần đời còn lại trong im lặng. Sự biến mất của họ giống như một bóng mây tan giữa bầu trời đục ngầu thời loạn.
Hậu thế đưa ra nhiều giả thuyết: có người tin họ chết cùng đêm với Cao Trừng, có người cho rằng họ bị bắt làm nô lệ một lần nữa, cũng có người hy vọng rằng, sau bao nhiêu sóng gió, họ đã tìm được một nơi bình yên để sống nốt phần đời. Nhưng lịch sử không để lại lời giải đáp. Nguyên Ngọc Nghi biến mất khỏi dòng chảy sử liệu, như thể chưa từng tồn tại.
Sử gia đời sau gọi nàng là “công chúa bi thảm nhất Trung Hoa” không phải vì nàng chết trẻ, mà vì cả cuộc đời nàng là chuỗi biến cố trút xuống đầu một đứa trẻ chỉ vì sinh nhầm thời. Từ công chúa đến kỹ nữ, từ gia nô đến ăn mày, từ ái thiếp đến người mất tích – số phận ấy khiến người đời phải thở dài, xót thương, và cũng để lại bài học về sự nghiệt ngã của thời cuộc.
