Thay vì chờ đàm phán kết thúc, Tổng thống Trump tuyên bố trước rằng Israel - Hamas đã đạt thỏa thuận, buộc các bên phải tìm cách hiện thực hóa "sự đã rồi" này.
Israel và Hamas ngày 9/10 ký thỏa thuận giai đoạn một về ngừng bắn tại Gaza, sau các vòng đàm phán gián tiếp ở Ai Cập. Theo thỏa thuận, mọi hoạt động tác chiến sẽ kết thúc, Israel rút một phần lực lượng khỏi Gaza. Hamas và Israel tiến hành trao đổi con tin - tù nhân, viện trợ nhân đạo cho Gaza được tăng cường.
Đây là bước đột phá trong chiến sự Israel - Hamas, đạt được nhờ nỗ lực thúc đẩy của Tổng thống Mỹ Donald Trump, nhằm tìm kiếm giải pháp hòa bình bền vững cho Trung Đông.
Giới quan sát đánh giá ông chủ Nhà Trắng đã thành công nhờ chiến lược táo bạo mang dấu ấn cá nhân. Thay vì chờ các bên đạt nhất trí bằng thương lượng, ông chủ Nhà Trắng chọn công bố thỏa thuận trước, đặt hai bên vào "sự đã rồi". Thông báo đó gây ra áp lực trở lại rất lớn với cả Israel và Hamas, buộc họ phải tìm cách biến nó thành hiện thực để tránh chọc giận Tổng thống Mỹ.
Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Nhà Trắng ngày 9/10. Ảnh: AP
Trước ông Trump, người tiền nhiệm Joe Biden năm 2024 từng thử áp dụng chiến thuật này ở phạm vi hẹp hơn, bằng cách công bố chi tiết các đề xuất cho một thỏa thuận ngừng bắn tiềm năng khi phát biểu trên truyền hình, nhằm buộc Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu phải chấp thuận. Tuy nhiên, lãnh đạo Israel khi đó đã phớt lờ sáng kiến ông Biden đưa ra, khiến hòa đàm về Gaza bế tắc.
Ông Trump lần này cũng chọn hướng gây sức ép, nhưng thay đổi cách tiếp cận.
"Quá trình thương lượng có thể mất hàng tuần, hàng tháng mà vẫn có khả năng không đi đến đâu", Daniel Shek, cựu đại sứ Israel tại Pháp, trả lời Wall Street Journal. "Thay vào đó, ông ấy quyết định tuyên bố kết quả trước, và để các bên hoàn thiện chi tiết sau".
Tổng thống Trump ngày 29/9 công bố kế hoạch 20 điểm có thể giúp chấm dứt chiến sự Gaza, giải cứu các con tin trong tay Hamas, đồng thời định hình tương lai của vùng lãnh thổ của người Palestine ngay trong cuộc họp báo chung với Thủ tướng Netanyahu tại Nhà Trắng.
Kế hoạch được đặc phái viên Mỹ về Trung Đông Steve Witkoff và con rể ông Trump là Jared Kushner xây dựng từ các ý tưởng hòa bình của khối Arab, châu Âu và đề xuất của cựu thủ tướng Anh Tony Blair. Ông Trump tuyên bố kế hoạch đã nhận được sự ủng hộ từ nhiều quốc gia Arab và Hồi giáo.
Phát biểu tại cuộc họp báo, Thủ tướng Netanyahu dường như không còn lựa chọn nào khác ngoài chấp nhận kế hoạch. Tuy nhiên, ông cũng tỏ ra thận trọng, cảnh báo Tel Aviv "sẽ tự mình hoàn tất công việc" nếu Hamas từ chối hoặc giả vờ tham gia.
Ngày 30/9, ông Trump chuyển sang gây sức ép với Hamas, cho nhóm vũ trang "3-4 ngày" để phản hồi, cảnh báo Mỹ sẽ ủng hộ Israel hoàn thành mục tiêu xóa sổ Hamas nếu thỏa thuận bất thành.
Trước áp lực này, Hamas tuyên bố sẵn sàng thả con tin theo thỏa thuận hòa bình, nhưng muốn đàm phán thêm về kế hoạch thực thi. Ông Trump tiếp tục gây bất ngờ khi chấp nhận phản hồi của Hamas, khiến Thủ tướng Israel buộc phải tham gia đàm phán.
"Chiến lược gây áp lực công khai của Tổng thống Trump tạo ra cảm giác rằng thỏa thuận là điều sớm muộn cũng xảy ra", cựu đại sứ Mỹ tại Israel và Ai Cập Daniel Kurtzer nhận định.
Đại diện các bên sau đó đến khu nghỉ dưỡng Sharm el-Sheikh, Ai Cập từ ngày 6/10 để thảo luận. Ông Witkoff và Kushner tham gia vào ngày 7/10 để thúc đẩy tiến trình.
Một quan chức cho biết điểm then chốt trong tiến trình là quyết định "tách thỏa thuận hòa bình thành hai giai đoạn", cho phép các bên trao đổi con tin - tù nhân trước, những vấn đề còn lại sẽ được thương lượng ở giai đoạn thứ hai.
Các nhà đàm phán Mỹ ngày 8/10 gọi điện cho Tổng thống Trump để xin chỉ đạo. Họ kết luận tiến triển hiện tại đủ để ông có thể thông báo về một thỏa thuận. Khi đang chủ trì một cuộc họp tại Nhà Trắng cùng ngày, ông Trump nhận được ghi chú viết tay từ Ngoại trưởng Marco Rubio có nội dung "rất cận kề" và "ngài cần phê duyệt sớm bài đăng trên Truth Social để có thể là người đầu tiên thông báo về thỏa thuận".
Khoảng hai giờ sau khi nhận ghi chú, ông Trump đăng bài viết trên Truth Social rằng Israel - Hamas đã nhất trí về giai đoạn một của thỏa thuận hòa bình, xoay quanh vấn đề thả con tin và rút quân.
Các nguồn thạo tin nói lúc này Israel và Hamas vẫn còn đang giải quyết những vấn đề khó khăn, từng cản trở những nỗ lực đàm phán trước đó. Hamas còn cảnh báo rút lui khỏi đàm phán nếu không được đáp ứng các yêu cầu then chốt, như ranh giới Israel rút quân và danh sách tù nhân Palestine muốn được Tel Aviv trao trả.
Một ngày sau, các bên vẫn tập trung vào hoàn thiện nội dung chi tiết, xóa bỏ các bất đồng trong thỏa thuận. "Vẫn còn rất nhiều khả năng đàm phán có thể đổ bể", quan chức này nói.
Nhưng tuyên bố "thỏa thuận thành công" của ông Trump đã tạo ra sức ép rất lớn buộc hai bên phải tìm cách biến nó thành sự thật.
"Kế hoạch của Tổng thống Trump không khác nhiều so với những phiên bản đã xuất hiện suốt một năm qua và Thủ tướng Netanyahu đều không muốn thực hiện. Nhưng lần này, Tổng thống Trump không cho ông có lựa chọn khác", một cựu quan chức Israel cho biết.
Giới chức Israel và Hamas ngày 9/10 xác nhận đã ký thỏa thuận giai đoạn một về ngừng bắn tại Gaza.
Các quan chức Mỹ ngày 9/10 cũng ám chỉ rằng đã có những biện pháp cứng rắn hơn được sử dụng ở hậu trường. "Tổng thống có một số cuộc điện đàm và cuộc gặp căng thẳng, đòi hỏi mức độ tập trung và cam kết rất cao, và chính điều đó giúp thỏa thuận này thành hiện thực", Ngoại trưởng Rubio nói.
Aaron David Miller, cựu đàm phán viên về vấn đề Trung Đông từng làm việc qua nhiều đời lãnh đạo Mỹ, cho biết ông Trump là Tổng thống Mỹ duy nhất có thể buộc Thủ tướng Israel chấp nhận đề xuất hòa bình từ Washington.
"Ông ấy đã làm điều mà chưa tổng thống Mỹ nào thực hiện được", Miller nói.
VietBF@sưu tập
