Phúc trình CIA: Thẩm vấn viên là ai?

[Hanna]

Hai nhà tâm lý được Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) thuê để đề xuất các biện pháp thẩm vấn tăng cường lại là những người thiếu kinh nghiệm trong lĩnh vực này, theo một báo cáo mới được công bố.
Hai người được thuê làm công việc này không hề có chút kinh nghiệm nào về chống khủng bố, nhưng được trả hơn 80 triệu đôla cho dịch vụ của họ.
CIA cũng cho phép hai người này đánh giá hiệu quả chương trình thẩm vấn của chính họ.
Những tiết lộ được nêu ra trong một bản phúc trình mới của Thượng viện về các cách thẩm vấn "tàn bạo" đối với các nghi phạm al-Qaeda trong thời gian sau vụ tấn công ngày 11/9.
Các nghi phạm đã bị thẩm vấn bằng các biện pháp như bịt mặt dội nước, tát, sỉ nhục, để ở nơi lạnh lẽo và gây tình trạng thiếu ngủ.
Những biện pháp này đã được phát triển, điều hành và xem xét bởi hai nhà tâm lý được CIA hợp đồng. Họ là người có kinh nghiệm tại Trường Không quân Mỹ về kỹ năng sống còn, trốn tránh, kháng cự và bỏ trốn.
Nhưng bản phúc trình nói rằng "cả hai nhà tâm lý đều không có kinh nghiệm thẩm vấn, cũng không thể có kiến thức chuyên môn về al-Qaeda, hay có kinh nghiệm về chống khủng bố, hoặc bất kỳ chuyên môn về văn hóa hay ngôn ngữ có liên quan".
Thế nhưng hai người này được nói là đã trực tiếp tham gia thẩm vấn một số tù nhân "quan trọng nhất" của CIA.
Họ cũng là người quyết định trạng thái tâm lý của một 'tù nhân có cho phép tiếp tục sử dụng các biện pháp thẩm vấn tăng cường hay không, theo bản phúc trình mới này.
Trong khi đó, hai người này vừa làm nhiệm vụ liên lạc giữa CIA và các cơ quan tình báo nước ngoài, và họ được cơ quan tình báo cho phép đánh giá hiệu quả công việc của chính mình - công việc mà cuối cùng phe Dân chủ trong Ủy ban tình báo Thượng viện kết luận là tàn bạo và không hiệu quả.
Được xác định danh tính dưới bút danh Tiến sĩ Grayson Swigert và Tiến sĩ Hammond Dunbar trong bản phúc trình, hai người này được giới truyền thông Mỹ tiết lộ là hai quân nhân về hưu Jim Mitchell và Bruce Jessen.
Tiến sĩ Mitchell gia nhập lực lượng không quân vào năm 1974, chuyên về tháo gỡ bom trước khi có bằng tiến sĩ tâm lý chuyên về chế độ ăn uống, tập thể dục và tăng huyết áp, theo tờ New York Times.
Trong khi đó Tiến sĩ Jessen, có bằng tiến sĩ chuyên về "điều trị tâm lý gia đình" và sau này trở thành một nhà tâm lý tại Trường Không quân chuyên về kỹ năng sống còn và là người chịu trách nhiệm sàng lọc giáo viên hướng dẫn giả làm người thẩm vấn kẻ thù.
Cả hai người, được cho là cấp trung tá, đã trở thành chuyên gia của Bộ Quốc phòng về chống thẩm vấn của kẻ thù – thế nhưng các nhà tâm lý đồng nghiệp tỏ ra hoài nghi và thậm chí quan ngại về các biện pháp của hai ông này, tờ New York Times cho biết thêm.
Sau vụ tấn công ngày 11/9, bản phúc trình của Thượng viện nói Tiến sĩ Mitchell đã đề xuất đưa một khái niệm gọi là "sự bất lực học được" vào áp dụng khi thẩm vấn các nghi phạm al-Qaeda để đảm bảo sự đồng lõa với những đòi hỏi của người bắt giữ tù nhân.
Vào thời điểm đó, các nhà thẩm vấn có kinh nghiệm lập luận rằng một chiến lược như vậy sẽ làm tù nhân mất tinh thần đến mức họ sẵn sàng nói bất cứ điều gì các thẩm vấn muốn họ nói.
Năm 2002, cả hai người này được giao nhiệm vụ xem xét một tài liệu thu giữ được của al-Qaeda trong đó huấn luyện những kẻ khủng bố cách kháng cự khi bị thẩm vấn như thế nào.
Đáp lại, hai nhà tâm lý này đã đề xuất đưa các kỹ thuật thẩm vấn tàn bạo vào áp dụng, trong đó có cả hình thức gây thiếu ngủ trầm trọng và bịt mặt dội nước.
Khi Hoa Kỳ bắt được ông Abu Zubaydah, một nhân vật vốn là mục tiêu quan trọng, hai nhân viên Cục Điều tra Liên bang (FBI) đã sử dụng phương pháp truyền thống để thẩm vấn ông này tại một cơ sở của CIA ở Thái Lan.
Sau đó, CIA, theo lời khuyên của Tiến sĩ Mitchell, đã lột bỏ quần áo ông Abu Zubaydah và bật nhạc rất to khiến ông ta không thể ngủ được. Trong những tuần sau đó, có tin là Tiến sĩ Mitchell đã điều hành việc xét hỏi và trực tiếp thẩm vấn nghi phạm.
Ông Jessen sau đó cùng tham gia nỗ lực thẩm vấn, và nghi can đã bị bịt mặt dội nước 83 lần trước khi được xác định là ông ta không còn thông tin gì để cung cấp thêm.
Theo bản phúc trình của Thượng viện, một điện tín được cho là của hai nhà tâm lý này đã chỉ ra rằng cuộc thẩm vấn ông Zubaydah là một thành công.

Cả hai nhà tâm lý đều không có kinh nghiệm thẩm vấn, cũng không thể có kiến thức chuyên môn về al-Qaeda, hay có kinh nghiệm về chống khủng bố, hoặc bất kỳ chuyên môn về văn hóa hay ngôn ngữ có liên quan

Nó "nên được sử dụng như một khuôn mẫu để thẩm vấn tù nhân có tầm quan trọng trong tương lai", họ viết, không phải vì nó mang lại các thông tin hữu ích, mà thay vào đó là vì nó khẳng định nghi can không có những thông tin tình báo mà CIA tin rằng họ đang cố không khai.
Trong khi đó, các nhân viên FBI tham gia thẩm vấn đã phản đối chiến lược này, và một nhân viên đặc biệt đã báo cáo về trụ sở chính rằng hai nhà tâm lý được CIA thuê đã có được "những ảnh hưởng to lớn".
FBI cũng lập luận rằng tất cả các thông tin có thể sử dụng và được thu thập qua thẩm vấn là từ chính các cuộc xét hỏi do FBI thực hiện trước đó.
Phương pháp của các nhà tâm lý sau đó được sử dụng ít nhất thêm hai chục lần nữa, bao gồm cả cuộc thẩm vấn vào năm 2003 với ông Khalid Sheikh Mohammed.
Theo kết quả bản phúc trình của Thượng viện, hai nhà tâm lý này đã thực hiện việc đánh giá nghi phạm này – mà người ta cho là đã bị bịt mặt dội nước hơn 100 lần - và đề nghị chỉ có họ tiếp tục thẩm vấn ông này trên cơ sở hàng tháng, và tính phí gấp bốn lần so với các nhà thẩm vấn khác.
Điều này đã khiến dẫn tới quan ngại của chính phủ về xung đột lợi ích, theo phúc trình của Thượng viện.
Đây là một điều "không gì có thể rõ ràng hơn trong bối cảnh mà chính những người áp dụng một [kỹ thuật thẩm vấn nâng cao] mà chỉ có họ được phê duyệt sử dụng, lại là người đánh giá cả hiệu quả của nó lẫn khả năng chịu đựng của tù nhân, và mặc nhiên đề xuất tiếp tục sử dụng kỹ thuật này – với cái giá thực hiện hàng ngày được nói là ở mức 1800 đôla một ngày".
Năm 2005, hai nhà tâm lý này đã thành lập Công ty Mitchell Jessen và Cộng sự với các văn phòng tại bang Washington và Virginia.
Đến năm 2007 công ty đã tăng lên đến gần 60 nhân viên, kiếm hàng triệu đôla từ các hợp đồng với CIA sau khi cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ thuê hợp đồng các công ty ngoài gần như tất cả các hoạt động thẩm vấn của họ.
Nhưng, trong năm 2009, Giám đốc CIA vào lúc đó dưới chính quyền Tổng thống Barack Obama, ông Leon Panetta, đã hủy ủy thác các nhà tù bí mật của cơ quan này và quyết hứa rằng các nhà thầu sẽ không tiến hành các cuộc thẩm vấn nữa, và chấm dứt quan hệ đối tác này.
Tới lúc đó thì Tiến sĩ Jessen và Tiến sĩ Mitchell đã nhận gần một nửa số tiền 180 triệu đôla từ hợp đồng của họ với CIA. Và đó là chỉ sau khi CIA đồng ý một hợp đồng bồi thường trị giá 5 triệu đôla cho nhiều thứ.
Năm 2007, công ty Mitchell Jessen và Cộng sự đã thuê một công ty luật và tính với CIA hơn 1 triệu đôla tiền các chi phí pháp lý cho cả năm 2012.
Theo hợp đồng hiện tại của CIA với công ty này, CIA phải có nghĩa vụ trả chi phí pháp lý cho đến năm 2021.
bbc