Diễn viên hài Malaysia Nigel Ng đăng video tuyên bố "cảm thấy ghê tởm" về cách người Anh làm món cơm chiên trứng, châm ngòi cho làn sóng tranh cãi.
Trong video đăng hôm 8/7, Ng, trong vai nhân vật "chú Roger", chỉ trích kịch liệt cách nấu món cơm chiên trứng của người dẫn chương trình BBC Food Hersha Patel, khi cô không vo gạo, đổ cơm sắp chín vào rây rồi rửa bằng nước lạnh.
"Cô ấy đang làm gì vậy? Trời ơi. Cô giết tôi đi còn hơn. Cô ấy đổ cơm vào một cái rây lọc cho ráo nước! Sao lại làm thế? Đây không phải là mì ống!", anh nói.
"Cô đang làm hỏng cơm đấy", Ng kêu lên khi Patel dùng nước máy để rửa cơm.
Dự định của Ng là làm một video hài, nhưng nó đã châm ngòi cho một cơn bão chỉ trích trên mạng, khiến video này đạt hơn 7 triệu lượt xem trên YouTube và gần 40 triệu lượt trên Twitter.
Nhiều khán giả, bao gồm những người Mỹ gốc Á nổi tiếng như nhà văn Jenny Yang, chế giễu cách nấu của Patel. Patel đã không vo gạo trước khi nấu. Cô cho quá nhiều nước. Cơm dùng để chiên lẽ ra nên là cơm nguội để qua ngày. Món trứng bác làm quá chín.
Đằng sau tranh cãi về video của BBC Food là một cuộc tranh luận lớn hơn, đã tồn tại từ lâu về sự giao thoa của ẩm thực, dân tộc và văn hóa.
Trong vài năm gần đây, nhiều đầu bếp da trắng bị chỉ trích "chiếm đoạt văn hóa" vì nấu các món ăn thuộc nền ẩm thực của dân tộc khác bằng các phương pháp hay sử dụng từ ngữ không chuẩn, thiếu tôn trọng và đôi khi phân biệt chủng tộc.
Năm ngoái, nhà phê bình ẩm thực châu Á Angela Hui chỉ trích đầu bếp nổi tiếng Gordon Ramsay sau khi ông ra mắt nhà hàng được quảng cáo là "nhà hàng món Á đích thực".
Nhà hàng không phân biệt rõ ràng các nền ẩm thực châu Á mà gộp chung lại thành "món Á". Tại thời điểm khai trương, dường như nhà hàng không có bất kỳ đầu bếp châu Á nào. "Món Nhật? Món Trung Quốc? Tất cả đều là châu Á, chẳng ai quan tâm", Hui viết trên Instagram.
Hui cho rằng nhà hàng của Ramsay thể hiện văn hóa ẩm thực châu Á một cách hời hợt, không nỗ lực tìm hiểu kỹ. Ông gắn nhẵn nhà hàng mình là "món Á" mà không có sự phân biệt giữa các nền ẩm thực mang sắc thái riêng biệt.
Ẩm thực đi đôi với các yếu tố lịch sử và di sản, vì vậy, nhiều người tức giận khi các phương pháp nấu ăn truyền thống bị gạt sang một bên. Đôi khi các đầu bếp không chỉ thay đổi cách nấu, họ còn xúc phạm ẩm thực và văn hóa đằng sau món ăn.
Một ví dụ tai tiếng là nhà hàng lấy cảm hứng từ món ăn Trung Quốc Lucky Lee's ở New York. Khi khai trương vào năm 2019, chủ nhà hàng, một người da trắng, cho biết họ phục vụ thực phẩm "sạch" nên sẽ không khiến mọi người cảm thấy "đầy bụng và khó chịu", ám chỉ các món ăn Trung Quốc thường không tốt cho sức khỏe. Lời quảng cáo này làm dấy lên nhiều chỉ trích và nhà hàng đóng cửa 8 tháng sau đó.
Có những đầu bếp còn không thừa nhận nguồn gốc của món ăn, hành vi có thể bị coi là "da trắng hóa" món ăn. Ký giả mảng ẩm thực của New York Times, Alison Roman, một phụ nữ da trắng, trở thành tâm điểm chú ý với công thức món "đậu hầm cay với dừa và nghệ", rất giống món cà ri của Ấn Độ hoặc Jamaica. Nhưng trong một cuộc phỏng vấn với Jezebel, cô nói: "Tôi khẳng định đây không phải là cà ri. Tôi chưa bao giờ làm cà ri". Nhà phê bình Roxana Hadadi gọi lời phủ nhận của Roman là "chủ nghĩa thực dân ẩm thực".
Đối mặt phản ứng dữ dội, NYTimes cuối cùng thêm vào cuối công thức của Roman dòng chữ "món này gây liên tưởng đến những món hầm ở nam Ấn Độ và một số nơi ở vùng Caribe".
Tuy nhiên, một số người đã bác bỏ ý tưởng "chiếm đoạt văn hóa". Họ cho rằng việc quá tách bạch các nền ẩm thực sẽ giết chết sáng tạo. Ẩm thực phá cách được sinh ra từ những đầu bếp thử nghiệm các món ăn từ nhiều nền ẩm thực khác nhau. Nhiều người nhấn mạnh rằng mục đích của ẩm thực là để chia sẻ.
Đặt ra ranh giới với ẩm thực, chẳng hạn chỉ người Trung Quốc có thể nấu món Trung Quốc hoặc món Trung Quốc chỉ có thể được nấu theo một cách nhất định, dường như đi ngược với tinh thần chia sẻ trong thế giới toàn cầu hóa.
Tuy nhiên, Jessie Yeung, biên tập viên CNN, nhấn mạnh chia sẻ khác với việc không tôn trọng nền ẩm thực của các quốc gia khác, đặc biệt khi các đầu bếp kiếm lợi từ những món ăn đó.
Video của Ng là sự việc mới nhất trong chuỗi sự cố đã thu hút chú ý đến ẩm thực và văn hóa. Trong ngành truyền thông thực phẩm, tạp chí Bon Appetit, thuộc công ty Conde Nast, là ví dụ tai tiếng nhất. Các nhân viên, bao gồm trợ lý biên tập viên ẩm thực Sohla El-Waylly, đã cáo buộc công ty trả lương không công bằng cho nhân viên không phải là người da trắng, khán giả nhiều lần lên án tạp chí này "chiếm đoạt văn hóa".
Năm 2016, Bon Appetit hứng chỉ trích khi đăng video một đầu bếp da trắng trình bày cách nấu phở Việt Nam, với tiêu đề "đây mới là cách bạn nên ăn phở". Trong video, anh này cuộn tròn sợi phở rồi ăn giống như cách ăn mì Ý. Họ còn chế lại món tráng miệng Halo-halo (gồm sữa, đá bào, hoa quả) của người Philippines bằng cách thêm vào kẹo dẻo và bỏng ngô. Trong cả hai sự cố, tạp chí đều đưa ra lời xin lỗi và hứa sẽ làm tốt hơn, nhưng những sự việc tương tự tiếp tục xảy ra.
Khi vấn đề phân biệt chủng tộc nóng lên vào mùa hè này vì phong trào "mạng người da màu cũng quan trọng", tạp chí Bon Appetit hồi tháng 6 ra tuyên bố thừa nhận công thức của họ cho một số món, trong đó có phở của Việt Nam và kimchi của Hàn Quốc, "đều đã xóa bỏ nguồn gốc của những món ăn hoặc tệ hơn là xúc phạm chúng".
Trong trường hợp video dạy rửa cơm của BBC, Ng, người sống tại London, đã cố gắng xoa dịu tình hình bằng cách quay một video ngắn với Patel. "Trong khi anh chàng này nổi như cồn thì tôi trở thành mục tiêu chỉ trích", Patel trào phúng trong video, cho biết cô chỉ đơn giản là trình bày công thức của BBC. "Tôi biết cách nấu cơm", cô nói.
Hai người thông báo họ sẽ hợp tác trong một video nấu cơm khác. Patel hứa lần này cô sẽ thể hiện cô thật sự nấu cơm như thế nào.
"Hersha rất tốt, cô ấy là một người dẫn chương trình tuyệt vời, rất vui tính, đừng đăng thứ gì ác ý trên Instagram nhé các bạn. Nếu không, chú Roger sẽ đến 'xử' các bạn đấy", Ng nói.
