Một con đập khổng lồ có từ thời Liên Xô trên sông Dnipro ngăn chia quân Nga và quân Ukraine ở miền nam Ukraine đã bị vỡ hôm thứ Ba 6/6, gây lũ lụt khắp vùng chiến sự.
Ukraine khẳng định Nga đã phá hủy nó, trong khi Nga cho rằng Ukraine đã phá hoại nó để cắt nguồn cung cấp nước cho Crưm và đánh lạc hướng sự chú ý khỏi một cuộc phản công "đang chùn bước" của Ukraine.
Con đập này có lịch sử gì, chuyện gì đã xảy ra - và chúng ta còn chưa rõ điều gì?
ĐẬP NÀY Ở ĐÂU?
Con đập này nằm ở thành phố Nova Kakhovka ở Kherson, hiện đang nằm dưới sự chiếm đóng của Nga. Là một phần của nhà máy thủy điện Kakhovka, nó cao 30 mét (98 feet) và dài 3,2 km (2 dặm). Việc xây dựng đập này được bắt đầu dưới thời lãnh đạo Liên Xô Josef Stalin và hoàn thành dưới thời Nikita Khrushchev.
Con đập này bắc cầu qua sông Dnipro, tạo thành ranh giới tiền tuyến giữa quân Nga và quân Ukraine ở miền nam Ukraine.
Việc tạo ra hồ chứa Kakhovka rộng 2.155 km vuông (832 dặm vuông) vào thời Xô viết đã buộc khoảng 37.000 người phải rời bỏ nhà cửa của họ.
Hồ chứa nước của đập có thể tích 18 kilômét khối (4,3 dặm khối) - một thể tích tương đương với Hồ Muối Lớn ở bang Utah của Hoa Kỳ.
Hồ chứa này cũng cung cấp nước cho bán đảo Crưm, nơi Nga sáp nhập vào năm 2014 và cho nhà máy hạt nhân Zaporizhzhia, cũng nằm dưới sự kiểm soát của Nga.
ĐIỀU GÌ ĐÃ XẢY RA VÀ TẠI SAO CON ĐẬP BỊ VỠ?
Ukraine, quốc gia bình luận đầu tiên, cho biết Nga phải chịu trách nhiệm về vụ việc.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskiy cáo buộc cquân Nga đã cho nổ tung Nhà máy thủy điện Kakhovka từ bên trong cơ sở và nói rằng Nga phải chịu trách nhiệm về một "cuộc tấn công khủng bố".
"Vào lúc 02:50, những kẻ khủng bố Nga đã thực hiện một vụ nổ bên trong các công trình của Nhà máy điện thủy điện Kakhovskaya. Khoảng 80 khu định cư nằm trong vùng lũ lụt", ông Zelenskiy cho biết sau cuộc họp khẩn cấp của các quan chức cấp cao Ukraine.
Người phát ngôn quân đội Ukraine cho biết mục đích của Nga là ngăn chặn quân đội Ukraine vượt sông Dnipro để tấn công quân chiếm đóng của Nga.
Phía Nga cho biết Ukraine đã phá hoại con đập để cắt nguồn cung cấp nước cho Crưm và đánh lạc hướng sự chú ý khỏi cuộc phản công đang chùn bước của nước này.
Người phát ngôn Điện Kremlin Peskov nói với các phóng viên: “Chúng tôi có thể khẳng định rõ ràng rằng chúng tôi đang nói về hành vi phá hoại có chủ ý của phía Ukraine”.
Trước đó, một số quan chức do Nga dựng lên cho biết không có cuộc tấn công nào xảy ra. Vladimir Rogov, một quan chức được bổ nhiệm của Nga tại Zaporizhzhia, cho biết con đập bị sập do hư hại trước đó và do áp lực lớn của nước. Hãng thông tấn nhà nước TASS của Nga cũng đưa tin tương tự.
VIỆC VỠ ĐẬP SẼ TÁC ĐỘNG ĐẾN KHU VỰC NHƯ THẾ NÀO?
Với mực nước dâng cao hơn, nhiều nghìn người có khả năng bị ảnh hưởng. Các cuộc sơ tán dân thường bắt đầu ở cả hai bên chiến tuyến.
Giới chức Nga cho biết khoảng 22.000 người sống tại 14 khu định cư ở vùng Kherson, miền nam Ukraine có nguy cơ bị ngập lụt. Các quan chức yêu cầu mọi người sẵn sàng sơ tán.
Thủ tướng Ukraine Denys Shmyhal cho biết có tới 80 khu định cư có nguy cơ bị lũ lụt.
CUNG CẤP NƯỚC CHO CRƯM
Việc phá hủy con đập có nguy cơ làm giảm mực nước của Kênh đào Bắc Crưm thời Liên Xô, nơi có truyền thống cung cấp cho Crưm 85% nhu cầu về nước.
Hầu hết lượng nước đó được sử dụng cho nông nghiệp, một số cho các ngành công nghiệp của bán đảo Biển Đen và khoảng 1/5 cho nước uống và các nhu cầu công cộng khác.
NHÀ MÁY ĐIỆN HẠT NHÂN ZAPORIZHZHIA
Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia, lớn nhất châu Âu, lấy nước làm mát từ hồ chứa này. Nhà máy nằm ở phía nam, hiện nằm dưới sự kiểm soát của Nga.
"Đánh giá hiện tại của chúng tôi là không có rủi ro tức thời nào đối với sự an toàn của nhà máy", Giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế, ông Rafael Grossi, cho biết.
Ông cho biết điều cần thiết là một hồ làm mát phải được giữ nguyên vẹn vì nó cung cấp nước để làm mát các lò phản ứng đã ngừng hoạt động.
"Cần giữ nguyên tính toàn vẹn của con đập," Grossi nói.
Dòng nước lũ hôi thối màu cà phê, với những chiếc túi nhựa và những mẩu rơm cuộn tròn trong các dòng nước xoáy, tràn qua các đường phố ở Kherson, một thủ phủ khu vực ở miền nam Ukraine, nơi lực lượng cứu hộ đã sơ tán một khu dân cư bị chia cắt do những con đường ngập nước. Những cư dân kiệt sức bước ra khỏi thuyền cao su, mang theo nhiều nhất là một chiếc ví hoặc ba lô, và đôi khi là một con mèo hoặc một con chó.
Khung cảnh chụp từ trên cao, nhìn ra một quảng trường ngập nước, chỉ là một bức ảnh chụp nhanh về sự tàn phá rộng lớn do đập Kakhovka bị phá hủy hôm thứ Ba 6/6, làm một đoạn sông Dnipro vỡ ra hơn 50 dặm cho đến khi nó nuốt chửng các bến cảng, trang trại, khí đốt. nhà ga, ô tô, nhà máy và nhà ở.
Cơn lũ này sẽ là một thảm họa trong thời kỳ yên bình, nhưng lần này nó tấn công một khu vực bị chiến tranh tàn phá và phần lớn dân cư đã phải di tản, nơi dòng sông tạo thành tiền tuyến và việc cung cấp các dịch vụ cơ bản cũng như thông tin liên lạc đã là một sự khó khăn tột bực.
Mang theo ô nhiễm hóa chất, mìn và các loại rác rưởi - lúc thì một cái tủ lạnh, khi thì một cái ghế bành màu đỏ - sông Dnipro đưa nước bẩn vào nguồn cung cấp nước uống, nhấn chìm mùa màng và đuổi hàng nghìn người khỏi những ngôi nhà đổ nát của họ ở hạ lưu sông này. Ở thượng nguồn, lũ lụt đã hạ thấp đáng kể mức nước của hồ chứa mà nhiều nông dân Ukraine cần để tưới tiêu cho các cánh đồng của họ và Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia cần sử dụng để làm mát nhiên liệu phóng xạ của nó.
Năm ngoái, Kherson đã rơi vào tay quân Nga xâm lược, hầu hết cư dân đã bỏ trốn và nó đã bị chiếm đóng trong nhiều tháng. Quân Nga đã rút lui vào tháng 11 nhưng vẫn tiếp tục bắn phá thành phố vốn đã bị tàn phá này và khu vực xung quanh từ bên kia sông.
Liên Hiệp Quốc cảnh báo rằng những quả mìn mà quân Nga đã gài: một số đã bị trôi sạch, một số nổ tung và một số khác trôi theo dòng nước đến các địa điểm mới.
Serhiy Litovsky, một thợ điện 60 tuổi, cho biết điều ông lo lắng nhất là về cuộc đấu tranh lâu dài phía trước đối với miền nam Ukraine, một trong những vùng nông nghiệp giàu có nhất thế giới và phụ thuộc vào hệ thống tưới tiêu, chủ yếu từ hồ chứa nước đang bị cạn kiệt nhanh chóng.
“Không có nước, sẽ không có ai sống ở đây”, ông nói. Hậu quả của trận lụt này sẽ kéo dài hàng chục năm.
Ông nói: “Nếu không có chiến tranh, trận lụt này sẽ là một thảm họa lớn. Nhưng trận lụt này đã xảy ra cùng với chiến tranh”.
Một số người phải di tản do lũ lụt đã được tàu hỏa đưa đến Mykolaiv, một thành phố cảng ở Biển Đen cách Kherson chưa đầy 40 dặm về phía tây bắc. Mykolaiv từ trước đến nay vốn đã căng thẳng với vai trò là trung tâm trung chuyển hoặc nơi ở tạm thời cho nhiều người chạy trốn khỏi cuộc chiến. Theo văn phòng các vấn đề nhân đạo của Liên Hợp Quốc, khu vực Mykolaiv đã là nơi tạm cư cho khoảng 190.000 người Ukraine tản cư trong nước trước khi con đập bị vỡ.
“Lũ lụt lần này”, văn phòng thành phố cho biết, “có thể sẽ làm tình hình nhân đạo vốn đã mong manh trở nên tồi tệ hơn. Trong số những người tản cư có hàng ngàn trẻ em".
Nhiều khó khăn phía trước đối với miền nam Ukraine, bao gồm cả việc tìm nhà ở lâu dài cho hàng ngàn người. Các thị trấn và thành phố - bao gồm Kryvyi Rih, một trung tâm khai thác quặng sắt và luyện thép - đã lâm vào tinh trạng thiếu nước uống, vốn được lấy từ hồ chứa.
Nhà máy hạt nhân Zaporizhzhia là nguồn điện chính của miền nam trước chiến tranh; hiện nằm trong tay người Nga, nó đã bị hư hại do pháo kích và không cung cấp điện cho lưới điện. Hiện tại nó có đủ nước làm mát, nhưng tương lai của nó vẫn còn rất nhiều nghi ngờ.
Roman Kostenko, chủ tịch ủy ban quốc phòng và tình báo tại Quốc hội Ukraine cho biết: “Đây là một thảm họa đối với toàn bộ miền nam. Nhưng vào thứ Tư, nhiệm vụ là phải cứu người", anh ấy nói thêm. “Sau này, chúng ta sẽ giải quyết các hậu quả”.
Ông Kostenko, cũng là một đại tá trong Quân đội Ukraine, hôm thứ Tư đã điều phối nỗ lực của những người lính đã điều khiển máy bay không người lái vốn dùng để tấn công lực lượng Nga bằng cách thả lựu đạn. Bây giờ các máy bay không người lái chuyển sang thả nước đóng chai và thức ăn cho những người bị mắc kẹt trên mái nhà.
Truyền thông Ukraine cho rằng trước khi đập Nowa Kakhovka bị phá hủy, người Nga đã nâng mực nước lên mức kỷ lục 17,5 mét. Chỉ người Nga mới có điều kiện tiếp cận với các thiết bị điều khiển này. Người Nga đã cho ngập tràn ngập gần như toàn bộ tuyến phòng thủ đầu tiên từ Nowa Kachovka đến cửa sông Dnepr. Phá hủy đập thủy điện Nowa Kakhovka sẽ có tác động nghiêm trọng đến các hoạt động quân sự trên một khu vực rộng lớn. Nếu người Ukraine đã lên kế hoạch cho một cuộc đổ bộ nào đó qua sông Dniepr, thì nó sẽ có thể bị trì hoãn trong nhiều tháng. Quân Nga sẽ mất một số công sự của họ, nhưng không phải ở tuyến phòng thủ chính, và chúng có thể cảm thấy an toàn hơn.
Blogger Tran Quang chia sẻ:"
Đập Nova Kakhovka bị sập hôm qua. Mới đầu đám pro Nga reo hò trong vài giờ đầu tiên. Đến khi tình hình thay đổi, nó biến thành đại thảm họa cho dân chúng và môi trường, chúng từ từ đổi giọng. Cuối cùng khi thấy tất cả mọi nơi đều lên án, chúng quay ngoắt 180 độ nguyền rủa, đổ thừa cho Ukraine. Đập Nova Kakhovka vỡ thì các cù lao trên sông Dnipro phía hạ lưu phải bị lụt, quân Ukraine trên các cù lao này phải rút. Các lực lượng Ukraine bên phía đông sông Dnipro cũng sẽ phải rút. Người Nga tin chắc rằng Ukraine bắt đầu tổng tấn công và mục tiêu chính là Crimea, nên làm ngập lụt khu vực hạ lưu sông Dnipro bằng 1 hành động hạ lưu: hủy diệt môi trường sống của dân lành.
Chắc chắn nếu Ukraine muốn tổng phản công tại khu vực này thì kế hoạch sẽ bị đình trệ ít nhất nửa tháng hay hơn nữa. Nhưng vấn đề là sau đó Ukraine vẫn tấn công được, thậm chí sẽ sớm hơn người Nga nghĩ. Sáng nay phát ngôn viên của quân đội Ukraine cho biết họ có đủ khí tài để vượt sông Dnipro."
Blogger Nhat Dinh chia sẻ:"
Tin lữ đoàn bộ binh cơ giới 205 của Nga cho nổ mìn phá đập Nova Kakhovka, đem đối chiếu lại thấy phù hợp với tin quân Ukraina vượt sông Dniepro mấy ngày trước chiếm các đảo thấp trên sông.
Phá đập là để ngăn quân Ukraina không thể vượt sông. Các hòn đảo lúp xúp bây giờ bị ngập hẳn. Con sông trở nên rộng hơn nên càng khó vượt. Hình con sông và vị trí đập bị phá cùng những khu vực bị ngập.
Nhưng phá đập là tội ác chiến tranh! Ukraina đang kêu gọi người dân sơ tán khẩn cấp. Hãy làm tất cả để thoát ra khỏi khu vực ngập ngay lập tức!
Tất nhiên là người Nga suy nghĩ rất thấu đáo cho âm mưu của mình. Trước khi phá đập mấy ngày, họ đã ra luật không điều tra tai nạn tại những cơ sở nguy hiểm và các công trình kỹ thuật thủy lợi ở những nơi có hoạt động quân sự, cho đến tận năm 2028! "
Lịch sử dường như lặp lại ?
Trong thế chiến II, vào ngày 18/8/1941, chính quyền Liên Xô đã cho phá đập thủy điện ở sông Dnipro trên đất Ukraina, nhăm ngăn chặn đà tiến công của quân đội Đức. Tuy nhiên, quân Đức chỉ bị chết 1.500 sỹ quan và binh sỹ nhưng phía LX đã chết khoảng 100.000 người mà chủ yếu là dân Ukraina. Việc phá đập lúc đó không hề cản trở bước tiến quân của phát xít Đức. Sau hơn một tháng phá đập, quân Đức vẫn tiến vào bán đảo Crimea, buộc LX phải rút quân...
Hôm 06/6/ 2023, quân đội Ukraina đã mở màn cuộc tổng tiến công quân Nga, đúng vào dịp kỷ niệm lần thứ 79, sự kiện quân Đồng minh (chủ yếu là lính dù Mỹ), tiến hành cuộc đổ bộ lịch sử (06/6/1944) ở Normandie - vào phía sau phòng tuyến Quân đội Đức Quốc Xã tại Pháp. Cuộc đổ bộ này góp phần to lớn vào chiến thắng quân phát xít Đức, trong thế chiến II, đem lại hòa bình cho nhân loại.
