Nồi gang từ lâu đã quen thuộc với nhiều gia đình Việt. Tuy nhiên, không ít người vẫn băn khoăn liệu việc sử dụng nồi gang có thực sự an toàn cho sức khỏe không?
Nồi và chảo gang có nhiều ưu điểm vượt trội so với các loại chảo khác. Đầu tiên, chúng được làm từ hợp kim sắt đúc đặc biệt, tạo thành các sản phẩm rất dày và nặng. Điều này giúp giữ nhiệt hiệu quả và phân phối nhiệt đều trong quá trình nấu. Bề mặt nhám của chúng cũng tạo ra lớp vỏ bánh giòn rụm và mang lại hương vị tuyệt vời cho món ăn.
Ngoài ra, nồi và chảo gang có khả năng chịu nhiệt cao lên đến hơn 300 độ C mà không bị biến dạng, giúp tối ưu hiệu suất khi nấu ở nhiệt độ cao mà không gây cháy khét. Chúng cũng phát huy tốt trong việc rang, nướng hay nấu nồi kéo dài.
Nấu ăn bằng nồi gang có gây hại sức khỏe không?
Các nghiên cứu khoa học trong nhiều thập kỷ qua đã chỉ ra rằng nấu ăn bằng dụng cụ bằng gang có thể làm tăng hàm lượng sắt trong thực phẩm, đặc biệt khi nấu các món có độ chua (axit) như cà chua, canh chua, hoặc các món nhiều nước như súp, hầm, cháo.
Khi nhiệt độ tăng lên, một lượng nhỏ ion sắt từ bề mặt nồi hoặc chảo gang có thể hòa tan vào thực phẩm. Cơ thể sau đó hấp thụ lượng sắt này như một phần của khẩu phần ăn.
Bằng chứng từ khoa học
Một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí của Hiệp hội Dinh dưỡng Hoa Kỳ năm 1986 cho thấy rằng khi nấu nước sốt cà chua trong chảo gang không tráng men, hàm lượng sắt trong món ăn tăng lên gấp 10 lần so với khi nấu bằng chảo inox.
Một thử nghiệm khác tại Ấn Độ, nơi thiếu sắt là vấn đề nghiêm trọng, đã cho các gia đình nấu ăn bằng nồi gang thay vì nồi nhôm hoặc inox. Kết quả sau vài tháng cho thấy lượng hemoglobin trong máu của trẻ em và phụ nữ cải thiện đáng kể.
Thậm chí, một tổ chức phi lợi nhuận có tên Lucky Iron Fish của Canada đã tạo ra một "con cá sắt" nhỏ bỏ vào nồi trong khi nấu ăn - giúp bổ sung khoảng 75% lượng sắt cần thiết mỗi ngày cho các đối tượng bị thiếu máu do thiếu sắt.
Những yếu tố ảnh hưởng đến lượng sắt hòa tan
Không phải món ăn nào nấu bằng nồi gang cũng giúp tăng cường sắt. Một số yếu tố ảnh hưởng đến việc “giải phóng” sắt vào thực phẩm gồm:
Độ axit của thực phẩm: Các món có vị chua như nước cam, cà chua, me, giấm giúp làm tăng lượng sắt giải phóng.
Thời gian nấu: Càng nấu lâu, hàm lượng sắt hòa tan càng nhiều.
Độ ẩm trong món ăn: Món nước sẽ giúp truyền sắt nhiều hơn món khô.
Loại gang: Gang nguyên chất không tráng men sẽ giải phóng nhiều sắt hơn gang tráng men (men phủ ngăn sắt tiếp xúc với thực phẩm).
Sắt từ nồi gang có dễ hấp thu không?
Sắt từ nồi gang chủ yếu là sắt không heme - dạng sắt có nguồn gốc từ thực vật hoặc khoáng chất, thường khó hấp thu hơn sắt heme (có trong thịt đỏ, gan...). Tuy nhiên, bạn có thể tăng khả năng hấp thu bằng cách:
Ăn cùng thực phẩm giàu vitamin C (như cam, ớt chuông, cà chua).
Tránh uống trà, càphê trong bữa ăn vì tanin trong đó cản trở hấp thu sắt.
Hạn chế ăn quá nhiều canxi cùng lúc với sắt.
Lợi ích không ngờ từ việc “ăn sắt” qua chảo gang
Bổ sung sắt qua nồi gang có nhiều lợi thế:
Tự nhiên, không cần uống viên sắt, tránh tác dụng phụ như táo bón, buồn nôn.
Bền bỉ, thân thiện môi trường - gang dùng cả chục năm vẫn tốt như mới.
Không chứa chất độc hại như một số loại chảo chống dính rẻ tiền.
Tuy nhiên, bạn cần chú ý bảo quản đúng cách để nồi không bị rỉ sét, tránh vệ sinh bằng nước rửa mạnh làm mất lớp dầu bảo vệ.
Có nguy cơ thừa sắt không?
Mặc dù sắt từ chảo gang có thể hấp thu vào cơ thể, khả năng gây thừa sắt là rất thấp nếu bạn sử dụng hợp lý. Cơ thể chỉ hấp thụ lượng cần thiết và loại bỏ phần dư thừa.
Tuy nhiên, những người mắc bệnh rối loạn chuyển hóa sắt (như hemochromatosis) nên tham khảo ý kiến bác sỹ trước khi sử dụng nồi gang thường xuyên.
Vệ sinh nồi gang thế nào mới đúng?
Ngâm trong nước ấm
Nếu việc nấu nướng chỉ là chiên một quả trứng hoặc làm nóng chút thịt gà, bạn có thể chỉ cần dùng 1 miếng giẻ nhúng nước ấm để lau sạch nó. Tuy nhiên nếu một thứ gì đó chứa dầu mỡ và có khả năng bám dính vừa bị cháy, bạn hãy rửa nồi chảo trong nước ấm.
Những gì cần làm là thêm một chút nước vào chảo ngay sau khi nó vừa được lấy ra khỏi bếp và vẫn còn ấm. Điều này sẽ giúp bạn giảm thiểu thời gian loại bỏ cặn trong chảo.
Cọ rửa bằng thìa gỗ hoặc bàn chải lông mềm
Khi nước ấm đã làm bong thức ăn thừa dính trên bề mặt nồi chảo, đó là lúc bạn có thể dùng thìa gỗ hoặc bàn chải mềm để loại bỏ những gì còn sót lại.
Mặc dù bạn vẫn có thể sử dụng những miếng bọt biển mềm cho việc cọ rửa này nhưng cần cân nhắc rằng đây có thể là công việc cuối cùng mà nó đó có thể làm được.
Đặc biệt bạn nên tránh sử dụng bọt biển kim loại để vệ sinh nồi chảo vì nó sẽ làm hỏng bề mặt gang. Đồng thời hãy cẩn thận với việc sử dụng thìa cao su và nhựa để cạo vì chúng có thể sẽ tan chảy khi tiếp xúc với kim loại nóng.
Thêm một chút muối để làm sạch những vết bẩn "cứng đầu"
Nếu những thứ còn sót lại trên bề mặt nồi chảo gang quá dính và việc cọ rửa trở nên khó khăn, hãy rắc thêm chút muối và tiếp tục cạo nhẹ bằng thìa gỗ và bàn chải. Bạn cũng có thể thêm muối và nước để mọi thứ "chuyển động".
Làm khô ngay lập tức sau cọ rửa
Là một hợp kim của sắt, rỉ sét là vấn đề phổ biến nhất mà gang gặp phải nhưng điều đó cũng có thể dễ dàng tránh được nếu bạn làm khô nó ngay lập tức.
Thay vì để ráo nước, cách tốt nhất để làm khô nồi chảo gang là lau khô và đặt nó lên bếp trong vài phút. Thời gian này là đủ để nhiệt có thể làm khô nó từ trong ra ngoài.
Bạn có thể một ít hơi nước và có thể là ít khói bốc lên trước khi chấm dứt - điều này chứng tỏ là nồi chảo gang của bạn đã khô.
Bổ sung lớp chống dính tự nhiên
Sau khi đã làm khô nồi chảo gang, bạn có thể bổ sung cho nó một lớp chống dính tự nhiên.
Bạn có thể bổ sung một lớp sáp tôi dầu được sản xuất riêng cho nồi chảo gang, hoặc tự chế một hỗn hợp tôi bằng sáp ong, dầu hạt cải, dầu hạt lanh, hoặc một số loại dầu ăn có độ sôi cao khác trước khi treo lên để chuẩn bị cho lần nấu nướng tiếp theo.
