|
Phát hiện này không đến từ các đài quan sát vũ trụ tối tân, mà từ… một nhà thiên văn học nghiệp dư ngồi trong một căn nhà nhỏ ở Canada. Và điều ông phát hiện ra đang khiến cả giới khoa học đặt câu hỏi: phải chăng mạng lưới giám sát bí mật ngoài không gian này đang hoạt động vượt ngoài tầm kiểm soát?
Scott Tilley, người từng được biết đến với việc t́m lại tín hiệu từ "vệ tinh thây ma" LES-1 sau gần nửa thế kỷ cho biết ông vô t́nh phát hiện ra tín hiệu lạ khi đang ḍ t́m các dải tần số vô tuyến ít được sử dụng.
Khi điều chỉnh nhầm ăng-ten, ông bắt gặp một tín hiệu mạnh mẽ trong dải 2.025-2.110 MHz, vốn là vùng tần số mà các vệ tinh không được phép phát sóng xuống Trái Đất. "Tôi tưởng ḿnh nh́n nhầm, nhưng sau vài phép đo Doppler, mọi thứ rất rơ ràng – đó là tín hiệu từ một vệ tinh Starshield", Tilley nói với đài NPR.
"Starshield" là một mạng lưới vệ tinh của SpaceX dành riêng cho chính phủ và quân đội Hoa Kỳ, đóng vai tṛ là phiên bản quân sự của mạng lưới internet vệ tinh dân sự Starlink. Nó được thiết kế để cung cấp các dịch vụ liên lạc an toàn, thu thập dữ liệu trên Trái Đất bằng các cảm biến và thiết bị quan sát khác, hoạt động tách biệt với Starlink.
Dự án 1,8 tỷ USD trong bóng tối
Theo Wall Street Journal và Reuters , vào năm 2021, SpaceX đă kư một hợp đồng trị giá 1,8 tỷ USD với một cơ quan chính phủ Mỹ không được tiết lộ, sau đó được xác định là Văn pḥng Trinh sát Quốc gia (NRO) - tổ chức phụ trách các vệ tinh do thám của Mỹ. Nhiệm vụ của Starshield được cho là tạo ra một mạng lưới hàng trăm vệ tinh nhỏ có khả năng hoạt động theo kiểu "bầy đàn" trên quỹ đạo Trái Đất tầm thấp, cung cấp h́nh ảnh giám sát toàn cầu với độ chi tiết cực cao.
NRO từng mô tả dự án này là "hệ thống t́nh báo, giám sát và trinh sát không gian có năng lực và linh hoạt nhất thế giới từng chứng kiến". Tuy nhiên, cả SpaceX và NRO đều từ chối b́nh luận về các chi tiết kỹ thuật. Một nguồn tin nói với Reuters rằng "không ai có thể trốn tránh" khỏi tầm quan sát của Starshield - một tuyên bố khiến nhiều người liên tưởng đến viễn cảnh của "mắt thần trên trời".
170 vệ tinh cùng phát tín hiệu "ngược"
Tilley cho biết, trong tổng số 193 vệ tinh được ông và các cộng sự nghiệp dư lập danh mục, có 170 vệ tinh đang phát sóng trên băng tần S, dải tần không được phép truyền dữ liệu từ vũ trụ xuống Trái Đất. Ông cho rằng đây có thể là dấu hiệu cho thấy một hoạt động thử nghiệm bí mật, hoặc một hệ thống truyền dữ liệu được mă hóa đặc biệt mà SpaceX đang triển khai cho chính phủ Mỹ.
Theo Quy định vô tuyến quốc tế ITU, dải 2.025-2.110 MHz được dành cho liên kết ngược (Earth-to-space), tức truyền tín hiệu từ mặt đất lên vệ tinh. Việc vệ tinh phát ngược lại theo chiều "space-to-Earth" là trái quy định quốc tế và có thể gây nhiễu cho các hoạt động truyền thông dân sự khác. "Cho đến nay, chưa có hồ sơ công khai nào trong sổ đăng kư tần số quốc tế (MIFR) cho phép Starshield sử dụng băng tần này", Tilley cho biết trong bài báo khoa học đăng trên kho lưu trữ mở Zenodo.
Ông cũng cảnh báo rằng sự xuất hiện của các tín hiệu mạnh trên băng tần này "đặt ra câu hỏi về việc tuân thủ các quy định phổ tần, đồng thời làm nổi bật khoảng cách giữa việc triển khai các cḥm sao vệ tinh thương mại hiện đại và cơ chế giám sát quốc tế".
Về cơ bản, Starshield sử dụng các thiết bị đầu cuối đặc biệt, mă hóa dữ liệu cao cấp, và có thể giao tiếp bằng laser giữa các vệ tinh.
Một số chuyên gia cho rằng hành động này có thể không hẳn là "bất hợp pháp", mà là chiến thuật kỹ thuật có chủ đích. Giáo sư Kevin Gifford, chuyên gia về nhiễu sóng vệ tinh tại Đại học Colorado, cho rằng SpaceX có thể đang tận dụng vùng tần số ít sử dụng để giảm nhiễu, và sau đó mới lo đến việc hợp thức hóa giấy phép. Tuy nhiên, Tilley lại cho rằng điều này "rất có thể là cách SpaceX cố t́nh che giấu hoạt động của Starshield khỏi những hệ thống giám sát thương mại".
Dù nguyên nhân là ǵ, phát hiện này làm dấy lên một loạt câu hỏi về sự minh bạch của các dự án vệ tinh quân sự tư nhân, đặc biệt trong bối cảnh SpaceX hiện đang kiểm soát hàng ngh́n vệ tinh Starlink phục vụ dân sự và quân đội.
Với khả năng "phủ sóng toàn cầu" và hoạt động gần như độc lập, Starshield có thể trở thành một công cụ giám sát chưa từng có trong lịch sử nhân loại. Việc phát hiện tín hiệu bất thường lần này, dù chỉ là từ một nhà thiên văn học nghiệp dư, cũng phần nào hé lộ quy mô thực sự của chương tŕnh.
Nếu 170 vệ tinh đang hoạt động đồng bộ trong một dải tần cấm, điều đó có nghĩa rằng hệ thống này đă vận hành ở mức hoàn thiện cao, chứ không c̣n chỉ là thử nghiệm. "Starshield có thể nh́n thấy bất cứ ai, ở bất cứ đâu, đó không c̣n là giả thuyết", một chuyên gia nhận định.
Trong khi giới chức vẫn im lặng, những tín hiệu lạ ấy vẫn tiếp tục vang lên từ bầu trời, nhắc nhở rằng cuộc đua không gian giữa các chính phủ và tập đoàn tư nhân đang tiến đến một giai đoạn hoàn toàn mới, nơi ranh giới giữa công nghệ, quyền lực và quyền riêng tư trở nên mong manh hơn bao giờ hết.
VietBF@ Sưu tập
|
