Một số người Việt làm ăn nhỏ ở Minnesota đă chứng kiến những đoàn người vào các cơ sở kinh doanh đập phá, cướp bóc và có người đă phải tự dùng vũ khí chống trả trong bối cảnh được mô tả là ‘không có chính quyền’, theo t́m hiểu của VOA.
Kể từ ngày thứ Năm 28/5, các cuộc biểu t́nh ‘Tôi không thể thở’ (I can’t breathe) đă bùng phát trên các thành phố lớn ở khắp nước Mỹ để phản đối bất b́nh đẳng chủng tộc và nạn cảnh sát sử dụng vũ lực thái quá. Mọi chuyện bắt đầu với cuộc biểu t́nh ôn ḥa sau cái chết của một người đàn ông da đen, George Floyd, trong lúc ông này bị cảnh sát khống chế tại Minneapolis hôm thứ Hai 25/5 vừa qua.
Một số các cuộc biểu t́nh này sau đó đă trở thành bạo động khi người biểu t́nh tấn công cảnh sát. Có nơi đă xảy ra t́nh trạng đốt phá, cướp bóc và hôi của trong khi nhiều bang của Mỹ đang thận trọng mở cửa trở lại sau thời gian chống chọi với dịch bệnh virus corona.
Đêm kinh hoàng
Ở St. Paul, thủ phủ của bang Minnesota và là thành phố ‘song sinh’ (twin cities) với Minneapolis, cộng đồng tiểu thương người Việt ở đây đă có một buổi tối kinh hoàng vào đêm 28/5.
Siêu thị Little Saigon của ông Sỹ Nguyễn nằm ngay trung tâm St. Paul cũng là một trong những nơi bị những kẻ hôi của nhắm đến nhưng may mắn không bị thiệt hại nhờ sự chống trả của chủ tiệm.
Ông Sỹ cho biết ông ‘đă dùng súng’ để răn đe những kẻ tấn công. “Chúng tôi không nổ súng, nhưng chúng tôi cầm trong tay vũ khí để nói rằng nếu tụi bây dám xông vào th́ tao sẽ bắn,” ông nói.
“Tôi đă được huấn luyện và được phép mang súng bên người. Tôi biết cách sử dụng, biết khi nào nên bắn và khi nào không nên bắn,” ông phân trần.
Nhờ ông quyết định ở lại kháng cự để giữ ǵn tài sản nên ‘nhóm hôi của chạy đi’ trong khi ‘tất cả các tiệm khác đều bị vô đập phá và có tiệm c̣n bị đốt’.
Khi được hỏi tại sao không kêu cứu cảnh sát, ông Sỹ nói: “Ai sống trong cảnh này mới biết. Giờ đó nó hỗn loạn, không có chính quyền.”
“Chúng tôi gọi 911 tới cháy máy nhưng không có ai bắt. Tất cả các đường dây cảnh sát đều bị cúp hết,” ông nói thêm và cho biết rằng ‘cảnh sát bị quá tải’.
“Họ lo bảo vệ cho những chỗ lớn, c̣n những tiệm nhỏ như ḿnh đều không có sự bảo vệ.”
“Hầu hết các chủ tiệm khác đều bỏ đi hết không dám ở lại. Tất cả nhân viên cũng khuyên tôi nên về nhà đi. Nhưng tôi thấy tụi nó ăn hôi những tiệm kia. Tôi nghĩ tài sản của ḿnh ḿnh đă làm, đă dành dụm biết bao nhiêu năm nay sao lại để bị cướp được.”
Ông Sỹ nói do ông ‘đă từng vượt biên thoát khỏi chế độ cộng sản nên ông không c̣n sợ ǵ nữa’.
Theo lời kể của ông th́ đêm hôm đó ông đă ‘ở lại giữ tiệm sáng đêm’ và ‘kêu gọi bạn bè và nhân viên của ông ai có gan ra giữ tiệm cùng ông và được trả tiền theo giờ’.
“Tụi tôi có dí tụi nó (nhóm hôi của) chạy xa tiệm của ḿnh. Những người hàng xóm xung quanh thấy vậy họ cũng cầm gậy bóng chày ra khỏi nhà giúp tôi,” ông kể.
“Nếu bị trận này tôi nghĩ chắc ḿnh sẽ bị phá sản,” ông phân trần. “Bảo hiểm sẽ bồi thường nhưng mà công việc kinh doanh sẽ bị gián đoạn vài ba tháng. C̣n nếu không may mà bị nó đốt th́ phải nghỉ đến hai năm.”
Về t́nh h́nh hôm 28/5, ông Sỹ cho biết ‘lúc đầu có người biểu t́nh ôn ḥa, hô khẩu hiệu’ nhưng sau đó đám đông chuyển sang đập phá.
“Hầu như tụi nó đi trên ngàn người để hôi của. Hầu như tụi nó không phải là biểu t́nh. Không có lănh đạo, không có biểu ngữ ǵ hết. Tụi nó đi trên xe tải chở người (pick-up truck), khoảng 5-10 đứa ngồi trên đó la hét. Rồi nó muốn vào chỗ nào th́ ngừng lại, ào vô, lấy xà beng cạy cửa rồi ào vô hôi của. Hết nhóm này xong đến nhóm kia. Một tiệm có thể bị hôi của cả chục lần,” ông Sỹ thuật lại với VOA.
Nơm nớp theo dơi tin tức
Ông Sỹ cho biết đến ngày hôm sau, tức 29/5, t́nh h́nh ở St. Paul có yên tĩnh hơn v́ các cuộc biểu t́nh tập trung ở Minneapolis, nơi khởi phát vụ việc, nhưng ‘vẫn c̣n những thành phần đi vào hôi của tiếp những cửa tiệm đă bị đập phá ngày hôm trước’.
“Chúng tôi đi ṿng ṿng con đường buôn bán chính thấy tụi nó vô hôi không c̣n sót lại thứ ǵ,” ông cho biết.
Hiện tại, ông đă cho đóng ván dày khắp mặt trước cửa tiệm để pḥng trường hợp bị đập phá lần nữa.
Đến thứ Hai ngày 1/6, chợ của ông Sỹ đă mở cửa trở lại nhưng ‘mở trễ, đóng sớm’. Ông sẽ theo dơi tin tức xem đoàn biểu t́nh đi đến đâu và tùy vào t́nh h́nh để quyết định sẽ đóng hay mở, ông cho biết.
“Lúc này đă có văn hội trật tự, đă có quân đội can dự. Nên nếu có ǵ th́ có thể gọi họ đến bảo vệ,” ông nói.
“Bà con cũng sợ. Họ hối hả đi chợ cho nhanh rồi về,” ông cho biết về t́nh h́nh kinh doanh tại siêu thị Little Saigon mà ông làm chủ.
Theo lời ông th́ sau mấy chục năm sống ở Mỹ đây là ‘lần đầu tiên ông bị ảnh hưởng trực tiếp bởi t́nh trạng bạo loạn và cướp bóc như thế’. “Trước đây tôi chỉ nghe qua tin tức thôi,” ông nói.
Ông Sỹ nói ông ủng hộ biểu t́nh đ̣i công lư và b́nh đẳng, nhưng ‘chống lại những kẻ lợi dụng biểu t́nh để bạo loạn và hôi của.’
Ông cho biết hôm Chủ nhật ngày 31/5, ở St Paul đă có cuộc biểu t́nh của cả chục ngàn người ‘nhưng rất ôn ḥa, có cảnh sát dẫn đường ở phía trước, đi rất trật tự, có biểu ngữ đàng hoàng, hô vang khẩu hiệu’.
“Trong thời điểm này, họ quên Covid đi,” ông nói và cho biết ‘có khoảng 60% người biểu t́nh đeo khẩu trang’.
Ông nói bạo động chỉ kéo dài trong thời gian ngắn rồi sẽ hết, trong khi đó Covid-19 đối với ông ‘đáng sợ hơn nhiều’ v́ ngày nào ông cũng phải ra chợ buôn bán và tiếp xúc hàng trăm người.
‘Bị đập banh hết’
Cũng tại St. Paul, bà Nguyễn Thị Hồng Hạnh, chủ tiệm Twin Cities Nail Supplies chuyên bán trang thiết bị cho ngành làm móng, cho biết khu thương xá Kim Hùng của người Việt nơi bà đặt cửa tiệm ‘bị đập banh hết’.
“Đập xong rồi tụi nó 5-7 người vô cùng một lúc. Tụi nó gỡ từng cái tivi rồi lấy đi hết. Có tiệm bán điện thoại tụi nó vô lấy điện thoại đi hết,” bà kể.
Bà cho biết lúc đó bà khóa cửa tiệm lại và đứng ở bên trong giữ tiệm. Bà có gọi cho cảnh sát nhiều lần ‘nhưng không có ai tới’.
“Ở chỗ đường chính bị đập phá quá nhiều, họ đốt tùm lum nên cảnh sát lo ở trên kia. Tiệm tôi nhỏ quá lại ở dưới này nên cảnh sát không có đủ lực lượng xuống bảo vệ cho ḿnh,” bà nói và cho biết tiệm của bà không bị cướp nên cũng không thiệt hại ǵ.
“Do sợ quá nên ai cũng bỏ chạy. Tôi tiếc của nên ngồi lại. Nếu mà tụi nó có vô tiệm tôi đi nữa th́ tôi cũng van xin chứ biết làm sao,” bà nói.
Bà Hạnh dự tính ngày 1/6 là ngày đầu tiên mở cửa trở lại kinh doanh sau thời gian nghỉ tránh dịch, nhưng giờ đây bà ‘cũng không dám mở cửa mà khách cũng không dám tới’.
“Cái thứ nhất bị dịch ḿnh chưa được mở cửa rồi bây giờ lại đến bạo loạn này nữa,” bà than thở.
“Đập phá kiểu này th́ ai cũng sợ và hoang mang hết,” bà Hạnh nói thêm.
Theo mô tả của bà th́ những người đi hôi của ‘chỉ là nhập chung vào đoàn người biểu t́nh nhưng không phải đi biểu t́nh mà dường như chủ ư là đi lấy đồ, đi ăn cướp’.
“Biểu t́nh th́ tôi đồng ư nhưng tôi không đồng ư v́ vụ này mà đập này đập nọ. Bạo lực không giải quyết được vấn đề. Chỉ tội nghiệp cho người dân và các doanh nghiệp nhỏ,” bà cho biết lập trường của ḿnh về cuộc biểu t́nh ‘Tôi không thể thở’.
Khác với ông Sỹ, bà Hạnh nói bà sợ bạo loạn hơn dịch bệnh.
“Dịch bệnh ḿnh đă mất rất nhiều, nhưng ḿnh sẽ an toàn hơn nếu ḿnh nghe lời chính phủ, biết ở nhà để tự bảo vệ ḿnh. C̣n bạo loạn th́ không biết sống chết lúc nào,” bà giải thích.
Bà Hạnh cũng lên án sự kỳ thị đối với người da màu và nhận xét là ‘có t́nh trạng này’ ở Mỹ.
Tuy nhiên bà nói rằng ‘nếu ḿnh làm đúng luật lệ th́ hổng ai kỳ thị ḿnh, chỉ khi ḿnh làm sai người ta mới kỳ thị’.
Sau một đêm bị người biểu t́nh đốt phá, nhà hàng*Việt Nam*Saigon Bay của vợ chồng ông Sơn Thanh*chỉ c̣n là đống đổ nát.
Saigon Bay là một trong khoảng 40 cơ sở kinh doanh ở khu thương mại Fowler Plaza South, thành phố Tampa, bang Florida, bị đốt phá và cướp bóc vào tối 30/5, sau khi cuộc biểu t́nh ôn ḥa ban ngày liên quan đến cái chết của George Floyd biến thành bạo loạn, theo Tampa Bay Times.
Ông*Sơn Thanh, 50 tuổi, cùng gia đ́nh mua lại nhà hàng*Saigon Bay cách đây 4 năm sau khi điều hành một nhà hàng ở thành phố Kansas, bang*Missouri suốt 15 năm. Saigon Bay đă tồn tại hàng chục năm nay, là nơi người dân và sinh viên ở đại học Nam Florida gần đó thường xuyên tới thưởng thức món phở.
Tối đó, ông cùng mọi người đang ở nhà hàng th́ biểu t́nh nổ ra.
"Tôi nh́n thấy đám đông kéo tới. Thật đáng sợ", Savy Lam, 44 tuổi, vợ ông, kể.
Cảnh sát được điều tới và giải tán những kẻ cướp bóc sau khi họ đột nhập một cửa hiệu.*Thấy t́nh h́nh có vẻ ổn thỏa nên*21h30*ông trở về nhà.*
Tuy nhiên, sau đó, chủ một cửa hàng trang sức gần đó*gọi cho ông Thanh, báo tin ông nh́n thấy nhà hàng đang bốc cháy qua camera an ninh. 1h sáng 31/5, ông quay lại nhưng không thể tiếp cận nên đành đi về nhà.
Trở lại Saigon Bay lúc 7h, trước mắt ông là đống ngổn ngang. Cả nhà hàng và cửa hiệu*Champs Sports bên cạnh đều là đống đổ nát. Mái và khung nhà bị thiêu rụi, bảng hiệu bị găy, cửa kính bị đập vỡ.**
Đến gần trưa, cảnh sát và lính cứu hỏa vẫn làm việc tại hiện trường. Hơn 40 người đă bị*bắt giữ với loạt tội danh từ cướp của đến gây bạo loạn và mang*theo vũ khí.*
Suốt những năm qua, ông Thanh chưa bao giờ chứng kiến điều ǵ như thế.
"Chúng tôi không biết khi nào mới gây dựng lại được. Chúng tôi hoàn toàn không biết", ông nói.
Tampa chỉ là một trong những thành phố của Mỹ chứng kiến những cuộc biểu t́nh kéo dài một tuần qua sau khi George Floyd, 46 tuổi,*bị cảnh sát gh́ gáy dẫn tới tử vong.*Các cuộc biểu t́nh khởi phát ôn ḥa từ thành phố*Minneapolis, bang Minnesota, sau đó biến thành bạo lực, cướp bóc, đốt phá, khiến các ṭa nhà, cơ sở kinh doanh*bị hư hại.
Một video được chia sẻ trên mạng cho thấy tiệm nail của người Việt tại*Minneapolis bị đập vỡ kính, bàn ghế, các dụng cụ, cướp tiền.*
"Nhiều cửa hàng ở trung tâm thành phố Houston cũng*bị đập phá, trong đó có nhà hàng Blind Goat của đầu bếp nổi tiếng*Christine Hà, quán ăn yêu thích của tôi", anh*Nhật Minh, ở*Houston, bang Texas, nói "Hôm qua, khi đi qua trung tâm thành phố,*tôi nh́n thấy biển cảnh báo người dân tránh khu vực đó".
Anh Minh*cho hay lượng người xuống đường tại Houston*khá lớn bởi*Floyd vốn là người ở đây. Theo bạn bè của Floyd, anh lớn lên ở khu vực chủ yếu là người da màu tại Houston, trước khi đến Minneapolis t́m việc.*
Thống đốc bang Texas*Greg Abbott đă tuyên bố t́nh trạng thảm họa do t́nh trạng bạo lực tại các thành phố khắp bang, đồng thời triển khai hàng ngh́n binh sĩ và hơn 1.000 thành viên Vệ binh Quốc gia để hỗ trợ cảnh sát*đảm bảo an ninh.
Chị*Phương Trần, ở Las Vegas, bang Nevada, cho hay các cuộc biểu t́nh diễn ra tại*khu vực trung tâm mấy ngày qua,*nơi có rất nhiều shop thời trang và nhà hàng. Biểu t́nh ban đầu diễn ra ôn ḥa khi cảnh sát cam kết ủng hộ*những người tham gia*nếu họ không gây rối và đập phá tài sản.
Tuy nhiên, bạo loạn sau đó bùng phát với hơn 100 người bị bắt, nhiều ṭa nhà bị hư hại. Một chiếc SUV bị đốt cháy, các cửa hàng bị phun sơn với thông điệp kêu gọi công lư. Tối qua, cảnh sát Las Vegas đă phải dùng hơi cay để giải tán đám đông.*
"Dịch bệnh vẫn đang tiếp diễn, lại thêm biểu t́nh, tôi càng hạn chế ra ngoài, nếu có th́ tránh những khu vực trên", chị nói. "Nhiều thành phần lợi dụng hỗn loạn để phá hoại và cướp bóc. Để tránh rủi ro, chính quyền đă khuyến cáo các cơ sở kinh doanh ở trung tâm thành phố đóng cửa từ 16h".
Floyd bị cáo buộc sử dụng tờ 20 USD giả để thanh toán tại một tiệm tạp hóa. Theo các công tố viên, sĩ quan cảnh sát Derek Chauvin đă dùng gối gh́ chặt gáy của Floyd trong gần 9 phút, mặc anh này van xin v́ "không thở được".
