Cuộc tấn công của Israel vào thủ đô Doha, Qatar được xem là động thái chưa từng có tiền lệ và bị nhiều bên lên án.
Hôm 9/9, Israel tiến hành tấn công khu phức hợp tại thủ đô Doha, nơi được sử dụng làm trụ sở của lực lượng Hamas. Theo tiêu chuẩn Trung Đông, đây là động thái chưa từng có tiền lệ - một cuộc tấn công vào đồng minh thân cận của Mỹ. Hơn nữa, vụ tấn công diễn ra vào thời điểm nhiều nhân vật cấp cao của Hamas đang cân nhắc lệnh ngừng bắn do Mỹ hậu thuẫn và đề xuất trao trả con tin.
Vụ tấn công khiến 6 người thiệt mạng, bao gồm một sĩ quan an ninh Qatar. Theo truyền thông Israel, cuộc tấn công có sự tham gia của 15 máy bay chiến đấu và thả 10 quả bom.
Mối quan hệ Mỹ - Israel sẽ ra sao sau cuộc tấn công vào Qatar. (Ảnh: Foreign Policy)
Hội nghị thượng đỉnh
Thủ tướng Qatar Sheikh Mohammed bin Abdulrahman bin Jasim Al-Thani gọi vụ tấn công của Israel là "hèn nhát" và cho biết nó đồng nghĩa với việc xâm phạm chủ quyền của đất nước ông. Chính phủ Qatar đă đ́nh chỉ liên lạc với nhà đàm phán Israel, tổ chức hội nghị thượng đỉnh Ả Rập - Hồi giáo để đưa ra dự thảo nghị quyết cáo buộc Israel tấn công vào Qatar làm suy yếu ḥa b́nh và triển vọng b́nh thường hóa.
Cùng với đó, Qatar gửi thư cho Tổng Thư kư Liên hợp quốc Antonio Guterres lên án mạnh mẽ hành động của Israel. Mỹ cũng chỉ trích Israel về cuộc không kích. V́ xét cho cùng, Qatar là đồng minh thân cận của Mỹ.
Căn cứ không quân Al Udeid nằm trên sa mạc ở ngoại ô thành phố Doha của Qatar là căn cứ đồn trú lớn nhất của Mỹ tại khu vực Trung Đông. Tổng thống Trump cho biết quyết định ném bom Qatar là "do Thủ tướng Netanyahu đưa ra".
Nhà Trắng cũng tuyên bố máy bay phản lực của Israel phát động cuộc tấn công mà không phối hợp với Mỹ và chỉ sau khi tên lửa đưa lên không trung, quan chức Mỹ mới nhận ra điều ǵ đang xảy ra.
Tổng thống Donald Trump ra lệnh cho đặc phái viên Steve Witkoff cảnh báo người Qatar, nhưng khi ông liên lạc được, những quả bom đă rơi xuống. Tuy nhiên, người Qatar lại bác bỏ lời giải thích này.
Tuyên bố gay gắt
Trong động thái hiếm hoi, Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc cũng ra tuyên bố chung lên án vụ không kích tại Doha, dù không nêu đích danh Israel. Cũng trong động thái khác chưa từng có tiền lệ, tất cả nước vùng Vịnh đều đứng về phía Qatar, lên án Israel và bày tỏ sự ủng hộ rơ ràng đối với Qatar và chủ quyền của nước này.
Thậm chí, Tổng thống Các tiểu Vương quốc Arab Thống nhất (UAE) Sheikh Mohamed bin Zayed đă đến Doha để gặp Quốc vương Qatar Sheikh Tamim bin Hamad Al Thani. Kuwait, Bahrain và Ả Rập Xê-út cũng lên án mạnh mẽ cuộc không kích của Israel. Chính những quốc gia vùng Vịnh này đă cắt đứt quan hệ với Qatar vào năm 2017 và áp đặt lệnh phong tỏa với cáo buộc Qatar tiếp tay cho khủng bố, hỗ trợ tổ chức này dưới h́nh thức Anh em Hồi giáo.
Tất nhiên, tấn công khủng bố cũng là lư do mà Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu dùng làm cái cớ để ném bom Qatar.
Lịch sử khủng bố
Ông Yossi Kuperwasser, cựu quan chức t́nh báo quân đội và hiện là giám đốc nghiên cứu của Diễn đàn An ninh và Quốc pḥng Israel phát biểu với giới truyền thông rằng: "Qatar chọn tiếp nhận nhóm khủng bố trên lănh thổ của ḿnh và điều đó sẽ dẫn đến hậu quả".
Ông lập luận Doha không thể "ẩn ḿnh sau" những tuyên bố chủ quyền, đồng thời nói thêm: "Họ được cảnh báo hết lần này đến lần khác rằng việc tiếp nhận Hamas là sai lầm, nhưng họ phớt lờ điều đó."
Trên thực tế, Qatar bị nhiều người cáo buộc vừa là "kẻ đốt phá" vừa là "lính cứu hỏa". Đầu tiên, nước này hỗ trợ và tiếp tay cho Hamas, tạo điều kiện cho tổ chức này thực hiện hành vi khủng bố. Bao gồm tội ác vào ngày 7/10/2023, rồi khoác lên ḿnh chiếc áo của nhà đàm phán và kiến tạo ḥa b́nh.
Hamas không phải là lực lượng duy nhất được Qatar tích cực hỗ trợ. Qatar cũng hỗ trợ và hợp pháp hóa Taliban, khi Liên hợp quốc liệt kê lực lượng này danh sách khủng bố và Taliban đang tiến hành cuộc nổi dậy chống lại chính phủ hợp pháp của Afghanistan.
Cuối cùng, Qatar đóng vai tṛ trung gian cho cuộc đàm phán giữa Taliban và Mỹ dưới thời chính quyền ông Trump ở nhiệm kỳ đầu tiên.
Để hiểu được sự phân cực này trong cách tiếp cận của Qatar, điều quan trọng là phải hiểu quốc gia nhỏ bé nhưng giàu khí đốt này tự định vị ḿnh là cường quốc toàn cầu, hướng đến việc đóng vai tṛ mà nhiều quốc gia như Áo và Na Uy từng đảm nhiệm trong những vấn đề quốc tế.
Điều 7 của Hiến pháp Qatar quy định ḥa giải là ưu tiên chính sách đối ngoại quan trọng. Năm 2023, Bộ Ngoại giao Qatar thiết lập chức vụ cấp Bộ trưởng mới, tăng cường vai tṛ ngoại giao và bổ sung một đội ngũ đặc phái viên, quan chức cấp Bộ trưởng cùng nhiều nhân vật cấp cao khác phụ trách vấn đề ḥa giải.
Cuộc tấn công khó hiểu
Tuy nhiên, cuộc tấn công vào Qatar vẫn c̣n gây tranh căi. Một phần là do Qatar hỗ trợ chính quyền Hamas ở Gaza trước cuộc tấn công vào tháng 10/2023, phối hợp với Israel. Nhưng sau cuộc tấn công, khi nhiều người Israel chỉ trích Qatar, chính quyền ông Netanyahu bị cáo buộc phát động chiến dịch quan hệ công chúng, do Qatar tài trợ nhằm xây dựng h́nh ảnh tích cực về Qatar ở Israel - sau này được biết đến với tên gọi vụ bê bối Qatar-gate.
Nguyên nhân trực tiếp dẫn đến cuộc không kích có thể là vụ tấn công khủng bố của Hamas tại Jerusalem. Ông Netanyahu yêu cầu Qatar trục xuất Thủ lĩnh Hamas, đồng thời cảnh báo nếu Qatar không làm vậy, Israel sẽ làm điều đó.
Nhiều người tin cuộc không kích lẽ ra nên diễn ra sớm hơn; hiện vẫn c̣n 48 người Israel bị Hamas giam giữ tại Gaza. Chính phủ Israel đang vô cùng phẫn nộ v́ không thể đưa tất cả con tin trở về.
Mặt khác, trên trường quốc tế, Israel phải chịu sự lên án chưa từng có, với việc Ṭa án H́nh sự Quốc tế ban hành lệnh bắt giữ Thủ tướng Netanyahu. Quỹ đầu tư quốc gia của Na Uy cũng tiến hành thoái vốn khỏi một số công ty Israel, do liên quan đến cuộc chiến ở Gaza. Cùng với đó, Đức đ́nh chỉ xuất khẩu vũ khí sang Israel để sử dụng ở Gaza và Tây Ban Nha tuyên bố cấm vận vũ khí đối với Israel, triệu hồi đại sứ của ḿnh.
Nhiều thứ thay đổi...
Liệu có điều ǵ thay đổi t́nh h́nh thực tế hay không? Doha phát tín hiệu rằng họ sẽ không để hành động của Israel làm gián đoạn cuộc đàm phán. Nhiều đồn đoán cho rằng cuộc tấn công sẽ tác động tiêu cực đến quan hệ giữa Qatar và Mỹ cũng đă dập tắt.
Gần đây, cơ quan truyền thông quốc gia của Qatar thậm chí c̣n đưa ra tuyên bố "quan hệ đối tác an ninh và quốc pḥng Qatar - Mỹ đang mạnh mẽ hơn bao giờ hết và tiếp tục phát triển", bác bỏ những tuyên bố trước đó rằng Qatar đang đánh giá lại quan hệ đối tác an ninh với Mỹ. Và ngay cả hội nghị thượng đỉnh Ả Rập - Hồi giáo cũng có thể là dấu hiệu cho thấy không có ư định nào khác ngoài việc đưa ra những tuyên bố mạnh mẽ lên án hành động của Israel và bày tỏ sự đoàn kết của Ả Rập với Qatar.
VietBF@sưu tập
