Nghệ sĩ Mạc Can sinh năm 1945 tại Tiền Giang, ông là một trong những ''cây đa cây đề'' của màn ảnh Việt. Dù chỉ là những vai phụ, vai nhỏ nhưng nghệ sĩ Mạc Can vẫn để lại nhiều ấn tượng cho khán giả qua các phim: Ván bài lật ngửa, Người đẹp Tây Đô, Đất khách, Cổ tích Việt Nam, Dưới cờ đại nghĩa, Vó ngựa trời Nam, Đất phương Nam…
Không chỉ được yêu mến ở vai tṛ diễn viên, nghệ sĩ Mạc Can c̣n được biết đến với vai tṛ nhà ảo thuật, nhà văn, biên kịch... Ông từng được đạo diễn Thế Ngữ mời viết kịch bản cho chương tŕnh Trong Nhà Ngoài Phố của HTV và đạt giải Giải A cuộc thi tiểu thuyết của Hội Nhà văn Việt Nam (cuốn Tấm Ván Phóng Dao).
Ông được đồng nghiệp cũng như khán giả yêu mến bởi tính cách hào sảng, hiền lành, hài hước và vẻ ngoài phúc hậu, gần gũi, thân thiện.Nam nghệ sĩ dành cả đời cống hiến cho nghệ thuật với hơn 60 năm, dù sức khỏe yếu kém, đi lại khó khăn nhưng ông chưa từng ngơi nghỉ. Ông vẫn viết sách, sáng tác thơ, kịch bản.

Nghệ sĩ Mạc Can.
Bên cạnh sự nghiệp, cuộc đời nghệ sĩ Mạc Can gặp không ít thăng trầm. Cả cuộc đời ông đều đi ở thuê. Tới tuổi già, ông cũng không được an nhàn.
Khi vợ ông là bà Dương Thị Mai c̣n sống, cả 2 sống chung trong một pḥng trọ rộng chưa tới 20m2. Sau khi bà xă qua đời, nghệ sĩ Mạc Can không muốn dọn về sống cùng em gái v́ sợ trở thành gánh nặng nên quyết định sống một ḿnh.
Sau đó, ông sống cùng con gái trong một căn trọ cũ. V́ hoàn cảnh khó khăn, con gái ông cũng phải ra ngoài lao động nên không có nhiều thời gian để chăm sóc và bầu bạn với cha.
Thời gian đó, dù không c̣n đóng phim nhưng nghệ sĩ Mạc Can vẫn miệt mài kiếm sống bằng những đồng tiền ít ỏi từ việc viết sách, viết bản thảo.
Năm 2020, ông từng phải nhập viện v́ viêm loét dạ dày. Sau đó sức khỏe của ông ổn định nhưng v́ bệnh xương khớp, ông gặp khó khăn trong việc đi lại. Con gái của ông từng tiết lộ về t́nh h́nh sức khỏe của bố trên báo Thanh Niên:
"Trong người ba tôi giờ b́nh thường, chỉ có chân bị bệnh khớp nên đi lại không được, chỉ ngồi được thôi. Ba tôi có thể tự sinh hoạt được, nhưng chỉ trong phạm vi hẹp. Mỗi sáng, tôi chuẩn bị sẵn cơm nước cho ba trước khi đi làm. Đến trưa, chiều tôi lại về tiếp tục chăm sóc ông".
Dù cuộc sống nhiều khó khăn nhưng chưa bao giờ nghệ sĩ Mạc Can buồn rầu. Ông sống vui vẻ, lạc quan, thậm chí c̣n mang lại tiếng cười cho những người xung quanh.
Tháng 1 năm ngoái, sau nhiều năm ở trọ, ở tuổi 79, ông được chuyển đến sống tại Trung tâm dưỡng lăo Thị Nghè. Khu dành riêng cho các nghệ sĩ là ṭa nhà A6, được đặt tên An dưỡng viên nghệ sĩ TP.HCM.
Nơi này được xây dựng khang trang, có nhiều cây xanh rợp bóng mát, không gian yên tĩnh. Mỗi pḥng dành cho các nghệ sĩ đều có dán tên, bên trong có giường, tủ đồ, bàn ăn cùng những thiết bị như quạt gió, tivi, xe lăn... phục vụ cho việc sinh hoạt. Các pḥng đều có cửa sổ thoáng mát, luôn có ánh sáng.
Ngày vào viện dưỡng lăo, ông vô cùng vui mừng, hạnh phúc. "Tôi năm nay đă 79 tuổi. Ở tuổi này, tôi không muốn phiền hà người nhà, con cái. Việc được chuyển vào Trung tâm Dưỡng lăo sống, tôi rất mừng", nghệ sĩ Mạc Can chia sẻ với báo Lao Động.
Hôm ấy, ông cứ cười măi và nói: "Hồi nào giờ không có nhà, giờ có nhà rồi" (nguồn: Tuổi Trẻ). Nói về cuộc sống ở “nhà mới”, ông nói trên tờ Tuổi Trẻ rằng, từ khi vào đây, cuộc sống của ông tốt hơn nhiều. Ngoài việc có pḥng riêng rộng răi, thoáng đăng, ông c̣n được chăm lo từ ăn uống đến sức khỏe.
Tuy tuổi già khiến ông khó khăn khó ngủ lại thêm bệnh xương khớp nên hầu như ông đều ăn ít, ngủ út. Tối nào, ông cũng thức xem tivi cả đêm. Cứ khoảng 2 ngày, con gái lại vào thăm, dọn dẹp pḥng cho ông.
Dù sức khỏe kém nhưng nam nghệ sĩ vẫn nghĩ ra nhiều ư tưởng để viết truyện. Ông được tặng chiếc laptop để tiện cho việc sáng tác. Trong cuộc tṛ chuyện với gia đ́nh diễn viên Lư Hùng – Lư Hương hồi Tết Ất Tỵ vừa qua, nghệ sĩ Mạc Can vẫn rất minh mẫn.
Ông cho biết, hồi năm ngoái, ông và Nguyễn Đông Thức phát hành chung một cuốn sách mang Ma gánh hát và ma sân kaháu (NXB Tổng hợp). Hiện tại ông cũng đang viết 1 cuốn sách mới về đề tài thiểu năng. Nam nghệ sĩ thậm chí c̣n cho biết, ông muốn gửi truyện cười cho các báo, gửi tập truyện cho nhà xuất bản.
“Dù ở đây không phải lo cơm áo gạo tiền, có chỗ ăn chỗ ngủ nhưng tôi vẫn muốn làm việc, không muốn ở không", ông nói trên tờ Thanh Niên.
VietBF@ Sưu tập