Cựu Tổng thống Gbagbo bị xét xử tội ác chống lại loài người

Theo các nguồn tin từ ICC, cựu Tổng thống Gbagbo sẽ bị ICC đưa ra xét xử trong phiên xử đầu tiên vào ngày 5-12 tới.
Chỉ vài ngày sau khi bị chính quyền Cote'de Ivoire giao nộp cho Tòa án hình sự quốc tế (ICC) tại La Haye (Hà Lan), cựu Tổng thống Cote'de Ivoire Laurent Gbagbo đã bị ICC quyết định đem ra xét xử với cáo buộc phạm các tội ác chống lại loài người trong thời gian bạo lực hậu bầu cử tại quốc gia Tây Phi này. Với quyết định này, ông Gbagbo đã trở thành cựu nguyên thủ quốc gia đầu tiên bị ICC xét xử.

Theo các nguồn tin từ ICC, cựu Tổng thống Gbagbo sẽ bị ICC đưa ra xét xử trong phiên xử đầu tiên vào ngày 5-12 tới. Ông Gbagbe sẽ phải trả lời những câu hỏi của các thẩm phán ICC liên quan đến vai trò cùa nhà lãnh đạo này trong làn sóng bạo lực hậu bầu cử năm ngoái ở Cote'de Ivoire, làm khoảng 3.000 người thiệt mạng. Dự kiến, trong phiên xử sắp tới, các thẩm phán ICC sẽ tiến hành các thủ tục pháp lý như xác định lại danh tính bị cáo cũng như các cáo buộc đối với ông Gbagbo và các quyền của ông này. Sau đó, chủ tọa phiên tòa, Thẩm phán Silvia Fernandez de Gurmendi sẽ quyết định thời gian cụ thể để tiến hành một phiên điều trần nhằm xác định những cáo buộc đối với nhà cựu lãnh đạo Cote'de Ivoire. Tại phiên điều trần dự kiến diễn ra trong khoảng thời gian ít nhất là vài tháng tới, các công tố viên sẽ phải thuyết phục được các thẩm phán rằng họ có đủ bằng chứng để đưa ông Gbagbo ra xét xử. Hiện cựu Tổng thống Gbagbo đang bị cáo buộc phải chịu trách nhiệm về các vụ giết người, hãm hiếp, ngược đãi và các tội ác chống lại loài người khác mà lực lượng trung thành với ông đã gây ra trong khoảng thời gian từ ngày 16-12-2010 đến ngày 12-4-2011.

Ông Gbagbo khi còn ở đỉnh cao quyền lực

Cả hai phe đều phạm tội?
Hôm 29-11 vừa qua, cựu Tổng thống Gbagbo đã bị dẫn giải từ Cote'de Ivoire tới ICC. Ngay sau khi đến La Haye, ông Gbagbo đã bị đưa vào trại tạm giam của ICC. Trước đó, ICC đã ra lệnh bắt cựu Tổng thống Gbagbo vào ngày 23-11 vừa qua để điều tra về vai trò của ông này trong cuộc khủng hoảng hậu bầu cử ở Cote'de Ivoire, dẫn tới cuộc nội chiến với lực lượng của Tổng thống đắc cử Alassane Ouattara sau khi ông Gbagbo không chịu từ chức và bị bắt vào hồi tháng 4. Khi các thẩm phán ICC phê chuẩn quyết định điều tra ông Gbagbo, họ cũng nói rằng có cơ sở đáng tin cậy rằng phe của ông Gbagbo đã thuê khoảng 4.500 lính đánh thuê, trong đó có nhiều tay súng từ nước láng giềng Liberia, và trang bị vũ khí cho lực lượng này tấn công lực lượng gìn giữ hòa bình LHQ ở Cote'de Ivoire. Trong khi đó, lực lượng ủng hộ Tổng thống Ouattara thì bị tình nghi đã tấn công dân thường ở thủ đô Abidjan và miền Tây Cote'de Ivoire, đặc biệt là tại thành phố Duekoue. ICC đã yêu cầu công tố viên Luis Moreno Ocampo tiến hành điều tra cả lực lượng trung thành với Tổng thống Ouattara.


Các tổ chức nhân quyền trên thế giới cảnh báo, nếu tiến hành bất kỳ vụ khởi tố nào đối với các tội ác của lực lượng trung thành với ông Gbagbo mà không khởi tố những vụ tương tự đối với những người thuộc phe của Tổng thống Ouattara, cũng sẽ khiến "tình hình tại Cote'de Ivoire bùng nổ".
Đảng FPI cầm quyền dưới thời ông Gbagbo đã gọi việc giao nộp ông Gbagbo cho ICC là một "vụ bắt cóc chính trị", đồng thời tuyên bố ngừng tham gia vào tất cả các tiến trình hòa giải của chính phủ mới ở Cote'de Ivoire. Các thủ lĩnh 3 đảng ủng hộ ông Gbagbo cũng tuyên bố sẽ rút khỏi cuộc bầu cử sắp tới để phản đối quyết định của ICC. Trong khi đó, luật sư Lucie Bourthoumieux của ông Gbagbo cho rằng quyết định của ICC là "bất hợp pháp", đi ngược lại lợi ích đất nước và sự đoàn kết dân tộc.
Tuy nhiên, Chính phủ của Tổng thống Ouattara đã hoan nghênh vụ này, và cho rằng phiên tòa xét xử ông Gbagbo sẽ khiến người dân Cote'de Ivoire xích lại gần nhau hơn.

Gian nan hòa giải hậu Gbagbo
Trong khi đó, giới chuyên gia cho rằng ông Gbagbo đáng bị xét xử công minh để chấm dứt hơn một thập kỷ không bị trừng phạt và hỗ trợ đất nước Cote'de Ivoire hậu Gbagbo trên đường tiến tới hòa giải, đồng thời giúp Tổng thống Ouattara tránh được tình thế xét xử cựu thù với tư cách của người chiến thắng. Ông Ouattara cũng sẽ được nhiều thứ khi đưa Gbagbo ra xét xử. Đó sẽ là một dấu hiệu tốt đối với cộng đồng quốc tế đã ủng hộ ông trong tiến trình đầy gian nan vào dinh tổng thống, nhưng cũng là một điều kiện cần thiết để hàn gắn vết thương của quá khứ. Chuyên gia phân tích người Pháp Pierre Cherruau nhận xét sẽ nguy hiểm cho chính quyền mới nếu không xử Gbagbo một cách thích đáng.


Hòa giải ở Cote'de Ivoire sau một thập kỷ tàn sát mang nặng dấu ấn sắc tộc và tôn giáo cũng không phải dễ. Mạng lưới ủng hộ Gbagbo vẫn tồn tại và có thể ra tay giúp ông ta. A. Không nên quên rằng gần ½ số cử tri đã bỏ phiếu cho Gbagbo ở vòng hai, tức 45,9% tổng số cử tri, cũng không nên đánh giá thấp Gbagbo vì ông ta được tín nhiệm cao ở Abidjan với 5 triệu dân.
Đối với số cử tri đã bỏ phiếu cho Gbagbo, một phiên tòa xét xử công bằng sẽ khép lại quá khứ. Còn đối với số cử tri đã bỏ phiếu cho Ouattara, mở phiên tòa xét xử sẽ cho phép phán quyết những tội ác trong quá khứ và hướng về tương lai. Ngược lại, nếu phiên tòa không có kết quả thì vết thương không những sẽ không liền miệng mà còn gây đau đớn hơn trước.
Tuy nhiên, một vấn đề nan giải là ICC cũng không thể làm ngơ trước nhiều tội ác của phe nổi dậy (nay cầm quyền) trong thập kỷ qua. Như vậy, mọi bí mật của một nước còn đang trong tình trạng bất ổn có nguy cơ sẽ bị phanh phui ra hết. Cũng khó có thể chấp nhận việc một số thủ lĩnh chiến tranh nay được đưa vào những vị trí quan trọng trong chính quyền mới. Giới phân tích cho rằng Cote'de Ivoire có thể cần phải hy sinh công lý để có được ổn định tuy mong manh nhưng cần thiết vào lúc này.


Tương lai nào cho Cote'de Ivoire?
Mặc dù cựu Tổng thống Gbagbo đã bị bắt và sắp bị đưa ra xét xử, nhưng như vậy liệu đã đủ điều kiện cho Tổng thống Ouattara chấm dứt cuộc khủng hoảng ở Cote'de Ivoire chưa? Tổng thống Ouattara đã đánh bại được đối thủ và đang ở vào thế thuận lợi để đóng vai trò là người lãnh đạo đất nước duy nhất, từ đó bắt tay vào thực hiện các mục tiêu của mình. Đa số các nhà quan sát có chung quan điểm rằng việc tái thiết Cote'de Ivoire, nơi người dân đã phải chịu đựng đau khổ quá lâu, sẽ chỉ được thực hiện khi đất nước này thống nhất. Theo họ, việc đầu tiên mà vị tổng thống đắc cử này cần phải tập trung làm là bình thường hóa cuộc sống ở trong nước, nhất là ở Abidjan, nơi người dân đang phải đối mặt với tình trạng thiếu lương thực, nước, thuốc men và tiền bạc.
Sau khi giải quyết các vấn đề cấp bách này, ông Ouattara sẽ phải bắt tay vào việc tái thiết và phát triển đất nước, nhưng điều này chỉ có thể thực hiện được sau khi có sự hòa giải dân tộc thực sự. Trong những năm qua đã có sự chia rẽ rõ rệt giữa hai miền nam bắc Cote'de Ivoire. Điều quan trọng hiện nay là ông Ouattara phải nhanh chóng hành động nhằm đem lại sự gắn kết xã hội để người dân Cote'de Ivoire có thể học cách chấp nhận và chung sống với nhau. Vấn đề chính hiện nay là liệu 46% dân số Cốt Đivoa - những người đã bỏ phiếu bầu Gbagbo trong cuộc bầu cử tháng 11-2010, trong đó có cả lực lượng vũ trang - có chấp nhận sự thất bại của ông Gbagbo hay không.


Thời kỳ nắm quyền của Gbagbo có thể đã khép lại, nhưng do Cote'de Ivoire là một nước dân chủ, có thể trong tương lai, Gbagbo hoặc một ai đó thuộc phe của ông ta vẫn có thể ra tranh chức tổng thống một lần nữa. Giới phân tích cho rằng phe của Gbagbo sẽ tái tổ chức và tiếp tục cuộc đấu tranh của ông ta, đấu tranh vì chủ quyền dân tộc. Với sự hỗ trợ của các tổ chức liên châu Phi, các nhà lãnh đạo trẻ trong phe của ông Gbagbo trong tương lai sẽ tập hợp lại và chiến đấu với phe của ông Ouattara.
Trong khi đó, ông Hannah Koep - chuyên gia thuộc văn phòng tư vấn Control Risks tại London nhận xét: "Xuất thân của Tổng thống Ouattara biểu trưng cho sự chia rẽ ở Cote'de Ivoire. Mặc dù các mối quan hệ quốc tế của ông có thể giúp khôi phục nền kinh tế, song xuất thân có thể khiến ông gặp khó khăn hơn trong việc giải quyết các vấn đề nội bộ của đất nước. Nhiều nhà phân tích cho rằng chưa chắc Ouattara sẽ xoa dịu được các vết thương của người Cote'de Ivoire.


Cote'de Ivoire từ lâu đã là nạn nhân của sự chia rẽ sắc tộc sâu sắc. Chính sự chia rẽ này đã khoét sâu thêm mối thù hận giữa các bộ tộc trong nước và những người nông dân nhập cư đến từ các quốc gia láng giềng như Mali và Burkina Faso, những người đang sinh sống ở miền Bắc Cote'de Ivoire và hiện là lực lượng lao động chính của ngành công nghiệp cacao. Giới phân tích cho rằng điều quan trọng để ông Ouattara có thể nắm quyền yên ổn là phải thực hiện đến cùng cam kết hàn gắn mọi bất đồng ở Cote'de Ivoire, điều tra các vụ lạm dụng nhân quyền và thu nạp cả những quan chức "trong sạch" trong chính đảng của Gbagbo vào chính phủ.