Hiện nay do khí hậu thay đổi nên nhiều loài cá mập bơi ở gần bờ hơn để kiếm ăn. Nguyên nhân thực sự là gì? Là biến đổi khí hậu, hay con người đã có những tác động khác?
Cá mập luôn được xem là những sát thủ của đại dương. Chúng đứng đầu chuỗi thức ăn, sở hữu những đặc điểm của một kẻ săn mồi máu lạnh (như cơ bắp, răng sắc và tốc độ bơi cao).
Đáng sợ là thế nhưng có một sự thật bất ngờ, đó là số lượng người bị cá mập tấn công mỗi năm không hề cao. 60 năm qua cả thế giới chỉ có hơn 2700 trường hợp bị tấn công, trong đó khoảng 439 người tử vong. Nếu so với số lượng cá mập bị giết mỗi năm lên đến... hơn 100 triệu con (số liệu của ĐH Dalhousie năm 2013) thì chẳng khác nào trò đùa.
Tuy nhiên những năm gần đây, số lượng các trường hợp bị cá mập tấn công đang tăng nhanh, đặc biệt là tại Bắc Carolina, Mỹ. Mới cách đây vài ngày, một cậu bé 8 tuổi tại biển South Beach (Bắc Carolina) đã bị cá mập tấn công, để lại một vết cắn vào chân. Trước đó 1 tuần, một thanh niên cũng lên bờ với một "vết cắn sâu hoắm" ở bàn chân khi đang lướt sóng tại bãi biển Ocean Isle.
Thảm khốc nhất phải kể đến sự kiện ngày 2/6/2019. Nạn nhân là một cô gái 17 tuổi tên Paige Winters, đã mất gần như trọn chân trái và 2 ngón tay vì bị cá mập tấn công. Cô chỉ may mắn thoát chết nhờ người bố phát hiện, lao vào tặng cho con thủy quái 5 cú đấm vào mũi (điểm yếu của cá mập) để nó nhả ra thôi.
Theo Gavin Naylor, giám đốc Chương trình nghiên cứu cá mập tại Florida thì thật khó để liên hệ cả 3 vụ việc, vì chúng là các loài khác nhau. "Mọi người thường đánh đồng cá mập là cùng một loài, nhưng sự thực thì không phải," - trích lời Naylor.
Ông cho biết những vết cắn vào chân dưới có thể là do cá mập đầu đen - một loài cá mập cỡ nhỏ, không quá hung hăng. Riêng trường hợp của Winters, nhiều khả năng là loài săn mồi cỡ lớn như cá mập bò (bull shark).
Tuy nhiên theo số liệu từ Hồ sơ cá mập tấn công Quốc tế, những tháng gần đây khu vực Bắc Carolina đã chứng kiến số lượng nạn nhân của cá mập nhiều hơn toàn bộ năm 2018 cộng lại. Có nghĩa dù nhìn nhận theo chiều hướng nào, số lượng người bị cá mập tấn công cũng đang tăng lên. Vậy lý do là gì?
Biển càng ấm, cá mập càng nhiều?
George Burgess - cựu giám đốc chương trình cho rằng nguyên nhân có thể là vì biến đổi khí hậu. Nước biển ấm hơn sẽ tạo điều kiện cho nhiều loài cá mập cỡ lớn sinh trưởng, nghĩa là chúng ta có nhiều cá mập hơn.
"Nhiệt độ nước biển dọc bờ Đông Hoa Kỳ đang tăng dần, và có những loài vật rất thích điều này, điển hình là cá mập," - Burgess giải thích.
Các đại dương vốn có thể hấp thụ tới 93% nhiệt lượng tạo ra từ khí nhà kính của hành tinh. Điều này tác động lớn đến đời sống của các loài động vật biến nhiệt như cá mập, vì chúng vốn lợi dụng môi trường để điều chỉnh thân nhiệt.
"Biến đổi khí hậu khiến đại dương nóng lên, và hiệu ứng dần lan rộng lên phương Bắc." - Burgess cho biết. Điều này có nghĩa, các loài cá mập cũng di chuyển dần lên vùng biển phía Bắc hơn.
Theo một nghiên cứu từ năm 2018 được công bố trên tạp chí Scientific Reports, những loài cá mập săn mồi như cá mập bò đang có phạm vi sinh sống rộng hơn về phương Bắc, bao gồm cả vùng nước tại Bắc Carolina.
Câu chuyện còn nằm ở địa hình
Bản thân các vùng biển của bang Bắc Carolina cũng là nơi tuyệt vời để cá mập bò xuất hiện, bởi nó có rất nhiều hệ thống sông đổ ra đại dương.
"Các loài cá mập bò vốn là loài có thể sinh tồn trong môi trường nước ngọt. Đó là lý do vì sao chúng có thể xuất hiện rất sâu trong đất liền."
Đặc biệt ở các vùng nước lợ - nơi nước sông hòa lẫn nước biển, đó là thiên đường cho cá mập xuất hiện, vì nhiều loài cá khác cũng ở đó.
"Cá mập bò có thể tấn công nhiều loại mồi, thi thoảng có con người trong đó. Chúng có kích cỡ lớn và thường khá kiên định khi tấn công."
Cá mập nhiều lên, nhưng lý do chính vẫn là vì con người quá đông
Bỏ qua trường hợp của Winters, thì các trường hợp khác chỉ bị thương nhẹ. Theo Naylor, cá mập đầu đen thường không mấy hung hăng. Đối với chúng, việc cắn phải con người cũng sẽ gây bất ngờ tương tự như nạn nhân bị chúng cắn vậy. Và hơn nữa, các vết cắn thường không mấy nguy hiểm.
"Đó thực chất là những vết cắn thăm dò thôi. Chúng muốn tìm hiểu vật đứng trước mặt mình là gì. Cá mập cỡ nhỏ sẽ không bao giờ mạo hiểm tấn công một thứ mình không biết rõ." - trích lời Erich Ritter, chuyên gia nghiên cứu cá mập từ ĐH Princeton.
Cá mập nhiều lên, nhưng vấn đề chính còn nằm ở chỗ ngày càng có nhiều người đi tắm biển hơn. Theo Burgess, ngành công nghiệp du lịch trên biển Bắc Carolina đang thu hút rất nhiều du khách mỗi năm. Cá mập và người cùng xuất hiện nhiều trong một vùng biển, khả năng chạm trán dĩ nhiên cũng tăng lên.
"Lý do chính là vì số lượng người bây giờ lớn hơn 50 năm trước rất nhiều. Khi cùng tồn tại trong một vùng nước, chúng ta có thể chạm mặt cá mập. Bạn vung tay chạm vào chúng, chúng sẽ phản kháng và một báo cáo mới ra đời."
Cũng theo Burgess, cách tốt nhất để không bị cá mập tấn công là nếu thấy các đàn cá hoảng loạn bỏ chạy, hãy rời khỏi mặt nước ngay lập tức. Đó là dấu hiệu cho thấy cá mập đang săn mồi.
