Sách trắng đầu tiên của Trung Quốc về an ninh quốc gia cho thấy rõ ràng rằng hiện nay họ coi mình là một thế lực toàn cầu không thể thiếu.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Ảnh BBC
Ladislav Zemánek, nhà nghiên cứu tại Viện Trung Quốc-CEE và chuyên gia của Câu lạc bộ Thảo luận Valdai đã có bài bình luận đăng trên tờ RT.
Ông viết: Tuần trước, Trung Quốc đã công bố sách trắng đầu tiên về an ninh quốc gia. Mặc dù tài liệu này không mang lại đột phá lớn nào, nhưng việc công bố có ý nghĩa quan trọng.
Điều này báo hiệu hai diễn biến quan trọng: Các nhà lãnh đạo Trung Quốc ngày càng lo ngại về cuộc đối đầu địa chính trị ngày càng gia tăng và họ sẵn sàng đóng vai trò quyết đoán hơn trong các vấn đề toàn cầu – thách thức sự thống trị của Mỹ trong quá trình này.
Mô hình cải cách kinh tế trước tiên đặc trưng cho sự lãnh đạo của Đặng Tiểu Bình và những người kế nhiệm ông đã kết thúc hiệu quả với sự lên nắm quyền của ông Tập Cận Bình. Người Trung Quốc thường gọi giai đoạn hiện tại là 'thời đại mới', được đánh dấu bằng những thay đổi sâu sắc cả trong nước và trên toàn cầu. Dưới thời ông Tập Cận Bình, chính quyền trung ương đã đảo ngược xu hướng ly tâm và tái khẳng định các nguyên tắc nền tảng của hệ thống xã hội chủ nghĩa, khôi phục lại quyền lực của đảng cầm quyền.
Ông Tập Cận Bình không từ bỏ trọng tâm phát triển kinh tế mà kết hợp với việc nhấn mạnh hơn vào an ninh. Năm 2014, ông đã đưa ra cách tiếp cận toàn diện đối với an ninh quốc gia, thành lập Ủy ban An ninh Quốc gia, tập trung quyền lực giữa các nhà lãnh đạo đảng hàng đầu và mở rộng phạm vi những gì thuộc về an ninh quốc gia. Sự thay đổi này đã thúc đẩy các cải cách lập pháp sâu rộng và lên đến đỉnh điểm khi Trung Quốc thông qua Chiến lược An ninh Quốc gia đầu tiên vào năm 2021. Sách trắng mới được công bố là một bước nữa trên con đường này.
Các nhà bình luận phương Tây thường mô tả ông Tập Cận Bình quan tâm tâm đến việc duy trì kiểm soát xã hội. Những miêu tả này là cường điệu và gây hiểu lầm, nhưng không thể phủ nhận rằng phạm vi an ninh quốc gia của Trung Quốc chưa bao giờ rộng hơn thế. Văn kiện tháng 5 phản ánh công khai thực tế này. Bắc Kinh coi chương trình nghị sự an ninh mở rộng của mình là phản ứng trước các mối đe dọa bên ngoài gia tăng, trật tự quốc tế bất ổn và căng thẳng địa chính trị leo thang trong bối cảnh toàn cầu chuyển sang đa cực. An ninh chính trị - được định nghĩa chủ yếu là bảo vệ vị thế cầm quyền của đảng - vẫn là ưu tiên hàng đầu. Không nên mong đợi bất kỳ sự thỏa hiệp nào trong lĩnh vực này.
Định nghĩa về an ninh quốc gia của Trung Quốc hiện bao gồm nhiều lĩnh vực khác nhau: Kinh tế, văn hóa, khoa học và công nghệ, thực phẩm và sức khỏe, lợi ích ở nước ngoài, biển sâu, không gian vũ trụ và nhiều lĩnh vực khác. Cách tiếp cận toàn diện này có thể làm phức tạp thêm cải cách kinh tế, vì một môi trường an ninh hóa quá mức có thể kìm hãm sự đổi mới, giảm tính cởi mở và thúc đẩy các chính sách giảm rủi ro - điều đã thấy rõ trong đại dịch toàn cầu. Tuy nhiên, Bắc Kinh dường như nhận thức được những rủi ro này và tái khẳng định cam kết tăng cường cải cách và mở cửa. Bất kể thế nào, sự kết hợp giữa phát triển và an ninh đã trở thành 'bình thường mới' và được coi là nguyên tắc chỉ đạo trong Kế hoạch 5 năm lần thứ 15 sắp tới.
Cách tiếp cận của Trung Quốc cũng tích hợp an ninh trong nước và quốc tế. Học thuyết an ninh quốc tế mới của nước này đã phát triển trong nhiều năm và trở nên cụ thể với việc ra mắt Sáng kiến An ninh Toàn cầu (GSI) vào năm 2022. Sáng kiến này là nền tảng cho nỗ lực ngoại giao gần đây của Trung Quốc, nhấn mạnh việc từ bỏ chiến lược phòng thủ trước đây của nước này. Học thuyết lâu đời "ẩn mình chờ thời" không còn hiệu lực nữa. Sau nhiều thập kỷ phát triển hòa bình, Bắc Kinh hiện định vị mình là người đi đầu thay vì là người đến sau. Liệu nước này có thể tận dụng hoàn toàn đà phát triển này hay không vẫn còn phải chờ xem.
Tuy nhiên, việc ra mắt Sáng kiến An ninh Toàn cầu và các sáng kiến tương tự cho thấy Trung Quốc muốn tác động đến nền quản trị toàn cầu. Đáng chú ý, ông Tập Cận Bình đã giới thiệu Sáng kiến An ninh Toàn cầu chỉ vài tuần sau khi Nga bắt đầu hoạt động quân sự đặc biệt của mình ở Ukraine – thời điểm không thể là ngẫu nhiên. Điều này cho thấy Trung Quốc muốn thể hiện mình là một cường quốc toàn cầu mang tính xây dựng, hướng đến hòa bình, có trách nhiệm và ổn định – phản đối sự bá quyền của Mỹ nhưng cẩn thận tránh đối đầu quân sự trực tiếp, không giống như Nga.
Thông điệp của Trung Quốc nhấn mạnh cam kết của nước này đối với an ninh chung và toàn cầu một mặt, và tuân thủ luật pháp quốc tế mặt khác. Trong bài phát biểu năm 2022 tại Diễn đàn Bác Ngao về châu Á, ông Tập Cận Bình đã mô tả thế giới là một "cộng đồng an ninh không thể chia cắt".
Khi Trung Quốc công bố một bài báo chính sách về Sáng kiến An ninh Toàn cầu một năm sau đó, thuật ngữ "an ninh không thể chia cắt" đã xuất hiện trở lại - một lựa chọn đáng chú ý, vì nó bắt nguồn từ Hiệp định Helsinki và từ lâu đã xuất hiện trong diễn ngôn chính trị của Nga. Hơn nữa, Trung Quốc đã thừa nhận tính hợp pháp của các mối quan ngại về an ninh - những mối quan ngại đã bị phương Tây bỏ qua và góp phần vào cuộc xung đột Ukraine.
Mặc dù sách trắng gần đây sử dụng các thuật ngữ an ninh "phổ quát" và "chung" thay vì "không thể chia cắt", nhưng điều đó không tạo ra bất kỳ sự khác biệt nào. Về cơ bản, cách tiếp cận của Trung Quốc đối với an ninh quốc tế và quản trị toàn cầu khác với phương Tây. Bắc Kinh phản đối chủ nghĩa bá quyền, phạm vi ảnh hưởng, chính trị khối, xuất khẩu nền dân chủ tự do và dàn dựng các cuộc cách mạng màu. Sách trắng cũng chỉ trích việc vũ khí hóa các công cụ kinh tế, lệnh trừng phạt đơn phương, quyền tài phán ngoài lãnh thổ, tiêu chuẩn kép và các đặc điểm nổi bật khác...
Cốt lõi của an ninh quốc gia Trung Quốc là sự ác cảm mạnh mẽ đối với các liên minh quân sự. Theo quan điểm của Bắc Kinh, các liên minh này về bản chất là loại trừ và không tương thích với an ninh chung. Quan điểm này củng cố sự đồng cảm của Trung Quốc đối với sự phản đối của Nga đối với NATO và sự hiểu biết của nước này về những nguyên nhân sâu xa hơn đằng sau cuộc xung đột Ukraine. Cam kết không liên kết của Trung Quốc có nguồn gốc lịch sử sâu xa. Dưới thời Mao, Trung Quốc đã giúp định hình các nguyên tắc chung sống hòa bình, trở thành nền tảng của Phong trào Không liên kết. Sau sự chia rẽ Trung-Xô vào đầu những năm 1960, các cam kết liên minh chính thức đã mất đi sự liên quan đối với Bắc Kinh. Kể từ đó, Trung Quốc luôn ủng hộ các quan hệ đối tác linh hoạt hơn là các liên minh ràng buộc - với một ngoại lệ đáng chú ý: Triều Tiên. Tuy nhiên, đây là ngoại lệ chứng minh cho quy tắc.
Trong việc thúc đẩy lợi ích của mình, Trung Quốc có thể tìm thấy tiếng nói chung với các quốc gia khác ở Nam Bán cầu, vì hầu hết các quốc gia này đều coi trọng chủ quyền, không liên kết, chính sách đối ngoại độc lập và ổn định chính trị như là điều kiện tiên quyết cho phát triển kinh tế và hiện đại hóa. Đồng thời, Trung Quốc có thể trông cậy vào Nga - nước láng giềng lớn nhất và là đối tác chủ chốt của mình. Bắc Kinh coi Moscow là yếu tố thiết yếu để duy trì sự ổn định chiến lược toàn cầu và thúc đẩy các mục tiêu an ninh chung. Cuộc gặp gần đây vào tháng 5 giữa ông Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Putin, được tổ chức để kỷ niệm 80 năm chiến thắng trong Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại, và sự hiện diện của ông Tập Cận Bình tại cuộc diễu hành ở Quảng trường Đỏ, làm nổi bật vai trò trung tâm của mối quan hệ Trung-Nga trong việc định hình một thế giới đa cực.
Sách trắng mới công bố nhấn mạnh tầm quan trọng của quan hệ đối tác này đối với quản trị an ninh toàn cầu, đặt nó lên trên mối quan hệ của Trung Quốc với tất cả các bên liên quan toàn cầu và khu vực khác ngoại trừ Liên hợp quốc. Điều này không chỉ mang tính biểu tượng - mà còn phản ánh các ưu tiên chiến lược thực sự của Bắc Kinh.
VietBF@ Sưu tập
