Trong những năm gần đây, sức khỏe và an toàn thực phẩm trở thành mối quan tâm hàng đầu. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, một số loại gia vị quen thuộc trong bếp không chỉ ảnh hưởng đến vị giác mà còn có thể tiềm ẩn nguy cơ gây ung thư, khiến các chuyên gia khuyến cáo nên hạn chế sử dụng.
Nhiều người sử dụng đa dạng các loại gia vị để tăng hương vị cho món ăn hàng ngày. Tuy nhiên, trên các phương tiện thông tin và mạng xã hội, những tin đồn về gia vị có khả năng gây ung thư thường xuyên xuất hiện, khiến nhiều người hoang mang. Trong đó, MSG (bột ngọt, mì chính) là chủ đề được bàn tán nhiều nhất. Thực tế, MSG tự thân không phải là chất gây ung thư. Các tổ chức uy tín như Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) đều khẳng định MSG an toàn khi sử dụng đúng liều lượng.
Tuy MSG không gây ung thư, nhưng một số loại gia vị và phụ gia khác, nếu dùng quá mức hoặc không đúng cách, có thể tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, thậm chí liên quan đến sự phát triển của một số bệnh lý nghiêm trọng. Năm loại gia vị sau đây được xem là “sát thủ tiềm ẩn”, cần được sử dụng cẩn trọng để bảo vệ sức khỏe trong chế độ ăn uống hàng ngày.
Tuy MSG không gây ung thư, nhưng một số loại gia vị và phụ gia khác, nếu dùng quá mức hoặc không đúng cách, có thể tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, thậm chí liên quan đến sự phát triển của một số bệnh lý nghiêm trọng.
Muối là một trong những gia vị phổ biến nhất, giúp tăng hương vị và hỗ trợ các chức năng sinh lý cơ bản. Tuy nhiên, tiêu thụ quá nhiều muối có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe, đặc biệt liên quan đến tim mạch và ung thư. Các nghiên cứu chỉ ra rằng lượng muối cao làm tăng nguy cơ cao huyết áp, xơ vữa động mạch, từ đó gây gánh nặng cho tim và hệ mạch máu. Ngoài ra, chế độ ăn quá mặn còn liên quan đến các khối u ác tính, đặc biệt là ung thư dạ dày.
Để sử dụng muối an toàn, WHO khuyến cáo người trưởng thành nên hạn chế dưới 5 gram muối mỗi ngày. Nên tránh các thực phẩm giàu muối như nước tương, đồ hộp, dưa muối chua và thay bằng các loại gia vị tự nhiên như tỏi, chanh để tăng hương vị mà vẫn an toàn.
Tương tự, đường tinh luyện cũng là gia vị cần lưu ý. Lượng đường tiêu thụ quá nhiều trong thực phẩm chế biến sẵn và đồ uống ngọt là nguyên nhân chính gây béo phì, tiểu đường, tăng huyết áp và các bệnh tim mạch. Nghiên cứu còn chỉ ra rằng tiêu thụ quá nhiều đường làm tăng insulin, dẫn đến kháng insulin và có thể thúc đẩy sự phát triển của một số loại ung thư như ung thư vú, đại tràng và tuyến tụy.
Vì vậy, để bảo vệ sức khỏe và giảm nguy cơ ung thư, cần hạn chế đường tinh luyện, ưu tiên đường tự nhiên từ trái cây, mật ong và kiểm soát kỹ lượng đường trong thực phẩm chế biến sẵn. Việc đọc nhãn thực phẩm để nắm rõ hàm lượng đường cũng là bước quan trọng giúp bạn điều chỉnh chế độ ăn uống hợp lý.
Nước tương và nước mắm là những gia vị quen thuộc trong ẩm thực Việt Nam, góp phần tạo hương vị đậm đà cho món ăn. Tuy nhiên, nhiều loại nước tương, nước mắm thường chứa chất phụ gia gọi là “màu caramel”. Trong quá trình sản xuất, chất này có thể phản ứng hóa học tạo ra benzo[a]pyrene – một hợp chất được biết đến là chất gây ung thư. Đặc biệt, các loại nước tương, dầu hào kém chất lượng thường chứa hàm lượng màu caramel cao, và sử dụng lâu dài có thể tiềm ẩn nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng.
Khi mua, nên ưu tiên các sản phẩm tự nhiên, không phụ gia, hạn chế các loại chứa quá nhiều hóa chất. Trong chế biến, tránh các phương pháp nấu ở nhiệt độ cao như xào hay nướng, vì nhiệt độ cao thúc đẩy quá trình hình thành màu caramel và benzopyrene, làm tăng nguy cơ độc hại.
Các loại gia vị từ thịt như nước mắm, mắm tôm được làm bằng phương pháp lên men hoặc ngâm chua, mang đến hương vị đặc trưng và tiện lợi. Tuy nhiên, quá trình chế biến thường sử dụng nhiều muối, phụ gia hóa học và đôi khi các phương pháp bảo quản không lành mạnh, dẫn đến hàm lượng natri cao. Tiêu thụ thực phẩm giàu natri lâu dài có thể gây cao huyết áp, bệnh tim mạch. Bên cạnh đó, nitrit trong các loại gia vị này cũng có thể tăng nguy cơ ung thư, đặc biệt là ung thư hệ tiêu hóa. Vì vậy, gia vị chế biến từ thịt nên dùng vừa phải, ưu tiên lựa chọn các sản phẩm tự nhiên, ít natri.
Dầu ăn, thành phần không thể thiếu trong nấu nướng hàng ngày, cũng cần được quan tâm. Nhiều gia đình có thói quen tái sử dụng dầu chiên rán nhiều lần. Quá trình này làm oxy hóa axit béo trong dầu, sinh ra các hợp chất độc hại như axit béo chuyển hóa và aldehyde, tích tụ lâu dài và làm tăng nguy cơ ung thư. Vì vậy, bác sĩ khuyến cáo tránh tái sử dụng dầu, đặc biệt khi nấu ở nhiệt độ cao. Nên chọn các loại dầu ít bị oxy hóa như dầu ô liu, dầu hạt lanh và sử dụng với lượng vừa đủ.
Tóm lại, gia vị là yếu tố quan trọng giúp món ăn thêm hấp dẫn, nhưng việc sử dụng quá nhiều hoặc chọn gia vị kém chất lượng có thể gây hại cho sức khỏe. Thay vì chỉ chú trọng hương vị, hãy quan tâm đến tác động lâu dài của gia vị đối với cơ thể. Bằng cách kiểm soát lượng và lựa chọn loại gia vị phù hợp, chúng ta không chỉ nâng cao hương vị món ăn mà còn giảm thiểu các rủi ro sức khỏe tiềm ẩn.
VietBF@sưu tập
