Các nhà lănh đạo các quốc gia phương Tây cho rằng chiếc máy bay chở khách của Ukraine bị một tên lửa đất đối không của Iran bắn rơi, theo bằng chứng cho thấy. Tuy nhiên Iran nhanh chóng phủ nhận cáo buộc này.
Các nhà lănh đạo Canada và Anh đă kêu gọi tiến hành điều tra đầy đủ và kỹ lưỡng về vụ rơi chiếc máy bay này, khiến tất cả 176 người đi trên máy bay đều thiệt mạng.
Iran phủ nhận việc máy bay này bị tấn công bằng tên lửa trong hệ thống pḥng thủ trên không của nước này.
Trong cuộc họp báo vào thứ Sáu 10/01, lănh đạo cơ quan hàng không Iran, Ali Abedzadeh nhắc lại quan điểm của ông rằng không có chuyện chiếc phi cơ 'rơi v́ trúng hỏa tiễn'.
Hăng CBS News dẫn các nguồn tin t́nh báo Mỹ nói rằng, có một vệ tinh đă phát hiện ra những tia hồng ngoại "bíp" hai vụ phóng tên lửa, tiếp theo đó là "bíp" của một vụ nổ.
Newsweek th́ dẫn một nguồn tin từ Lầu năm góc và từ các quan chức t́nh báo cao cấp Hoa Kỳ, cũng như từ một quan chức t́nh báo Iraq, theo đó nói họ tin là chiếc phi cơ Ukraine bị trúng tên lửa Tor do Nga sản xuất.
Trong bối cảnh căng thẳng gia tăng sau vụ Mỹ giết chết tướng Qasem Soleimani của Iran vào ngày 3/1, Iran tuyên bố sẽ không bàn giao hộp đen chiếc máy bay bị rơi nói trên cho Boeing - nhà sản xuất máy bay - hoặc cho phía Mỹ.
Tuy nhiên, Bộ Ngoại giao Iran đă mời Boeing tham gia vào cuộc điều tra chính thức về vụ tai nạn này.
Theo quy định hàng không toàn cầu, Iran có quyền tổ chức cuộc điều tra, nhưng các nhà sản xuất máy bay sẽ tham gia.
Các chính trị gia nói ǵ?
Thủ tướng Canada Justin Trudeau cho biết, ông đă nhận được thông tin t́nh báo từ nhiều nguồn cho thấy, chiếc máy bay đă bị một tên lửa đất đối không của Iran bắn hạ; đồng thời cho biết, việc này có thể là không cố ư.
"Điều này càng đ̣i hỏi sự cần thiết phải điều tra kỹ lưỡng," ông nói. "Người Canada cần có câu hỏi và họ xứng đáng có câu trả lời."
Nhưng ông cũng nói rằng, hăy c̣n quá sớm để quy trách nhiệm hoặc đưa ra bất kỳ kết luận nào, và từ chối đi sâu hơn vào chi tiết của các bằng chứng.
Tổng cộng có 63 người Canada, cùng hàng chục hành khách khác, đang đi trên chuyến bay trên, từ Kyiv đến Toronto.
Thủ tướng Anh, ông Boris Johnson nhắc lại những lời của ông Trudeau và nói rằng, Anh đang hợp tác chặt chẽ với Canada và các đối tác quốc tế khác có liên quan trong vụ tai nạn.
Phát biểu tại Canada, Ngoại trưởng Anh Dominic Raab cho biết, công dân Anh được khuyên không nên tới Iran, viện dẫn " thông tin rằng chuyến bay 752 của UIA đă bị bắn hạ bởi một tên lửa đất đối không Iran và căng thẳng gia tăng ".
Tổng thống Ukraine cũng đă gặp người thân của các thành viên phi hành đoàn vào thứ năm (9/1).
Tờ Newsweek th́ dẫn một nguồn tin từ Lầu năm góc và từ các quan chức t́nh báo cao cấp Hoa Kỳ, cũng như từ một quan chức t́nh báo Iraq, theo đó nói họ tin là chiếc phi cơ Ukraine bị trúng tên lửa Tor do Nga sản xuất.
Hai quan chức Lầu Năm Góc cũng đánh giá rằng, vụ việc trên là một tai nạn, Newsweek cho biết thêm.
Newsweek trích dẫn các nguồn tin nói rằng, các hệ thống pḥng không của Iran có thể đă được kích hoạt sau các cuộc tấn công vào các căn cứ không quân của Mỹ.
Bộ Quốc pḥng Hoa Kỳ cho đến nay chưa đưa ra b́nh luận nào về chuyện này.
Khi được hỏi những ǵ ông nghĩ đă xảy ra với chiếc máy bay, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump nói rằng: "Tôi có những nghi ngờ của ḿnh. Tôi nhận thấy đây là một thảm kịch, quả là bi thảm. Nhưng ai đó ở phía bên kia có thể đă phạm sai lầm."
Nguyên nhân có thể là ǵ?
Trước đó, hôm 9/1, Oleksiy Danylov, Chủ tịch Hội đồng an ninh và quốc pḥng Ukraine, cho biết trong một bài đăng trên Facebook (bằng tiếng Ukraine) rằng, về nguyên nhân của vụ tai nạn, có thể có ba khả năng khác cũng cần được xem xét:
một vụ va chạm trên không với một chiếc máy bay không người lái hoặc vật thể bay khác, động cơ bị hỏng v́ lư do kỹ thuật,
một vụ nổ bên trong máy bay là hệ quả của một cuộc tấn công khủng bố.
Ông Danylov cho biết, các nhà điều tra Ukraine - những người đă đến Iran - muốn t́m các mảnh vỡ có thể có của một chiếc tên lửa ngay tại nơi xảy ra tai nạn.
Các chuyên gia từng điều tra về vụ chuyến bay MH17 của Hăng Malaysia Airlines bị rơi ở miền đông Ukraine cũng sẽ tham gia cuộc điều tra lần này, ông Danylov nói thêm.
Iran nói ǵ?
Người đứng đầu Tổ chức Hàng không Dân dụng Iran (CAOI) Ali Abedzadeh cho biết: "Thoạt đầu, chiếc máy bay rời khỏi khu vực sân bay và hướng về phía tây; rồi rẽ sang phải sau một sự cố và quay lại sân bay vào thời điểm xảy ra vụ tai nạn. "
Ông Abedzadeh bổ sung thêm rằng, các nhân chứng đă nh́n thấy chiếc máy bay này "bốc cháy" trước vụ tai nạn, và các phi công không thực hiện bất kỳ cuộc gọi khẩn cấp nào trước khi cố gắng quay lại sân bay Imam Khomeini.
"Về mặt khoa học, không thể có chuyện một chiếc tên lửa tấn công vào máy bay Ukraine và những tin đồn như vậy là không hợp lư", ông nói.
Người phát ngôn của chính phủ Ali Rabiei cho rằng các thông tin như vậy là đ̣n "chiến tranh tâm lư".
"Tất cả những quốc gia có công dân trên máy bay này đều có thể cử đại diện và chúng tôi cũng kêu gọi Boeing gửi đại diện của họ tham gia vào quá tŕnh điều tra hộp đen của máy bay", ông nói.
'Đây có thể là một vụ nhầm lẫn kinh khủng'
Một giả thiết được đưa ra với các dấu hiệu xuất hiện ngày càng nhiều cho thấy, chuyến bay PS752 có thể đă bị bắn rơi bởi các lực lượng pḥng không của Iran, do nhầm lẫn.
Dù không phải chưa từng có chuyện các hệ thống pḥng không trong các khu vực xung đột bắn nhầm vào máy bay dân dụng, nhưng đây sẽ là một sự nhầm lẫn rất kinh khủng.
Chiếc máy bay vừa mới cất cánh từ một sân bay quốc tế; đó là một chuyến bay theo lịch tŕnh và đáng lẽ nó rất dễ để nhận diện.
Tuy nhiên, chính xác về những ǵ mà các nhà khai thác hệ thống Tor thời Liên Xô - hoặc SA-15 / Gauntlet do Nga cung cấp, như cách gọi của Nato - nhận diện là không rơ ràng.
Tất cả những chuyện này sẽ là điều cực kỳ xấu hổ với chính quyền Iran và việc đi đến tận cùng của thảm kịch này sẽ là quá tŕnh chính trị phức tạp.
Ukraine và Iran phải hợp tác trong cuộc điều tra.
Sự tham gia của một quốc gia thứ ba cũng có thể cần là thiết để phân tích hộp đen của chiếc máy bay. Nhà sản xuất máy bay - Boeing - sẽ tham gia, dù Iran đang tuyên bố công khai rằng, Hoa Kỳ sẽ không tham gia.