Sau 3 năm sau xung đột với Nga. Tổng thống Zelensky đang vướng vào cuộc đấu đá cá nhân với nhà lãnh đạo của quốc gia viện trợ quân sự nhiều nhất cho Ukraine.
Tổng thống Ukraine Zelensky đang cố gắng sửa chữa mối quan hệ của mình với Tổng thống Mỹ Donald Trump, sau khi mâu thuẫn bùng phát công khai trong tuần qua, các nghị sĩ và chuyên gia Ukraine cho biết.
Trong 3 năm xung đột, Ukraine hứng chịu tổn thất lớn, với hàng chục nghìn người thiệt mạng, hàng triệu người phải di dời, các thành phố bị phá hủy và nhiều vùng đất rộng lớn bị Nga kiểm soát. Nhưng giờ đây, ông Zelensky đang chật vật đối phó với tổng thống Mỹ, sau khi nhà lãnh đạo ở Washington đổ lỗi cho ông gây ra cuộc xung đột và đòi một nửa khoáng sản quan trọng của Ukraine để được hỗ trợ thêm.
Đây có thể là thách thức nghiêm trọng nhất mà Tổng thống Zelensky phải đối mặt kể từ ông quyết định ở lại và chiến đấu, sau khi Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt vào tháng 2/2022.
Việc ông Trump tấn công vào một đồng minh đang cố gắng bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ được cho là điều chưa từng có trong nền ngoại giao hiện đại của Mỹ, có thể đảo lộn quan hệ xuyên Đại Tây Dương với châu Âu trong nhiều thập kỷ để đối phó với Nga.
Bất hòa gia tăng sau khi ông Trump gọi ông Zelensky là "nhà độc tài" đã khơi mào cuộc xung đột, còn ông Zelensky đáp trả rằng ông Trump đang mắc kẹt trong "bong bóng thông tin sai lệch" do Nga tạo ra. Lời đáp trả sau đó của ông Trump nghe rất đáng ngại, không chỉ đối với ông Zelensky mà còn đối với đất nước của ông.
"Zelensky tốt hơn nên hành động nhanh hơn, nếu không ông ấy sẽ không còn đất nước nào nữa", ông Trump cảnh báo.
Các nghị sĩ và chuyên gia phân tích Ukraine cho rằng việc ông Zelensky có thể hàn gắn quan hệ với đồng minh hùng mạnh nhất hay không sẽ quyết định tương lai của Ukraine.
"Trong bất kỳ hoàn cảnh nào, chúng ta cũng không ở vị thế có thể cãi vã với ông Trump. Chúng ta cần khôn ngoan hơn. Chúng ta cần giành được lòng tin và sự tôn trọng của ông Trump. Điều này cực kỳ khó khăn, nhưng không phải là không thể ", ông Oleksandr Merezhko, chủ tịch ủy ban chính sách đối ngoại của Quốc hội Ukraine, cho biết.
Khẩu chiến là sai lầm
Cách tiếp cận mang tính giao dịch của Tổng thống Trump trong chính sách đối ngoại có vẻ phù hợp với thế giới quan của Tổng thống Nga Vladimir Putin.
"Có một kiểu quan hệ mang tính tự nhiên ở đó. Tôi nghĩ những gì ông Trump đưa ra chính xác là bản phác thảo toàn diện và triệt để về mối quan hệ giữa Nga và Mỹ. Những gì đang xảy ra ngày càng giống một cuộc đấu khẩu cá nhân giữa ông Trump và ông Zelensky", ông Mark Galeotti, một chuyên gia về Nga tại Viện Royal United Services tại London, nhận định.
Ông Trump đưa ra những từ ngữ gay gắt sau khi ông Zelensky từ chối yêu cầu chia 50% khoáng sản quan trọng của Ukraine cho Mỹ. Tuần trước, Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Michael Waltz bày tỏ thất vọng với việc ông Zelensky công khai chỉ trích thỏa thuận và yêu cầu nhà lãnh đạo Ukraine ký ngay lập tức.
Cựu Thứ trưởng Ngoại giao Ukraine Lana Zerkal cho rằng nếu ông Zelensky chịu ký thỏa thuận tài nguyên, ông Trump có thể đã nồng nhiệt hơn với Kiev. Bà Zerkal cũng cho rằng việc ông Zelensky chỉ trích ông Trump "chắc chắn là sai lầm".
“Tất nhiên rất khó để kìm nén cảm xúc, nhưng cần làm như vậy vì ông ấy không phải là người bình thường: Ông ấy là tổng thống”, bà Zerkal nói.
Các quan chức châu Âu cũng khuyên ông Zelensky nên bỏ qua những lời chế giễu của ông Trump và cho rằng ông không nên từ chối thỏa thuận tài nguyên quá nhanh. Một quan chức châu Âu cho rằng ông Zelensky có thể đã quá vội vàng khi phản ứng với những tuyên bố của ông Trump, trong đó có việc hạ thấp tỷ lệ ủng hộ nhà lãnh đạo Ukraine.
Nghị sĩ Ivanna Klympush-Tsintsadze, chủ tịch Ủy ban về Hội nhập của Ukraine vào Liên minh châu Âu, cho rằng ông Zelensky không nên đáp trả lời chế giễu của Trump về tỷ lệ ủng hộ, vì "khi đất nước bị đe dọa thì không nghĩ đến xếp hạng của mình".
Đến ngày 21/2, có vẻ việc đàm phán về thỏa thuận về khoáng sản đã quay lại đúng hướng.
Mâu thuẫn từ lâu
Ông Zelensky và ông Trump từng xảy ra trục trặc. Năm 2019, ông Trump yêu cầu nhà lãnh đạo Ukraine đào bới thông tin bất lợi về gia đình ông Joe Biden như một điều kiện để được viện trợ quân sự. Bê bối lộ ra đã dẫn đến cuộc luận tội ông Trump lần đầu tiên.
Khi Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine, ông Trump ngay lập tức gọi nhà lãnh đạo Nga là "thiên tài". Ông Trump cũng khiến đảng Cộng hòa trì hoãn mấy tháng mới chấp thuận để Quốc hội Mỹ phê duyệt khoản viện trợ trị giá 61 tỷ USD cho Ukraine.
Tháng 9 năm ngoái, ông Zelensky chọc giận đảng Cộng hòa khi đến thăm nhà máy sản xuất đạn dược tại quê hương của Tổng thống Joe Biden thời điểm đó ở Scranton, Pennsylvania, trong bối cảnh chiến dịch tranh cử tổng thống đang diễn ra. Vài ngày sau, khi gặp ông Trump, ông Zelensky nói rằng ông hy vọng hai người sẽ có mối quan hệ tốt đẹp.
"Ồ, tôi hiểu rồi. Cần có hai người để khiêu vũ, anh biết đấy", ông Trump trả lời.
Sau khi ông Trump đắc cử vào tháng 11 năm ngoái, ông Zelensky đã cố gắng xây dựng lại quan hệ.
Tuy nhiên, Tổng thống Putin có vẻ nắm bắt tâm lý ông Trump tốt hơn. Trong phát biểu với báo chí vào ngày 7/11/2024, nhà lãnh đạo Nga bày tỏ ấn tượng với ông Trump sau vụ ám sát hụt vào tháng 7, vì ông ấy đã cư xử "một cách rất đúng đắn, dũng cảm, như một người đàn ông".
Cuối tháng 1 vừa qua, ông Putin nhắc lại quan điểm của Trump rằng cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2020 đã bị đánh cắp, cho rằng ông Trump là một nhà đàm phán thực dụng nhưng đã bị "nhà nước ngầm" của đảng Dân chủ cản trở.
"Tôi không thể không đồng ý với ông ấy rằng nếu ông ấy là tổng thống - nếu chiến thắng của ông ấy không bị đánh cắp khỏi ông ấy vào năm 2020 - thì có lẽ cuộc khủng hoảng ở Ukraine đã không xảy ra", ông Putin nói.
Sau cuộc đàm phán mang tính đột phá tại thủ đô của Ả-rập Xê-út giữa các nhà ngoại giao hàng đầu của Nga và Mỹ, ông Putin ca ngợi "bầu không khí thân thiện" giữa hai bên, đồng thời cho biết ông "rất muốn gặp Donald".
Ông Kirill Dmitriev, lãnh đạo Quỹ đầu tư trực tiếp của Nga, ngụ ý cho biết Mátxcơva đang đề nghị ông Trump khai thác lượng dầu của Nga, đánh vào tâm lý thích giao dịch của nhà lãnh đạo Mỹ.
Thiếu chuẩn bị
Một số nghị sĩ Ukraine cho rằng ông Zelensky không chuẩn bị đủ cho việc ông Trump trở lại nắm quyền. Họ cho rằng Kiev nên kết nối với các lãnh đạo của phong trào MAGA ngay từ đầu để giành lấy lòng tin của họ.
"Ông Zelensky và đội ngũ trợ lý của ông ấy gần như không thể bắt kịp với tình hình hiện nay. Bất kỳ cuộc khẩu chiến nào với ông Trump hiện nay đều hoàn toàn phản tác dụng", ông Volodymyr Ariev, nghị sĩ thuộc đảng đối lập Đoàn kết châu Âu, đánh giá.
Một số người nghi ngờ khả năng ông Zelensky có thể khắc phục thiệt hại sau những cãi vã vừa qua.
Tuy nhiên, các quan chức châu Âu cho rằng tình hình chưa đến mức không thể cứu vãn: Ông Zelensky vẫn có thể đồng ý với thỏa thuận về tài nguyên, nhưng nên yêu cầu được đảm bảo an ninh trước khi ký.
Một quan chức Ukraine giấu tên cho biết, việc Kiev đòi nhiều đảm bảo an ninh hơn để chấp nhận ký thỏa thuận tài nguyên với Washington là điều tự nhiên, bởi vì Ukraine vẫn phải đề phòng khả năng Nga sẽ có những hành động quân sự khác trong tương lai.
