Ukraine hôm 26/2 cho biết họ đă đạt được thỏa thuận khung với Mỹ về việc cùng phát triển các nguồn tài nguyên thiên nhiên của Ukraine bao gồm đất hiếm, khoáng sản quan trọng, dầu khí.
Kiev coi thỏa thuận này là quan trọng để giữ chân ông Donald Trump, sau khi Tổng thống Mỹ đứng về phía Nga trong những tuần đầu tiên nhậm chức. Theo thỏa thuận, Kiev sẽ chuyển một phần doanh thu từ tài nguyên khoáng sản của ḿnh cho Mỹ, nhưng đổi lại họ không nhận được bảo đảm an ninh nào của Mỹ.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đang mong muốn các đối tác phương Tây, quan trọng nhất là Mỹ, cam kết thực hiện những đảm bảo như vậy nhằm ngăn chặn khả năng Nga tấn công trong tương lai. Washington cho đến nay vẫn chống lại áp lực đó, mặc dù một số đồng minh châu Âu của Ukraine đă thảo luận về khả năng triển khai binh lính nước ngoài trên lănh thổ Ukraine.
Thủ tướng Ukraine Denis Shmyhal mô tả thỏa thuận hôm thứ Tư là “sơ bộ”. Trump cho biết trong cuộc họp Nội các hôm thứ Tư rằng Zelenskiy sẽ tới Washington vào thứ Sáu để kư một thỏa thuận về khoáng sản đất hiếm và các chủ đề khác.
Các khoáng sản quan trọng của Ukraine và các tài nguyên khác
Theo dữ liệu của Bộ Kinh tế, Ukraine có trữ lượng 22 trong số 34 khoáng sản được Liên minh châu Âu xác định là quan trọng. Điều này bao gồm vật liệu công nghiệp và xây dựng, hợp kim sắt, kim loại quư và kim loại màu, và một số nguyên tố đất hiếm.
Kiev cho biết nguồn tài nguyên này đại diện cho hàng ngh́n tỷ USD tài nguyên khoáng sản chưa được khai thác, nhưng các chuyên gia trong ngành cho rằng có thể phải mất nhiều năm để các nhà đầu tư kiếm được lợi nhuận đáng kể từ một lĩnh vực đang quay cuồng v́ chiến tranh và thiếu đầu tư kinh niên.
Ukraine c̣n kiểm soát bao nhiêu tài nguyên?
Cuộc chiến đă gây ra thiệt hại trên diện rộng trên khắp Ukraine và Nga hiện kiểm soát khoảng 1/5 lănh thổ của Ukraine.
Phần lớn trữ lượng than của Ukraine, nguồn cung cấp năng lượng cho ngành thép trước chiến tranh, tập trung ở phía đông và đă bị mất.
Khoảng 40% tài nguyên kim loại của Ukraine hiện nằm dưới sự chiếm đóng của Nga, theo ước tính của các tổ chức tư vấn We Build Ukraine và Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc gia Ukraine, trích dẫn dữ liệu tính đến nửa đầu năm 2024. Thông tin chi tiết không được công bố.
Kể từ đó, quân đội Nga tiếp tục tiến công đều đặn ở khu vực Donetsk. Vào tháng 1, Ukraine đă đóng cửa mỏ than cốc duy nhất bên ngoài thành phố Pokrovsk, nơi lực lượng Moscow đang cố gắng chiếm giữ.
Nga đă chiếm giữ ít nhất 2 mỏ lithium của Ukraine trong chiến tranh - một ở Donetsk và một ở vùng Zaporizhzhia ở phía đông nam. Kiev vẫn kiểm soát các mỏ lithium ở khu vực miền Trung Kyrovohrad.
Khu vực kiểm soát mới của hai bên nhất tính đến ngày 25/2/2025.
Các điều khoản trong thỏa thuận khoáng sản mới của Ukraine với Mỹ
Khuôn khổ của thỏa thuận khoáng sản Ukraine dự kiến sẽ kư với Mỹ vào ngày 28/2, trong đó nêu rơ rằng Ukraine và Mỹ sẽ cùng nhau phát triển các mỏ đất hiếm và khoáng sản quan trọng của Ukraine - những thành phần chính trong các thiết bị công nghệ cao - cũng như dầu khí của nước này. Nó cũng quy định:
· Các nước sẽ thành lập Quỹ đầu tư tái thiết để thu và tái đầu tư nguồn thu từ các nguồn tài nguyên của Ukraine. Đại diện của cả hai nước sẽ cùng nhau quản lư quỹ.
Ukraine sẽ đóng góp vào quỹ 50% doanh thu từ tài nguyên thiên nhiên thuộc sở hữu nhà nước Ukraine.
Các khoản đóng góp cho quỹ sẽ được tái đầu tư vào Ukraine nhằm thúc đẩy “sự an toàn, an ninh và thịnh vượng của Ukraine”.
Mỹ sẽ đưa ra cam kết tài chính dài hạn cho sự phát triển của một “Ukraine ổn định và thịnh vượng về kinh tế”.
Quỹ này sẽ nhằm mục đích đầu tư vào các dự án của Ukraine và thu hút đầu tư vào các tài sản công và tư bao gồm tài nguyên thiên nhiên, cơ sở hạ tầng, cảng và doanh nghiệp nhà nước.
Thỏa thuận này sẽ bao gồm “các bước cụ thể để thiết lập nền ḥa b́nh lâu dài và tăng cường khả năng phục hồi an ninh kinh tế”.
· Chính phủ Mỹ sẽ hỗ trợ những nỗ lực của Ukraine nhằm đạt được những đảm bảo an ninh cần thiết nhằm thiết lập nền ḥa b́nh lâu dài. Không có đề cập đến đảm bảo an ninh của Mỹ.
Thỏa thuận sẽ được kư bởi Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent và Bộ trưởng Ngoại giao Ukraine Andrii Sybiha.
Điều ǵ đằng sau thỏa thuận của Mỹ?
Một trong những động lực chính thúc đẩy chiến dịch gây áp lực của Mỹ nhằm buộc Ukraine tham gia một thỏa thuận khoáng sản là việc chính quyền Trump tập trung vào Trung Quốc.
Trung Quốc, nước mà Trump đă đe dọa một cuộc chiến thương mại, là nước sản xuất đất hiếm lớn nhất thế giới, được sử dụng để chế tạo nam châm trong xe điện, vũ khí và điện tử.
Trữ lượng đất hiếm toàn cầu. Ảnh: USGS.
Trong khi Mỹ tạo ra ngành công nghiệp đất hiếm trong Thế chiến II và các nhà khoa học quân sự nước này đă phát triển loại nam châm đất hiếm được sử dụng rộng răi nhất, Trung Quốc đă dần dần phát triển để kiểm soát toàn bộ lĩnh vực này trong 30 năm qua.
Theo một báo cáo năm 2025 của Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS), Mỹ đặc biệt phải dựa vào với việc nhập khẩu đất hiếm của Trung Quốc, chiếm 70% tổng lượng nhập khẩu của nước này. Mỹ chỉ có một mỏ đất hiếm và không có khả năng chế biến khoáng sản đất hiếm.
