Trung Quốc tổng động viên toàn quốc quyết đánh nát nền kinh tế Mỹ
Cuộc thương chiến giữa Mỹ (bên khởi xướng) và Trung Quốc (bên miễn cưỡng đáp trả) chưa có dấu hiệu giảm nhiệt. Trong khi Trump Voi ma mút vẫn đang chờ một cuộc điện thoại của Tập Panda, th́ Panda tranh thủ lượn Boeing đă được nâng cấp qua mấy chỗ đàn em, lôi kéo họ “mở mặt trận thứ hai” nhằm cùng nhau bẻ ngà Voi và tranh thủ bán vài con Comac!
Sốt ruột, Trump Voi “hối thúc” Tập xuống thang trước, để ngài có cớ tha cho phần nào. Điều đó thể hiện qua tuyên bố của bà Thư kư Báo chí Nhà Trắng Karoline hôm 15/4, như sau:
“Quả bóng giờ đang ở trong sân của Trung Quốc. Trung Quốc cần phải thỏa thuận với chúng tôi. Chúng tôi không cần phải thỏa thuận với họ”.
Đáp lại, Panda ra lệnh hoăn mua thêm máy bay Boeing, trong khi đang thực hiện một hợp đồng trị giá nhiều tỉ USD mới được kư kết.
Voi muốn có tiền thuế quan phát cho dân Mỹ mỗi người một ít tiêu sài, để cho họ thấy bầu Voi là tuyệt đối chính xác.
Phía Panda, ông tháo khoán tiêu dùng, trợ cấp hạ giá hàng từ bán xuống gần mức cho không. Để một tỉ tư dân Tầu cùng được nhuần mưa móc của Hoàng đế!
Thiên hạ đồn rằng, Panda c̣n một đ̣n bẩy mạnh là nắm trong tay khoảng 750 tỷ USD trái phiếu chính phủ Mỹ. Điên lên Panda có thể chấp nhận mất tiền, bán tháo, làm rối loạn thị trường 30.000 tỷ của Mỹ và điều quan trọng hơn, hạ điểm tín nhiệm của Mỹ khiến Mỹ khó vay tiền để sài.
Khi đó, có thể buộc Mỹ phải dùng đ̣n đối ứng là viện dẫn Luật an ninh đóng băng số tài sản đó của Panda. Cả hai nói dễ, làm khó. Bởi đến nước ấy th́, nói như dân Việt, cả hai đều TOANG!
Cờ vua Mỹ và cờ vây Tầu, sẽ c̣n nhiều nước đi thiêu thân từ cả hai phía. Những người cuồng Trump th́ coi như Panda đă bị trói, chỉ c̣n chờ lên thớt. Trong khi những người cuồng Tập cười mỉa: Hăy đợi đấy. Cả hai lực lượng đều đông như quân Nguyên.
Tạ Duy Anh
Tổng thống Trump mở màn cuộc chiến thuế quan đối với Trung Quốc, ông Trump nghĩ rằng ông Tập phải có nghĩa vụ điện thoại trước để dàn xếp. Ông Trump cho rằng “trái banh trong chân Trung Quốc”.
Theo tôi th́ có lẽ ông Trump mắc sai lầm. Khi phía Trung Quốc đưa một “thông điệp”, xuyên qua một clip video cũ, thời chiến tranh Triều tiên (1950-1953), Trung Quốc đă mượn lời Mao Trạch Đông để khẳng định lập trường rằng: Trung Quốc sẵn sàng chiến đấu tới cùng.
Chiến tranh Triều tiên mở đầu vào tháng 6 năm 1950. Quân miền Bắc của Kim Nhật Thành được Stalin “bật đèn xanh”, cùng với sự yểm trợ của “chí nguyện quân” của Mao Trạch Đông, tràn qua vĩ tuyến 38, tấn công miền Nam.
Cuộc chiến bắt đầu với những thuận lợi lớn lao cho phía miền Bắc. Seoul bị mất sau ba ngày chiến tranh. Chỉ trong hai tháng quân miền Bắc chiếm hầu hết lănh thổ. Quân Nam Hàn tan ră, số c̣n lại phải rút về pḥng thủ Busan, góc cực nam của bán đảo Triều tiên (khoảng 5% lănh thổ). Chính phủ Lư Thừa Văn lưu vong qua Tokyo và lập “chính phủ lưu vong”. Liên quân của LHQ, theo nghị quyết 82, do Mỹ dẫn đầu đổ bộ vào “cứu giá” quân Nam Hàn.
Chỉ sau khi quân Mỹ do MacArthur đổ bộ thành công vào cảng Incheon (tháng 9-1950), quân Nam Hàn mới chiếm lại lănh thổ đă mất. Liên quân bắt đầu tấn công qua vĩ tuyến 38 và chiếm toàn bộ lănh thổ Bắc triều tiên. Do đe dọa “môi hở răng lạnh”, nếu không c̣n Bắc Triều tiên làm “trái độn”, lục địa Trung Quốc sẽ bị Mỹ đe dọa. Mao Trạch Đông gởi một triệu “chí nguyện quân” vào chiến trường Triều tiên. Mao Trạch Đông thề sẽ “đánh Mỹ tới cùng”, như đă thấy trong clip video.
Cũng trong video này, Mao Trạch Đông nhắc lại lịch sử Trung Quốc nhằm thách thức đe dọa của Mỹ sẽ xài bom nguyên tử, rằng dân tộc Trung Quốc nhiều lần bị tàn sát 1/2, kiểu từ 600 triệu xuống c̣n 300 triệu người, nhưng sau đó Trung Quốc phục hồi lại dễ dàng. C̣n Mỹ, chỉ cần một vài thành phố Mỹ tiêu tan th́ nước Mỹ sẽ không thể phục hồi. Rốt cục hai bên “đ́nh chiến”, lấy vĩ tuyến 38 làm ranh giới chiến sự.
Thông điệp của Trung Quốc v́ vậy rất mạnh mẽ. Bởi v́ Trung Quốc nhận thấy rằng họ có khả năng tự chủ chiến lược và trong chừng mực “chủ quyền” về kinh tế.
Không xuất hàng qua Mỹ, kinh tế Trung Quốc có lụn bại hay không?
Kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc vào Mỹ chỉ chiếm 2,74% tổng sản lượng quốc nội (GDP) của Trung Quốc. Không như Việt Nam, lệ thuộc nhiều vào xuất nhập khẩu giữa Mỹ và Trung Quốc.
Nếu không làm ăn với Mỹ nữa th́ GDP của Trung Quốc có thể giảm khoảng 2%. (GDP của Trung Quốc tăng 5,4% ba tháng đầu năm 2025). Nhưng thị trường Nhật, Hàn, ASEAN và EU có thể giúp Trung Quốc tiêu hóa hàng thặng dư v́ không thể xuất qua Mỹ.
Trung Quốc có mặt hàng nào phải lệ thuộc vào Mỹ? Có một số mặt hàng “công nghệ cao” như các sản phẩm của NVIDIA, nhưng Trung Quốc đă thành công trong việc sản xuất nội địa các mặt hàng tương tự 100% để bù trừ. Tức là không có Mỹ th́ Trung Quốc vẫn “sống khỏe”.
Về phía Mỹ, nếu không nhập hàng điện tử từ Trung Quốc th́ Mỹ rất “kẹt”. Tổng thống Trump phải gài số de, loại trừ hàng điện tử ra khỏi danh sách áp thuế quan.
Vấn đề là, các mục tiêu dài hạn của TT Trump, đặc biệt ở khoảng “đưa công nghệ lẫn công ăn việc làm về lại nước Mỹ” có điều mâu thuẫn. Tỉ lệ thất nghiệp ở Mỹ hiện tại chỉ vào khảng 4%, con số “b́nh thường” ở bất kỳ nền kinh tế nào. Tức là hiện thời Mỹ không có đủ nhân công thích hợp, nếu các tập đoàn công nghệ điện tử như Foxconn, Apple… mở cơ xưởng trên đất Mỹ.
Trung Quốc cũng c̣n nhiều “đ̣n hiểm” để tấn công Mỹ. Trung Quốc có thể giới hạn, hoặc loại trừ các tập đoàn cờ bạc của Mỹ hoạt động trên lănh thổ Trung Quốc. Vừa rồi Trung Quốc đă có lịnh không mua máy bay Boeing của Mỹ nữa. Trung Quốc cũng có thể đánh thuế trên các dịch vụ của Google, Microsoft hay Apple. Trung Quốc cũng có thể áp dụng thuế xuất khẩu cho các mặt hàng điện tử xuất qua Mỹ, như các linh kiện điện tử dùng cho iPhone…
Tức là Trung Quốc có thể đánh với Mỹ cho tới khi TT Trump xài đồng đôla cuối cùng.
Theo tôi, trận chiến này Trung Quốc dài sức hơn là Mỹ. TT Trump sẽ sớm điện thoại cho ông Tập mà thôi.
Tôi quay lại thành phố Austin, Texas tháng 6 năm ngoái. Nh́n không khác lắm so với hồi năm 2007 khi tôi rời đi, có chăng là vài ṭa nhà khủng của dân IT mọc lên v́ Austin đă trở thành Silicon Valley thứ 2 của Mỹ. Dân công nghệ th́ giàu, nhưng mặt bằng chung vẫn vậy. Giá nhà th́ đắt lên gần chục lần. Chi phí sinh hoạt cũng đắt đỏ hơn nhiều. Ngồi ăn tối, giáo sư hướng dẫn của tôi bảo “thời mày ở đây là thời đẹp nhất của Austin”.
Tháng 1 vừa rồi, tôi quay lại Washington DC. Bên bờ sông Potomac, bản doanh mới của Amazon to tướng ở Arlington. Giá nhà khu đó cũng tăng lên chóng mặt. Đa phần dân ở đó là công chức, viên chức đi thuê nhà cả, chẳng ai happy với việc Amazon chuyển tới.
Những công ty công nghệ thuộc về “new economy”. Chúng được nguồn vốn của cả thế giới dồn về cho. Trong lịch sử nhân loại chưa bao giờ có chuyện trở thành một công ty vốn hóa cả trăm tỉ USD, thậm chí ngh́n tỷ USD, nhanh như thế. Nền kinh tế mới này, có là bong bóng hay không c̣n chưa biết, nhưng người được hưởng lợi là số cực ít.
Ngay cạnh đó, khu shopping mall một thời là sang chảnh ở Pentagon City, nay trở nên xập xệ. Cầu thang cuốn ở trong Macy’s kêu kẽo kẹt và rỉ sét như trong film kinh dị. Vốn hóa của Macy’s một thời mấy chục tỉ USD nay chỉ c̣n 3 tỷ USD. Những công ty kiểu này sử dụng nhiều lao động, nhưng họ thuộc về nền kinh tế kiểu cũ – old economy, thứ đang chết dần.
Nước Mỹ ngày càng phân hóa. Nếu năm 1975, số 1% giàu nhất chiếm 9% thu nhập cả năm của toàn xă hội, th́ tới năm 2018, số 1% giàu nhất đă chiếm 22% tổng thu nhập của xă hội. Năm nay đă là năm 2025.
Cùng trong thời gian đó, 90% dân nghèo nhất năm 1975 có 67% trong miếng bánh tổng thu nhập, tới năm 2018 chỉ c̣n 50%. Tiền công trung b́nh của nhóm 90% dân nghèo nhất này hầu như không tăng đáng kể, từ mức $30,880 năm 1979 lên $38,923 năm 2019.
Nhưng con số này không lột tả được sự khốn khổ của người Mỹ. Năm 2000 nước Mỹ có 35 triệu người trên 65 tuổi (12.4% dân số), năm 2023 đă tăng lên 58 triệu người (17.4% dân số), và dự kiến năm 2030 sẽ lên tới 73 triệu người (20.6% dân số). Nước Mỹ già đi nhanh chóng (1).
Gánh nặng dân số già được tính bằng số người trong độ tuổi lao động phải “lo” cho một người trên 65 tuổi. Năm 2000 có 5 người lo cho 1 người. Giờ c̣n chưa tới 3 người lo cho 1 người. Tới năm 2050 dự kiến chỉ c̣n tầm 2 người lo cho 1 người.
Thu nhập của nhóm 1% th́ tăng cực nhanh, nhưng phần 90% nghèo nhất th́ chẳng tăng mấy, lại phải gánh trên vai gánh nặng dân số già. Thế nên không lạ là đa phần công chúng Mỹ thấy bí bách, ngột ngạt, và muốn có sự thay đổi.
Sự thay đổi đó là ǵ? DOGE muốn cắt chỗ này chỗ kia để tiết kiệm cho ngân sách. Dân hỏi ngay, thế khi nào tôi nhận được một khoản từ chỗ tiết kiệm được này? Musk trả lời luôn là không có đâu. Nhiều người cũng hy vọng tăng thuế đánh vào giới siêu giàu, nhưng giới siêu giàu đang lănh đạo đất nước, nên đừng mong họ tăng thuế của họ. Chưa kể họ có đầy cách để né.
Thế nên TT Trump muốn cả thế giới phải “chung tay” đóng thuế cho nước Mỹ qua thuế nhập khẩu. Nhưng điều này cũng đáng tranh luận v́ khả năng là thuế nhập khẩu tăng th́ người mua hàng của Mỹ lại gánh, chứ chả phải mấy ông nước ngoài.
Có khi bán thẻ vàng năm triệu USD/chiếc lại là giải pháp hợp lư nhất. Hoặc kiểu đánh thuế mạnh vào dân nhập cư chưa có quốc tịch/dân làm việc ở Mỹ bằng working visa etc (2).
********
(1) Đúng như tác giả viết, “nước Mỹ già đi nhanh chóng”. Không riêng ǵ dân Mỹ ngày càng già hơn, mà dân ở các nước khác như Nhật, Trung Quốc… cũng bị vấn đề này. Có nhiều lư do, ngoài lư do người Mỹ không chịu sinh con, c̣n có lư do khoa học kỹ thuật tiến bộ, nhất là trong lĩnh vực y khoa, giúp dân Mỹ sống thọ hơn.
Ngoài ra, thế hệ dân số bùng nổ (Baby Boomers) ở Mỹ cũng đóng góp cho số người già ở Mỹ cao hơn thế hệ trước. Baby Boomers là những người được sinh ra từ năm 1946 đến năm 1964. Sau khi Thế chiến II kết thúc, tỷ lệ sinh đẻ giai đoạn này tăng vọt do sự thịnh vượng kinh tế ở Mỹ. Có khoảng 73 triệu người Mỹ thuộc thế hệ Baby Boomers, chiếm 21% dân số Mỹ, theo thống kê năm 2020. Trong năm 2025, những người trẻ nhất của thế hệ này là 61 tuổi và những người lớn tuổi nhất là 79 tuổi.
(2) Tác giả đề nghị “đánh thuế mạnh vào dân nhập cư chưa có quốc tịch”, tức những người có thẻ xanh, hoặc visa vào Mỹ làm việc. Điều này có lẽ không khả thi, v́ nhiều người có thẻ xanh qua diện người thân bảo lănh, như vợ/ chồng bảo lănh, con cái/ cha mẹ bảo lănh… thường những năm đầu thu nhập của họ rất thấp, bởi họ mất nhiều năm để học hành, hội nhập với cuộc sống ở Mỹ.
Riêng diện visa H1B vào Mỹ làm việc, ước tính có khoảng 730.000 người có visa này đang làm việc ở Mỹ, chiếm khoảng 0,02% dân số Mỹ, một tỉ lệ quá thấp. Những người này có mức lương thấp nhất là 60.000 đôla/ năm, lương trung b́nh khoảng 167.000 đôla/ năm, cũng không thuộc loại thu nhập quá cao để có thể thu được nhiều tiền thuế.
Tôi là một người Việt Nam đă sống qua chiến tranh, sống qua cái gọi là “trại cải tạo” sau năm 1975, và sau cùng, sống sót sau một chuyến vượt biên định mệnh để đặt chân lên đất Tự do: Nước Canada.
Tôi đă từng đói đến hoa mắt trong trại tù cộng sản. Tôi từng gánh từng bao đất đá, từng bát bo bo thiu cũng phải ăn. Tôi từng chứng kiến những người bạn hiền lành bị đánh đập chỉ v́ dám nói thật.
Tôi không thể quên được cảm giác bị tước đoạt nhân phẩm, bị coi như súc vật, và bị bắt học thuộc ḷng những câu sáo rỗng như “bác Hồ muôn năm”.
Tôi vượt biên không phải để t́m vàng, không phải cho có đời sống sung sướng. Tôi chỉ muốn sống trong một xă hội mà sự thật được tôn trọng, nơi pháp luật có giá trị, và nơi người dân không bị đàn áp chỉ v́ họ không cúi đầu.
Và rồi tôi thấy ǵ hôm 15 tháng 4 năm 2025?
Tôi thấy Donald J. Trump trở lại Nhà Trắng nhiệm kỳ hai, với một bộ sậu trung thành tuyệt đối — không cần năng lực, chỉ cần biết cúi đầu. Tôi thấy ông ta tiếp tục chia rẽ đất nước, gọi báo chí là “kẻ thù của nhân dân”, đe dọa thẩm phán, khinh thường luật pháp, và kích động ḷng hận thù.
Điều đau đớn nhất với tôi, không phải chỉ là những ǵ Trump làm. Mà là có những người Việt Nam — đồng bào của tôi, những người cũng từng trốn chạy cộng sản như tôi — lại tôn sùng ông ta như một thiên sứ chống cộng.
Họ tin rằng Trump sẽ “diệt cộng sản đến tận gốc”.
Họ nói ông ấy “nói thẳng, dám làm”, “chống Trung Quốc”, “cứu nước Mỹ khỏi chủ nghĩa xă hội”.
Nhưng tôi hỏi:
Trump diệt cộng sản kiểu ǵ mà lại bắt tay với Tập Cận B́nh, ngợi ca Kim Jong-un, và ca tụng Putin như một nhà lănh đạo mạnh mẽ?
Chống cộng ǵ mà ngồi nói “I love him” với tên độc tài Bắc Hàn?
Yêu nước ǵ mà xúi người dân tấn công Quốc Hội Hoa Kỳ ngày 6 tháng 1?
Cái đáng sợ nhất của chủ nghĩa độc tài không phải là súng đạn. Mà là nó khiến người ta mù quáng tin vào một người, đến mức từ bỏ lẽ phải.
Tôi đă thấy điều đó ở Việt Nam sau năm 1975. Và bây giờ, tôi lại thấy nó ở đây, trên đất Mỹ — nơi tôi từng tin là vùng đất cuối cùng của sự tỉnh thức.
Tôi không nói rằng các tổng thống khác đều hoàn hảo. Nhưng tôi tin:
Chưa ai làm tổn thương tinh thần nước Mỹ nhiều như Donald Trump.
Những ǵ ông ta phá hôm nay — chuẩn mực, niềm tin, sự thật, pháp quyền — sẽ mất 20, 30 năm hoặc hơn nữa để có thể hàn gắn, nếu c̣n kịp.
Tôi viết những ḍng này không để tranh luận chính trị. Tôi đă quá già cho chuyện đó.
Tôi viết v́ tôi sợ những người trẻ không nhận ra ḿnh đang mất cái ǵ.
Tôi viết để nhắc rằng: Tự do không tự nhiên mà có. Nó được bảo vệ bằng sự tỉnh táo, bằng ḷng can đảm nói thật — ngay cả khi bị chửi, bị cô lập.
Nếu bạn là người Việt tị nạn, xin đừng quên v́ sao ḿnh bỏ nước ra đi.
Đừng lặp lại sai lầm mà cha ông ta từng trả giá bằng máu.
Và xin đừng đưa nước Mỹ — đất nước đă cưu mang chúng ta — vào một vết xe đổ mà chúng ta từng trốn chạy.
Lời giới thiệu: Tác giả, GS Reich từng là hiệu trưởng Trường Chính sách Công Goldman, thuộc đại học UC Berkeley. Trước đó, ông là giảng viên của Trường Chính phủ John F. Kennedy, thuộc Đại học Harvard. Ông từng là Bộ trưởng Bộ Lao Động, cũng như từng giữ nhiều chức vụ quan trọng từ thời chính quyền Ford (Cộng ḥa), đến thời chính quyền Obama (Dân chủ).
***
Một tuần lễ mệt mỏi nữa lại trôi qua.
Một số bạn bè hỏi tôi, làm cách nào để sống trong một đất nước mà lănh đạo coi sự tàn ác là chính sách công. Làm cách nào để chúng ta sống trong nước Mỹ của Trump mà không bị biến thành đồng lơa với sự tàn ác này?
Molly đă theo dơi vụ Trump kư lệnh hành pháp, khởi xướng các cuộc điều tra h́nh sự đối với Miles Taylor (là người đă viết một bài xă luận ẩn danh trên báo New York Times năm 2018, mô tả sự phản kháng nội bộ đối với Trump trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông ta) và Christopher Krebs (là người đóng vai tṛ chính trong việc làm suy yếu những tuyên bố sai sự thật của Trump về gian lận bầu cử năm 2020).
Molly hỏi: Đây có phải là nước Mỹ không?
Không, Molly, không phải — ít ra đây không phải là nước Mỹ mà chúng ta đă từng biết và đă từng yêu mến nó.
Những người khác trong số các bạn vô cùng kinh ngạc trước sự tàn ác của Trump đối với những người tị nạn đă trốn chạy khỏi bạo lực và đă sống hợp pháp ở Mỹ nhưng giờ đây họ bị buộc phải trở về quê hương và phải đối mặt với nhiều bạo lực hơn.
Và sự tàn ác của chế độ Trump đối với những người có visa tạm thời ở đây bị trục xuất tùy tiện, không qua xét xử — một số bị đưa đến một nhà tù khủng khiếp ở El Salvador, ngay cả sau khi chế độ [Trump] thừa nhận sai lầm khi trục xuất họ.
Và trẻ em ở các nước nghèo đang rất cần vaccine nhưng hiện không có v́ Trump đă kết liễu Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID).
Sự tàn ác đối với những người dễ bị tổn thương ở Gaza, Ukraine và Yemen đang bị ném bom, bị thương hoặc bị giết chết v́ chế độ Trump không làm ǵ để ngăn chặn những cuộc tắm máu này, hoặc đang góp phần vào các cuộc tắm máu đó.
Sự tàn ác đối với hàng chục ngàn công chức bị sa thải đột ngột mà không có một lời cảnh báo — một số người chỉ c̣n vài tháng nữa sẽ nghỉ hưu và hưởng lương hưu.
Thu hồi quyền bảo vệ an ninh cho con trai và con gái của Biden và cả Tướng Mark Milley, cùng Tiến sĩ Anthony Fauci.
Thu hồi quyền bảo vệ an ninh cho các cựu thành viên khác trong chính quyền đầu tiên của Trump, bất chấp cảnh báo về các mối đe dọa đang diễn ra từ Iran v́ những hành động mà họ thay mặt cho Trump để thực hiện.
Sa thải hơn một chục công tố viên từng làm việc cho cố vấn đặc biệt Jack Smith trong các cuộc điều tra h́nh sự về Trump.
Thu hồi quyền miễn trừ an ninh của 51 người, những người này chỉ kư một bức thư, cho rằng nội dung trong máy tính xách tay của Hunter Biden có thể là thông tin sai lệch từ Nga.
Nhắm mục tiêu vào các công ty luật tuyển dụng hoặc đă tuyển dụng luật sư làm việc trong các cuộc điều tra về Trump hoặc về các nguyên nhân mà Trump phản đối.
Nhắm mục tiêu vào các trường đại học cho phép sinh viên quốc tế được tự do ngôn luận.
Và cứ thế, hết ngày này qua ngày khác — sự tàn ác, độc ác, vô tâm, tàn bạo của chế độ Trump tiếp diễn.
Một người có đạo đức sẽ sống ra sao khi chứng kiến điều này? Làm sao để chúng ta không trở thành đồng lơa?
Tôi nghĩ rằng, câu trả lời là chúng ta cần làm mọi cách có thể, để bảo vệ những người dễ bị tổn thương trước sự tàn ác này.
Chúng ta lên tiếng phản đối việc Trump sử dụng các cuộc điều tra h́nh sự để trừng phạt những công chức đă giúp vạch trần sự nhũng lạm của ông ta.
Chúng ta biến cộng đồng của ḿnh thành những nơi trú ẩn, hạn chế sự hợp tác của cơ quan thực thi pháp luật địa phương với các cơ quan di trú liên bang.
Chúng ta kêu gọi các trường đại học của ḿnh bảo vệ quyền tự do ngôn luận và quyền biểu đạt của mọi người, bằng mọi giá.
Trong phạm vi có thể, chúng ta tài trợ cho các nhóm đang giúp đỡ các gia đ́nh nghèo trên khắp thế giới có được sự hỗ trợ y tế mà họ cần.
Chúng ta kêu gọi các thượng nghị sĩ và các dân biểu Quốc hội, yêu cầu họ lấy lại quyền hiến định của họ đối với việc chi tiêu của chính phủ.
Chúng ta yêu cầu họ chấm dứt sự tàn bạo ở Gaza, Ukraine, Yemen và các nơi khác, những nơi mà Mỹ đang khuyến khích hoặc không ngăn chặn được [sự tàn bạo].
Chúng ta yêu cầu họ chấm dứt các cuộc điều tra h́nh sự của Trump đối với những người đối lập.
Chúng ta phản đối. Chúng ta tổ chức. Chúng ta huy động. Chúng ta làm những ǵ có thể để đưa những người tốt vào chính quyền và giữ họ ở đó, và chúng ta giúp giành lại quyền kiểm soát Quốc hội trong cuộc bầu cử giữa kỳ vào năm tới.
Nói cách khác, chúng ta trở thành những nhà hoạt động có tổ chức chống lại sự tàn ác có tổ chức của Trump.
Chúng ta cố gắng biến đất nước này thành một nước Mỹ mà chúng ta có thể yêu thương trở lại.
Nhiều năm sau, khi con cháu chúng ta hỏi chúng ta đă làm ǵ trong thời kỳ khủng bố của Trump, chúng ta có thể nói với chúng rằng, chúng ta đă làm việc không mệt mỏi để kiềm chế sự tàn ác của ông ta — và chúng ta đă làm điều đó bằng ḷng trắc ẩn của chúng ta.
Có quá nhiều điều điên rồ xảy ra với chính quyền Trump mỗi ngày, đến nỗi một số điều thực sự kỳ lạ nhưng vô cùng có ư nghĩa bị ch́m vào trong những tiếng ồn ào. Một ví dụ gần đây là cảnh tượng vào ngày 8 tháng 4 tại Nhà Trắng, nơi mà giữa cuộc chiến thương mại đang diễn ra dữ dội, Tổng thống của chúng ta đă quyết định rằng, đây là thời điểm hoàn hảo để kư một sắc lệnh hành pháp nhằm thúc đẩy khai thác than.
“Chúng ta đang khôi phục lại một ngành công nghiệp đă bị bỏ hoang“, Tổng thống Trump phát biểu, được bao quanh bởi những người thợ mỏ đội mũ bảo hộ, những thành viên của lực lượng lao động đă giảm từ 70.000 người xuống c̣n khoảng 40.000 người trong thập kỷ qua, theo Reuters. “Chúng ta sẽ đưa những người thợ mỏ trở lại làm việc“. Để bảo đảm an toàn, Trump nói thêm về những người thợ mỏ này: “Bạn có thể cho họ một căn hộ áp mái trên Đại lộ số 5 và một công việc khác và họ vẫn sẽ không vui. Họ muốn đào than; đó là những ǵ họ thích làm“.
Thật đáng khen khi Tổng thống Mỹ tôn vinh những người đàn ông và phụ nữ làm việc bằng đôi tay của ḿnh. Nhưng khi ông chọn ra những người thợ mỏ than để khen ngợi, trong khi cố xóa bỏ hoàn toàn việc phát triển các công việc công nghệ sạch khỏi ngân sách của ḿnh — vào năm 2023, ngành năng lượng gió của Mỹ đă sử dụng khoảng 130.000 công nhân, trong khi ngành năng lượng mặt trời sử dụng 280.000 công nhân — điều đó cho thấy Trump đang bị mắc kẹt trong một hệ tư tưởng cánh hữu, không công nhận các công việc sản xuất xanh là công việc “thực sự”. Làm sao điều đó có thể khiến chúng ta mạnh mẽ hơn?
Toàn bộ chính quyền Trump 2.0 này là một tṛ hề tàn nhẫn. Trump tranh cử thêm một nhiệm kỳ không phải v́ ông có bất kỳ manh mối nào về cách biến đổi nước Mỹ cho thế kỷ 21. Ông ra tranh cử để không phải vào tù và để trả thù những người, với bằng chứng thực tế, đă cố gắng buộc ông phải chịu trách nhiệm trước pháp luật. Tôi nghi ngờ rằng ông chưa bao giờ dành năm phút để nghiên cứu lực lượng lao động của tương lai.
Sau đó, ông trở về Nhà Trắng, đầu óc vẫn chứa đầy những ư tưởng từ thập niên 1970. Ông ta đă phát động một cuộc chiến thương mại mà không có đồng minh và không có sự chuẩn bị nghiêm túc — đó là lư do tại sao ông ta thay đổi mức thuế quan của ḿnh hầu như mỗi ngày — và không hiểu được nền kinh tế toàn cầu hiện là một hệ sinh thái phức tạp như thế nào, trong đó các sản phẩm được lắp ráp bởi các thành phần từ nhiều quốc gia. Và sau đó, ông ta để một bộ trưởng thương mại tiến hành cuộc chiến này, người nghĩ rằng hàng triệu người Mỹ đang chết v́ các công nhân Trung Quốc đă thay thế người Mỹ khi “vặn những con vít rất nhỏ để sản xuất iPhone”.
Nhưng tṛ hề này sắp động chạm đến mọi người Mỹ. Bằng cách tấn công các đồng minh thân cận nhất của chúng ta — Canada, Mexico, Nhật Bản, Hàn Quốc và Liên minh châu Âu — và đối thủ lớn nhất của chúng ta, Trung Quốc, đồng thời ông ta tỏ rơ rằng ông ta ủng hộ Nga hơn Ukraine và thích các ngành công nghiệp năng lượng hủy hoại khí hậu hơn các ngành hướng đến tương lai, và mặc kệ hành tinh này, Trump đang gây ra sự mất mát nghiêm trọng ḷng tin của toàn cầu vào nước Mỹ.
Thế giới hiện đang nh́n thấy nước Mỹ của Trump chính xác là những ǵ nó đang trở thành: Một quốc gia lưu manh do một người đàn ông mạnh mẽ bốc đồng lănh đạo, tách biệt khỏi luật pháp và các nguyên tắc và giá trị hiến pháp khác của Mỹ.
Và bạn có biết các đồng minh dân chủ của chúng ta làm ǵ với các quốc gia lưu manh không? Hăy cùng kết nối một số điểm.
Đầu tiên, họ không mua trái phiếu kho bạc Mỹ nhiều như trước nữa. V́ vậy, nước Mỹ phải cung cấp cho họ mức lăi suất cao hơn để làm như vậy — điều này sẽ lan tỏa khắp toàn bộ nền kinh tế của chúng ta, từ thanh toán mua ô tô đến thế chấp nhà cho đến chi phí trả nợ quốc gia của chúng ta với cái giá phải trả là mọi thứ khác.
“Liệu quyết định và thuế biên giới của Tổng thống Trump có khiến các nhà đầu tư trên thế giới tránh xa đồng đô la và trái phiếu kho bạc Mỹ không?”, trang biên tập của Wall Street Journal đă đặt câu hỏi hôm Chủ Nhật với tiêu đề “Liệu có mức phí bảo hiểm rủi ro mới của Mỹ không?” C̣n quá sớm để nói, nhưng cũng không quá sớm để hỏi, v́ lăi suất trái phiếu vẫn tăng vọt và đồng đô la vẫn tiếp tục suy yếu — những dấu hiệu điển h́nh của sự mất niềm tin không cần phải lớn để có tác động lớn đến toàn bộ nền kinh tế của chúng ta.
Điều thứ hai là các đồng minh của chúng ta mất niềm tin vào các thể chế của chúng ta. Báo Financial Times đưa tin hôm thứ Hai rằng, “ủy ban quản lư của Liên minh châu Âu đang cấp điện thoại dùng một lần và máy tính xách tay cơ bản cho một số nhân viên đi công tác ở Mỹ để tránh nguy cơ bị lấy trộm thông tin, một biện pháp thường chỉ dành cho các chuyến đi đến Trung Quốc“. Ủy ban này không c̣n tin tưởng vào luật pháp ở Mỹ nữa.
Điều thứ ba mà những người ở nước ngoài làm là tự nhủ với bản thân và con cái của họ — và tôi đă nghe điều này nhiều lần ở Trung Quốc cách đây vài tuần — rằng có lẽ việc học tập ở Mỹ không c̣n là ư tưởng hay nữa. Lư do là: Họ không biết khi nào con cái họ có thể bị bắt giữ tùy tiện, khi nào các thành viên trong gia đ́nh họ có thể bị trục xuất đến các nhà tù ở Salvador.
Liệu điều này có thể đảo ngược được không? Tất cả những ǵ tôi biết chắc chắn ngày hôm nay là ở đâu đó ngoài kia, khi bạn đang đọc những ḍng này, có một người giống như cha đẻ người Syria của Steve Jobs, người đă đến bờ biển của chúng ta vào thập niên 1950 để lấy bằng Tiến sĩ tại Đại học Wisconsin, một người đă có kế hoạch học tập ở Mỹ, nhưng hiện tại đang muốn đến Canada hoặc Châu Âu.
Bạn thu hẹp tất cả những thứ đó — thu hẹp các khả năng thu hút những người nhập cư năng động và có tinh thần kinh doanh nhất thế giới, cho phép chúng ta trở thành trung tâm đổi mới của thế giới; sức mạnh của chúng ta trong việc thu hút một phần không cân xứng trong số tiền tiết kiệm của thế giới, cho phép chúng ta sống vượt quá khả năng của ḿnh trong nhiều thập niên; và danh tiếng của chúng ta trong việc duy tŕ pháp quyền — và theo thời gian, bạn sẽ thấy một nước Mỹ ít thịnh vượng hơn, ít được tôn trọng hơn và ngày càng bị cô lập.
Đợi đă, bạn nói, nhưng Trung Quốc không phải vẫn đang đào than sao? Đúng vậy, họ vẫn đang đào, nhưng với một kế hoạch dài hạn là loại bỏ dần và sử dụng robot để làm công việc nguy hiểm này, vốn từng làm suy yếu sức khỏe của thợ mỏ.
Và đó chính là vấn đề. Trong khi Trump đang “dệt ư tưởng” — nói lan man về bất cứ điều ǵ khiến ông ta cảm thấy là chính sách tốt vào lúc này — th́ Trung Quốc đang dệt nên các kế hoạch dài hạn.
Vào năm 2015, một năm trước khi Trump trở thành Tổng thống, thủ tướng Trung Quốc khi đó là Lư Khắc Cường đă công bố một kế hoạch tăng trưởng hướng tới tương lai có tên gọi là “Sản xuất tại Trung Quốc 2025”. Nó bắt đầu bằng câu hỏi, động lực tăng trưởng cho thế kỷ 21 sẽ là ǵ?
Sau đó, Bắc Kinh đă đầu tư rất lớn vào các yếu tố cấu thành nên động lực đó để các công ty Trung Quốc có thể thống trị chúng trong và ngoài nước. Chúng ta đang nói về năng lượng sạch, pin, xe điện và xe tự lái, rô-bốt, vật liệu mới, máy công cụ, máy bay không người lái, máy tính lượng tử và trí tuệ nhân tạo.
Chỉ số Nature mới nhất cho thấy Trung Quốc đă trở thành “quốc gia dẫn đầu toàn cầu về đầu ra nghiên cứu trong cơ sở dữ liệu về hóa học, khoa học trái đất và môi trường và khoa học vật lư, và đứng thứ hai về khoa học sinh học và khoa học sức khỏe”.
Điều đó có nghĩa là Trung Quốc sẽ bỏ xa chúng ta không? Không. Bắc Kinh đang mắc một sai lầm lớn nếu họ nghĩ rằng phần c̣n lại của thế giới sẽ để Trung Quốc ḱm hăm nhu cầu trong nước vô thời hạn đối với hàng hóa và dịch vụ để chính phủ nước này có thể tiếp tục trợ cấp cho các ngành xuất khẩu và cố gắng sản xuất mọi thứ cho mọi người, khiến các quốc gia khác bị khoét rỗng và trở nên phụ thuộc. Bắc Kinh cần tái cân bằng nền kinh tế của ḿnh và Trump đă đúng khi gây áp lực buộc họ phải làm như vậy.
Nhưng sự khoa trương liên tục của Trump và việc áp đặt thuế quan lúc có lúc không của ông ta không phải là một chiến lược — không phải khi bạn đang đối đầu với Trung Quốc vào đúng dịp kỷ niệm 10 năm ra đời Made in China 2025. Nếu Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent thật sự tin vào những ǵ ông ta đă nói một cách ngu ngốc, rằng Bắc Kinh chỉ đang “chơi poker với một đôi 2”, th́ ai đó hăy cho tôi biết khi nào là đêm chơi bài poker tại Nhà Trắng, v́ tôi muốn mua suất tham gia. Trung Quốc đă xây dựng một động cơ kinh tế mang lại cho họ nhiều lựa chọn.
Câu hỏi đặt ra cho Bắc Kinh — và phần c̣n lại của thế giới — là: Trung Quốc sẽ sử dụng tất cả các khoản thặng dư mà họ đă tạo ra như thế nào? Họ sẽ đầu tư chúng vào việc xây dựng một quân đội đáng sợ hơn? Họ sẽ đầu tư chúng vào nhiều tuyến đường sắt cao tốc hơn và đường cao tốc sáu làn xe đến các thành phố mà thực sự không cần chúng? Hay họ sẽ đầu tư nhiều hơn vào tiêu dùng trong nước và các dịch vụ trong khi đề nghị xây dựng thế hệ nhà máy và tuyến cung ứng tiếp theo của Trung Quốc tại Mỹ và Châu Âu với cơ cấu sở hữu 50-50? Chúng ta cần khuyến khích Trung Quốc đưa ra những lựa chọn đúng đắn. Nhưng ít nhất Trung Quốc vẫn có những lựa chọn.
Hăy so sánh điều đó với những lựa chọn mà Trump đang thực hiện. Ông ta đang làm suy yếu nền luật pháp thiêng liêng của chúng ta, ông ta đang vứt bỏ các đồng minh của chúng ta, ông ta đang làm suy yếu giá trị của đồng đô la và ông ta đang phá tan mọi hy vọng về sự đoàn kết tầm quốc gia. Ông ta thậm chí c̣n khiến người Canada tẩy chay Las Vegas v́ họ không thích bị nói rằng chúng ta sẽ sớm sở hữu họ.
Vậy, bạn hăy cho tôi biết ai đang chơi poker với một đôi 2.
Nếu Trump không dừng hành vi bất chính của ḿnh, ông ta sẽ phá hủy tất cả những thứ đă làm nên nước Mỹ hùng mạnh, được tôn trọng và thịnh vượng.
Tôi chưa bao giờ lo sợ cho tương lai của nước Mỹ hơn thế trong cuộc đời ḿnh.
Thomas L. Friedman
Vài giờ trước khi Tổng thống Donald Trump tuyên bố tấn công tên lửa vào Syria để đáp trả vụ tấn công bằng vũ khí hóa học khiến 90 thường dân thiệt mạng hồi tháng 4 năm 2017, Ed Martin nói trên kênh truyền h́nh nhà nước Nga RT (Russia Today) America rằng, Tổng thống Syria Bashar al-Assad có thể không phải là người đáng bị đổ lỗi. Thay vào đó, Martin nói với người xem rằng, t́nh h́nh đă được “xây dựng” ở Washington “bởi những người muốn chiến tranh ở Syria”.
Đầu năm 2022, Martin nói với người phỏng vấn trên cùng một nhánh của mạng lưới RT toàn cầu rằng, “không có bằng chứng” nào về việc Nga tăng cường quân sự ở biên giới Ukraine, chỉ trích các quan chức Hoa Kỳ là hiếu chiến và phớt lờ những lo ngại về an ninh của Nga. Nhưng chín ngày sau, Nga đă xâm [Ukraine], châm ng̣i cho một cuộc chiến vẫn tiếp diễn cho đến nay.
Martin hiện giữ quyền Công tố Liên bang của D.C. và là người được Trump chọn để phục vụ toàn thời gian trong vai tṛ này. Nhưng với tư cách là một nhà hoạt động bảo thủ và là cựu quan chức đảng Cộng ḥa ở bang Missouri, ông đă xuất hiện hơn 150 lần trên Russia Today (RT) và Sputnik — các mạng lưới do chính phủ Nga tài trợ và chỉ đạo — với tư cách là b́nh luận viên khách mời từ tháng 8 năm 2016 đến tháng 4 năm 2024, theo thông tin t́m kiếm trên các trang web của họ và cơ sở dữ liệu chương tŕnh phát sóng truyền h́nh từ Internet Archive.
Martin đă không tiết lộ những lần ông ta xuất hiện hồi tháng trước, trong bảng câu hỏi của Ủy ban Tư pháp Thượng viện, trong đó yêu cầu những người được đề cử liệt kê tất cả các cuộc phỏng vấn trên các phương tiện truyền thông. Phân tích kho lưu trữ truyền h́nh cho thấy, ông đă xuất hiện trên RT và Sputnik thường xuyên hơn bất kỳ mạng lưới truyền h́nh cáp lớn nào trong khoảng thời gian đó.
Những lần xuất hiện thường xuyên của Martin, mà Washington Post xem xét, đă bị một số nhà phân tích an ninh quốc gia chỉ trích, những người cáo buộc ông lớn tiếng tuyên truyền chống Mỹ trên các phương tiện truyền thông của Nga mà năm ngoái Bộ Ngoại giao [Mỹ] cho biết, đă vượt ra khỏi thông tin sai lệch để tham gia vào các hoạt động gây ảnh hưởng bí mật nhằm giúp chế độ của Tổng thống Vladimir Putin phá hoại nền dân chủ trên toàn thế giới.
Nhiệm kỳ ngắn ngủi của Martin với tư cách là công tố liên bang hàng đầu tại Washington đă gây ra nhiều tranh căi. Martin là người tổ chức chiến dịch “Dừng đánh cắp” của Trump và là người gọi cuộc bầu cử năm 2020 và cuộc điều tra can thiệp bầu cử của Nga năm 2016 là “tṛ lừa bịp”. Đảng Dân chủ cáo buộc Martin vi phạm luật pháp và đạo đức pháp lư khi đe dọa điều tra hoặc truy tố các nhà lập pháp, những người biểu t́nh, các nhà báo và những người khác mà ông ta cho là đang phá hoại chương tŕnh nghị sự của Trump.
Các cựu quan chức và nhà phân tích an ninh quốc gia Hoa Kỳ cho biết, những lần xuất hiện của Martin trên RT và Sputnik, cũng như việc ông không tiết lộ các thông tin này, đă đặt ra câu hỏi về sự thẳng thắn và trung thực của ông ta. Văn pḥng Công tố Liên bang ở Washington là văn pḥng lớn nhất đất nước và có thẩm quyền rất rộng để truy tố các tội an ninh quốc gia quan trọng, các cựu quan chức cho biết. Lănh đạo của văn pḥng này nên cảnh giác với các mối đe dọa và rủi ro do Nga và các hoạt động gây ảnh hưởng khác từ nước ngoài gây ra, chẳng hạn như các hoạt động mà văn pḥng đă truy tố trong những năm gần đây, liên quan đến Nga và các tác nhân nước ngoài khác, họ lập luận.
“Trước cuộc bầu cử năm 2016, nó cho thấy chỉ có một chút đánh giá thấp. Sau năm 2016, nó cho thấy sự đánh giá rất thấp, bởi v́ kể từ đó, bạn không thể giả vờ rằng ḿnh không biết điều này là ǵ, v́ cả thế giới đều nói về nó“, Olga Belogolova, giám đốc Sáng kiến Công nghệ Mới nổi tại Trường Nghiên cứu Quốc tế Nâng cao Johns Hopkins, là người nghiên cứu các hoạt động gây ảnh hưởng của Nga ở Mỹ và châu Âu, bao gồm cả Facebook, cho biết.
Joseph Cirincione, một chuyên gia về chính sách hạt nhân và an ninh quốc gia, là người đă tư vấn cho các tổng thống Dân chủ và ủng hộ viện trợ quân sự của Mỹ cho Ukraine, nói rằng, mọi người có thể không đồng t́nh về chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ, “nhưng việc liên tục giúp Nga thúc đẩy mục tiêu tuyên truyền của họ bằng cách lặp lại quan điểm của họ trên các phương tiện truyền thông do nhà nước chỉ đạo, điều đó nên bị loại ra“.
Tuần trước, văn pḥng của ông Martin ban đầu không trả lời cho các câu hỏi về sự xuất hiện của ông trên RT và Sputnik, gồm lư do tại sao ông không tiết lộ chúng với Thượng viện hoặc liệu ông có được trả tiền để xuất hiện trên đó hay không. Hôm thứ Ba, người phát ngôn Neil McCabe, cho biết, “Ông Martin đă tiết lộ tất cả các mối liên hệ đă được xác định trong một lá thư bổ sung gửi Thượng viện” trong hai ngày trước.
McCabe không giải thích ông đang đề cập đến những mối liên hệ nào hoặc trả lời những lời chỉ trích về các cuộc phỏng vấn, nhưng ông nói, “Đây là hoạt động thường lệ để chuẩn bị cho việc xác nhận” và chuyển các câu hỏi đến Nhà Trắng.
Khi được hỏi về lập trường ủng hộ Nga và vai tṛ truyền thông của Martin, một viên chức Nhà Trắng cho biết: “Tổng thống Trump đă đưa ra lựa chọn sáng suốt khi chọn Ed Martin để phục vụ toàn thời gian, lâu dài với tư cách là Công tố Liên bang tại D.C. Với thành tích phục vụ xuất sắc, Ed là nhà lănh đạo hoàn hảo để khôi phục luật pháp và trật tự, và làm cho Thủ đô của đất nước chúng ta an toàn và tươi đẹp trở lại”.
Nhà khoa học chính trị John Mearsheimer của Đại học Chicago, là người đă chỉ trích các chính sách của Hoa Kỳ đối với Nga, cho biết trong một email: “Mặc dù chính phủ Hoa Kỳ và các chính phủ các nước khác đă gây chiến với RT trong một thời gian, nhưng việc một người Mỹ xuất hiện trên các chương tŕnh của họ không phải là bất hợp pháp”. Mearsheimer cho biết, “đây là vấn đề tự do ngôn luận” và cuộc tranh luận về Martin nên tập trung vào bản chất các tuyên bố và phán đoán của ông, chứ không phải nơi ông xuất hiện.
Không có bằng chứng nào cho thấy Martin hành động theo chỉ đạo của bất kỳ quan chức hoặc thực thể nào của Nga. Nhưng ông nằm trong số những người bảo thủ ở Mỹ dường như đồng t́nh với quan điểm địa chính trị và mục tiêu chính sách đối ngoại của Moscow, trong khi vẫn giữ quan điểm thế giới không tin tưởng các tổ chức và chuyên gia của Hoa Kỳ, tương tự như thông tin sai lệch do Điện Kremlin thúc đẩy.
Khoảng một tháng trước cuộc xâm lược Ukraine, Martin đă được RT hỏi về cảnh báo của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ rằng RT và Sputnik là “những yếu tố quan trọng” trong các nỗ lực tuyên truyền và thông tin sai lệch của Moscow. Martin đứng về phía các mạng lưới chống lại chính quyền Mỹ và các phương tiện truyền thông độc lập của Mỹ, một mục tiêu thường xuyên bị ông chỉ trích.
“Họ biến những thứ vớ vẩn này thành vũ khí. … Công nghệ lớn và các phương tiện truyền thông lớn được chính phủ lớn hậu thuẫn, và họ đang cưỡng ép với thông điệp này”, Martin nói ngày 21 tháng 1 năm 2022. Đổ lỗi cho các lợi ích của Hoa Kỳ “kiếm tiền” và “gia tăng quyền lực” của họ bằng cách muốn “chiến tranh mọi lúc”. Ông ta nói: “Có rất ít tiếng nói bảo rằng hăy từ từ, và chương tŕnh của quư vị và những người khác trên mạng này là một số trong những tiếng nói đó”.
Mười sáu ngày sau khi Nga xâm lược Ukraine, vào ngày 24 tháng 2 năm 2022, Martin đă phát lại những nghi ngờ trên Twitter: “Tôi đọc được rằng Putin là một bạo chúa điên rồ và rằng ông ta là một anh hùng. Làm sao quư vị biết được điều ǵ nên tin?”
Nếu được chuẩn thuận, Martin sẽ tiếp tục chỉ đạo một văn pḥng gồm các cố vấn để truy tố, làm việc cho Trump —gồm cả các đồng minh của Martin là Roger Stone và Michael Flynn — cũng như luật sư Dân chủ Gregory B. Craig trong các cuộc điều tra liên bang trước đây về các nỗ lực gây ảnh hưởng của Nga.
Việc đề cử công tố viên Hoa Kỳ thường ít được thảo luận công khai, nhưng các đảng viên Dân chủ tại Thượng viện muốn có phiên điều trần và bỏ phiếu, buộc các nhà lănh đạo đảng Cộng ḥa phải quyết định dành bao nhiêu thời gian và vốn chính trị cho Martin. Nếu ông ta không được [Thượng viện] chuẩn thuận trước ngày 20 tháng 5, hạn chót để ông nắm quyền tạm thời 120 ngày, các thẩm phán tại Ṭa án D.C. (US District Court in D.C.) sẽ chỉ định một người mới làm công tố viên tạm thời, cho đến khi một người được chuẩn thuận.
Martin đă đặt ra thách thức cho Ủy ban Tư pháp Thượng viện, không chỉ v́ ông thiếu kinh nghiệm làm công tố viên hoặc luật sư xét xử, mà c̣n v́ khối lượng tuyên bố của ông ta trên mạng xă hội và các phương tiện truyền thông truyền thống, cũng như mức độ sai sót bất thường của ông ta. Chủ tịch Chuck Grassley (đảng Cộng ḥa, bang Iowa) cho biết hôm thứ Năm rằng, Martin đă nhận được hơn 500 câu hỏi từ các thượng nghị sĩ, nhiều hơn b́nh thường rất nhiều.
Martin đă tiết lộ 16 cuộc phỏng vấn với ủy ban từ năm 2016 đến năm 2024, không có cuộc phỏng vấn nào liên quan đến RT hay Sputnik, trong một bảng câu hỏi mà ông kư vào ngày 28 tháng 3. Martin cho biết, ông ta đă t́m kiếm các cơ sở dữ liệu điện tử công khai, nhưng ông cảnh báo rằng “bất chấp những t́m kiếm của tôi, có thể có những tài liệu khác mà tôi không thể xác định, không thể t́m thấy hoặc không thể nhớ được“.
Trong các tài liệu đề cử của ḿnh, Martin đă bỏ sót rất nhiều, nhiều hơn so với những người được đề cử làm Công tố Liên bang Hoa Kỳ gần đây, hai người quen thuộc với quy tŕnh này cho biết hôm thứ Hai, một trong số họ ước tính, [Martin] đă bỏ sót khoảng 350 sự kiện, các cuộc phỏng vấn và các lần xuất hiện trên các phương tiện truyền thông.
Để so sánh, có khoảng ba trong số khoảng 80 người được đề cử như vậy từ năm 2021 đến năm 2024 đă bỏ sót các bài viết đăng tải và tuyên bố công khai trong các tiết lộ bổ sung của ủy ban, và không ai bỏ sót quá bốn mục, một trong những người đó cho biết. Lần đầu tiên Martin tiết lộ ba lần xuất hiện trên RT vào đầu tháng 4, người đó cho biết. Cả hai đều nói với điều kiện giấu tên v́ họ không được phép thảo luận công khai về các phản hồi của Martin.
Không có h́nh phạt chính thức nào cho việc bỏ sót. Tính đến thứ Hai, Martin vẫn chưa tiết lộ hầu hết những lần ông ta xuất hiện trên RT và Sputnik được [Washington] Post xác định, người phát ngôn của Grassley Clare Slattery cho biết, đồng thời nói thêm rằng “ủy ban mong đợi những người được đề cử sẽ tiết lộ đầy đủ mọi tài liệu bắt buộc” và việc tiết lộ vẫn đang diễn ra.
Dick Durbin (bang Illinois) là Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ hàng đầu của ủy ban, cho biết hôm thứ Tư rằng, những tuyên bố không được tiết lộ của Martin vẫn tiếp diễn khi Nga ném bom Ukraine hồi tháng 4 năm ngoái, đặt ra “những câu hỏi nghiêm trọng hơn nữa về việc liệu ông có đủ khả năng để làm Công tố Liên bang Hoa Kỳ hay không, những lo ngại đă được nhấn mạnh bởi hành vi sai trái của ông với tư cách là quyền Công tố Liên bang Hoa Kỳ“.
Ông [Durbin] nói thêm: “Ủy ban phải tổ chức một phiên điều trần và nghe trực tiếp Ed Martin tuyên thệ. Chúng ta phải thực hiện nghĩa vụ hiến định của ḿnh một cách nghiêm túc là tư vấn và đồng ư“.
‘Bảo vệ lợi ích quốc gia’ của Nga
Kể từ năm 2017 và 2018, Bộ Tư pháp đă yêu cầu RT và Sputnik phải đăng kư với tư cách là làm việc cho chính phủ nước ngoài, phản ánh sự kiểm soát của chính phủ Nga đối với các hoạt động của họ. Năm tháng sau lần xuất hiện cuối cùng của Martin hồi tháng 4 năm ngoái, Hoa Kỳ, Canada và Anh đă công bố lệnh trừng phạt mới đối với RT và một số nhân viên của họ, nhằm làm tê liệt nguồn tài trợ cho các hoạt động thông tin sai lệch bị cáo buộc trên toàn thế giới.
RT và công ty mẹ của Sputnik “đang tham gia vào các hoạt động gây ảnh hưởng bí mật nhằm phá hoại các cuộc bầu cử và nền dân chủ của Hoa Kỳ, hoạt động như một nhánh thực tế của bộ máy t́nh báo Nga“, Bộ trưởng Ngoại giao khi đó, ông Antony Blinken nói hôm 13 tháng 9.
Trump đă giành được nhiệm kỳ thứ hai hồi tháng 11 năm ngoái sau khi mô tả các cuộc điều tra của liên bang về ông và sự can thiệp của Nga vào cuộc bầu cử năm 2016 là ví dụ về “vũ khí hóa” các cơ quan thực thi pháp luật và t́nh báo của đảng Dân chủ chống lại một đối thủ chính trị. Sự can thiệp của Nga bao gồm việc hack email của đảng Dân chủ, cũng như hoạt động thông tin sai lệch của RT và Sputnik, theo đánh giá t́nh báo Hoa Kỳ năm 2017 và cuộc điều tra lưỡng đảng của Thượng viện năm 2020.
Hiện chính quyền Trump 2.0 đang thúc đẩy các quan chức chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ t́m cách hợp tác với nước Nga của Putin, ra hiệu rằng ông sẵn sàng chia tay với các đồng minh, bao gồm cả việc tuyên bố chủ quyền đối với Greenland và Canada, gây sức ép với Ukraine để t́m kiếm ḥa b́nh và chuyển các nguồn lực của Mỹ từ châu Âu sang tập trung vào Trung Quốc.
Một số quan điểm của Martin giống với quan điểm của Phó Tổng thống JD Vance và Giám đốc T́nh báo Quốc gia Tulsi Gabbard, những người đă chỉ trích việc sử dụng sức mạnh quân sự của Hoa Kỳ ở nước ngoài. Những người phản đối cho rằng, Trump có nguy cơ từ bỏ vai tṛ lănh đạo của một trật tự dân chủ tự do, truyền bá các giá trị của Hoa Kỳ và sự thịnh vượng toàn cầu, thay vào đó, ông ta đứng về phía các chính phủ độc tài mạnh bạo.
Martin ủng hộ sự hợp tác lớn hơn giữa Hoa Kỳ và Nga trước cuộc gặp đầu tiên của Trump và Putin, với tư cách là tổng thống, ở Đức vào tháng 7 năm 2017, [Martin] nói trên RT rằng ông hy vọng Trump sẽ có “một số mối quan hệ thân thiết với Putin”. Ông ta đă đưa ra quan điểm tương tự ngay sau cuộc xâm lược Ukraine, khi Hoa Kỳ áp đặt lệnh trừng phạt đối với cá nhân Putin.
“Chúng ta cần phải là đồng minh với các cường quốc hạt nhân như Nga”, Martin nói với Sputnik vào tháng 3 năm 2022, ám chỉ một cơ hội bị bỏ lỡ trong nhiệm kỳ đầu tiên của Trump. “Điều Trump biết là bạn muốn trở thành đồng minh với những gă cứng rắn nhất trên đường phố. Và ông ấy đă sẵn sàng trở thành đồng minh với Bắc Triều Tiên, với Putin và tất cả mọi người”.
Sputnik được tổ chức lại từ Đài Tiếng nói nước Nga trước đây, do nhà nước [Nga] điều hành vào năm 2013, Sputnik và điều lệ của công ty mẹ là “bảo vệ lợi ích quốc gia của Liên bang Nga trong lĩnh vực thông tin”. Năm đó, Putin cho biết mục đích của RT và Sputnik là “phá vỡ thế độc quyền của các luồng thông tin toàn cầu của người Anglo-Saxon”. RT America đă ngừng hoạt động ở Mỹ hồi tháng 3 năm 2022. Việc sản xuất một số chương tŕnh của công ty vẫn tiếp tục và chúng có sẵn trong nước thông qua các nền tảng của bên thứ ba và công ty mẹ của công ty, RT.
RT và Sputnik dựa vào Martin để giải thích về nước Mỹ theo những thuật ngữ có vẻ phù hợp với quan điểm của Điện Kremlin, chủ yếu là đối với khán giả quốc tế, theo FilterLabsAI, một công ty phân tích phương tiện truyền thông xă hội, các tổ chức tin tức do nhà nước điều hành và các bài đăng trên internet khác để theo dơi t́nh cảm của công chúng ở Nga. Những khán giả đó ở Mỹ và ở các “quốc gia bản lề” ở Trung Âu như Ba Lan và Hungary, và Martin có rất ít sự tiếp xúc ở Nga ngoại trừ việc ông chỉ trích sự ủng hộ của Hoa Kỳ đối với Ukraine, người sáng lập kiêm giám đốc điều hành của FilterLabsAI, Jonathan Teubner cho biết.
“Chúng tôi muốn sử dụng những thuật ngữ này một cách cẩn thận, nhưng đây là một dạng ảnh hưởng từ nước ngoài“, Teubner cho biết, đồng thời nói thêm rằng RT đang vun đắp mối quan hệ với những người có ảnh hưởng bảo thủ và những người có ảnh hưởng nhỏ của Mỹ khi Trump nổi lên như một nhân vật hàng đầu trong làn sóng dân túy bảo thủ cứng rắn trên toàn cầu, truyền cảm hứng cho các đảng theo chủ nghĩa dân tộc ở châu Âu và những nơi khác.
Biện hộ cho Trump
Martin là người sử dụng mạng xă hội và các phương tiện truyền thông khác rất nhiều để biện hộ cho Trump và các chính sách của ông ta. Sự hiện diện của ông trên các phương tiện truyền thông nhà nước Nga đă làm thay đổi việc tổng thống thường xuyên khai thác các nhân vật truyền h́nh để bổ sung cho chính quyền thứ hai của ḿnh.
Martin xuất hiện với tư cách là thành viên hội thảo hoặc b́nh luận viên trên hơn một chục chương tŕnh của RT hoặc Sputnik, bắt đầu từ tháng 8 năm 2016, thường được giới thiệu là một chiến lược gia của Đảng Cộng ḥa đối diện với một b́nh luận viên được chỉ định của đảng Dân chủ. Ông được một số kênh truyền h́nh mời thảo luận về cuộc bầu cử tổng thống năm 2016 sau khi viết một cuốn sách nêu quan điểm bảo thủ của Trump với biểu tượng chống nữ quyền Phyllis Schlafly.
Theo thời gian, Martin xuất hiện với tư cách là khách mời đơn lẻ thảo luận về cuộc khủng hoảng Ukraine và được mô tả là người “đồng dẫn chương tŕnh” trong một tập phim hồi tháng 12 năm 2023. Vào thời điểm đó, phương tiện truyền thông nhà nước Nga đă quảng bá những lời chỉ trích của ông trên các tiêu đề như một tiêu đề trên trang web của Sputnik International hồi tháng 4 năm 2023, rằng “Những cáo buộc ‘bịa đặt’ chống lại cựu Tổng thống Hoa Kỳ ‘gây xấu hổ’ cho Mỹ” và một tiêu đề khác vào tháng 12 năm 2023: “Nhà hoạt động của Đảng Cộng ḥa: Các nhà lănh đạo Hoa Kỳ ‘ngu ngốc’ sẽ ‘ném tiền’ vào Ukraine trừ khi bị Hạ viện ngăn chặn“.
Hàng chục, nếu không muốn nói là hàng trăm nhà b́nh luận người Mỹ đă tham gia RT hoặc Sputnik trong nhiều năm qua mà không cần phải đăng kư làm người vận động hành lang nước ngoài. Tuy nhiên, tháng 9 năm ngoái, chính quyền Mỹ đă buộc tội hai nhân viên RT v́ bị cáo buộc chuyển 10 triệu đô la để tài trợ cho những người có ảnh hưởng ủng hộ Trump, để họ đăng tải hàng ngàn video tuyên truyền cho Điện Kremlin. Dimitri Simes, công dân Mỹ gốc Nga và vợ ông ta, Anastasia, đă bị buộc tội vi phạm lệnh trừng phạt kinh tế, một phần v́ công việc được trả lương của ông ta từ một mạng lưới truyền h́nh nhà nước khác của Nga. Simes nói rằng, các cáo buộc của ông là cái cớ của chính phủ Hoa Kỳ để bịt miệng ông.
Sau khi nhậm chức hồi tháng 2, Tổng chưởng lư Pam Bondi đă đóng cửa một lực lượng đặc nhiệm của FBI, lực lượng này được giao nhiệm vụ điều tra ảnh hưởng của chính phủ nước ngoài đối với chính trị Hoa Kỳ, nói rằng, một phần là do nguy cơ “tiếp tục sử dụng vũ khí và lạm dụng quyền quyết định của công tố viên” và chuyển hướng tập trung vào các vụ án gián điệp truyền thống hơn. Các vụ án của RT và Simes vẫn chưa được giải quyết.
Chỉ trích sự ủng hộ dành cho Ukraine
Martin đă giảm bớt b́nh luận của ḿnh trên RT vào thời điểm yêu cầu đăng kư và trở thành cộng tác viên của CNN từ tháng 9 năm 2017 đến tháng 1 năm 2018. Sự xuất hiện của ông trên RT lại tăng vọt vào năm 2021, khi ông xuất hiện khoảng 60 lần, so với 50 lần trong 4 năm rưỡi trước đó. Ông thường được hỏi về vụ truy tố sự kiện bạo loạn ở Điện Capitol vào ngày 6 tháng 1 năm 2021, ba bị cáo mà ông đại diện và các cuộc điều tra liên bang và tiểu bang đang gia tăng đối với Trump, mà ông đă chỉ trích mạnh mẽ và liên tục.
Mùa thu và mùa đông năm đó, ông cũng nói về Ukraine. Trong một loạt 14 lần xuất hiện trong khoảng thời gian năm tuần vào năm 2022 trước cuộc xâm lược của Nga, Martin đă chỉ trích những ǵ ông coi là tiếng trống thúc đẩy chiến tranh của những người Mỹ theo chủ nghĩa can thiệp và nhắc lại rằng NATO nên loại trừ tư cách thành viên của Ukraine, một yêu cầu quan trọng của Nga.
Vào tháng 10 năm 2021, Martin đă quảng bá RT trên podcast và trên Twitter; Margarita Simonyan, tổng biên tập của RT và Sputnik; và một người dẫn chương tŕnh RT về chính quyền Mỹ và phương tiện truyền thông xă hội và truyền thống.
“Trong ngành báo chí bây giờ, mọi người đều là kẻ nói dối. Tôi hoàn toàn nghiêm túc. Dĩ nhiên không phải các bạn“, Martin nói với người dẫn chương tŕnh RT trên podcast của ḿnh.
Martin đă giảm bớt sự xuất hiện của ḿnh trong vài tháng sau cuộc xâm lược của Nga. Tuy nhiên, ông đă được phỏng vấn khoảng 40 lần trên RT và Sputnik từ cuối năm 2022 đến tháng 4 năm 2024, ngay trước khi ông được công bố là phó giám đốc chính sách cho ủy ban chương tŕnh nghị sự năm 2024 của Đại hội toàn quốc Đảng Cộng ḥa.
Ngày 9 tháng 12 năm 2024, một ngày trước khi Trump tuyên bố rằng Martin sẽ tham gia chính quyền mới của ḿnh, Martin đă viết về Putin trên trang web của nhóm Phyllis Schlafly Eagles bảo thủ của ḿnh. Ông lên án việc phá hủy nền văn minh phương Tây bởi “giới tinh hoa cầm quyền của chúng ta” và những người hầu “yếu đuối, bất tài” của họ. Những người đàn ông Mỹ “tầm thường” này “khinh thường những nhân vật như Vladimir Putin, không phải v́ ông ta là kẻ thù của phương Tây, mà v́ ông ta nhắc nhở họ về những bất cập của họ”, Martin nói.
________
Phóng viên dữ liệu Caitlin Gilbert đă đóng góp cho bài báo này.
Một cựu quan chức t́nh báo phương Tây nói với Reuters rằng có khoảng 200 lính Trung Quốc đang chiến đấu cho Nga ở Ukraine. Hai quan chức Mỹ đương nhiệm, nói chuyện ẩn danh, xác nhận rằng có hơn một trăm người lính Trung Quốc tại đó.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đưa ra con số là 155. Quân đội Ukraine gần đây đă bắt giữ được hai người trong số họ.
Reuters đưa tin, chính phủ Mỹ tin rằng những người lính này là lính đánh thuê và dường như không có “mối liên hệ trực tiếp” nào với chính phủ Trung Quốc. Bất kể quan điểm này có đúng hay không, Washington và các chính phủ khác nên áp đặt những cái giá phải trả nghiêm khắc cho Trung Quốc v́ đă cho phép công dân của ḿnh tham gia cuộc chiến chống lại Ukraine.
Trước hết, chế độ Trung Quốc thật ra đang gửi quân đến quốc gia Đông Âu này. Reuters đưa tin rằng, “các sĩ quan quân đội Trung Quốc, với sự chấp thuận của Bắc Kinh, đă đi tuần tra gần các tuyến đầu của Nga để rút ra bài học và chiến thuật từ cuộc chiến“. Cựu quan chức t́nh báo phương Tây nói với hăng tin [Reuters] rằng, những sĩ quan này “hoàn toàn có mặt ở đó theo sự chấp thuận“.
“Đảng Cộng sản khao khát có được kinh nghiệm trực tiếp trên chiến trường ở Ukraine để cung cấp thông tin cho Quân giải phóng Nhân dân (PLA) của ḿnh cho các cuộc chiến tranh trong tương lai”, Richard Fisher thuộc Trung tâm Đánh giá và Chiến lược Quốc tế có trụ sở tại Washington, D.C. nói với tôi vào cuối tuần trước. “Đối với PLA, chiến trường Ukraine mang đến sự phát triển dữ dội và tàn khốc nhất của cuộc chiến cách mạng và cân bằng giữa vũ khí không người lái và hệ thống pḥng thủ tác chiến điện tử được triển khai để chống lại họ”.
“Nếu PLA có thể nắm bắt và mở rộng các bài học từ chiến trường Ukraine, họ có thể tăng đáng kể cơ hội giành chiến thắng chớp nhoáng ở Đài Loan”, Fisher nói.
Cũng có khả năng các sĩ quan Trung Quốc đang làm nhiều hơn là chỉ quan sát và báo cáo lại cho Trung Quốc. Cũng có thể họ đang đưa ra lời khuyên cho các đối tác Nga của ḿnh. Rốt cuộc, Trung Quốc đă ủng hộ nỗ lực chiến tranh của Nga ngay từ đầu.
Trung Quốc gần như chắc chắn đă bật đèn xanh cho cuộc xâm lược bằng tuyên bố chung dài 5.300 từ do Tập Cận B́nh và Vladimir Putin đưa ra tại Bắc Kinh vào ngày 4 tháng 2 năm 2022, chỉ 20 ngày trước cuộc tấn công của Nga. Putin có thể đă xâm lược sớm hơn, nhưng rơ ràng là ông đă chấp thuận mong muốn của Trung Quốc và đợi đến sau khi Thế vận hội mùa đông Bắc Kinh kết thúc mới tấn công nước cộng ḥa thuộc Liên Xô cũ này.
Trong suốt cuộc chiến, Trung Quốc đă ủng hộ Putin gần như trên mọi phương diện. Ví dụ, Bắc Kinh đă mua dầu của Nga bị Vương quốc Anh, Mỹ và Liên minh châu Âu trừng phạt, mở cửa hệ thống tài chính và ngân hàng của ḿnh cho các tổ chức của Nga đang bị trừng phạt, cung cấp thông tin t́nh báo quân sự, hỗ trợ ngoại giao và tuyên truyền, đồng thời bán cả các mặt hàng sử dụng kép và, theo một số nguồn tin, cả vũ khí.
Với sự ủng hộ của Bắc Kinh đối với cả Matxcơva và B́nh Nhưỡng, không có khả năng Bắc Triều Tiên có thể tham gia cuộc chiến tranh về phía Nga nếu không có sự chấp thuận của Trung Quốc.
Đối với lính đánh thuê, có lẽ Bắc Kinh đều biết và chấp thuận sự tham gia của họ vào cuộc chiến.
Charles Burton của nhóm nghiên cứu Sinopsis nói với tôi rằng: “Không có khả năng những người lính này được phép đến Nga nếu không có sự đồng ư hoàn toàn của chế độ Tập Cận B́nh“.
“Tập Cận B́nh điều hành một nhà nước giám sát gần như toàn diện và đặc biệt chú ư đến các tương tác của công dân với các đối tác thân cận như Nga”, Burton, cũng là một cựu nhà ngoại giao Canada làm việc tại Bắc Kinh, cho biết. “Một vài trăm người đàn ông Trung Quốc trong độ tuổi quân ngũ rời khỏi Trung Quốc để tham gia chiến tranh nước ngoài chắc chắn là điều mà Bắc Kinh phải biết”.
Ví dụ, chắc chắn sẽ có các đặc vụ của Bộ An ninh Nhà nước giám sát các đơn xin thị thực vào Nga.
Sự hiện diện của binh lính Trung Quốc ở Ukraine gợi nhớ đến “Quân t́nh nguyện Nhân dân Trung Quốc” đă chiến đấu với quân đội Liên Hiệp quốc ở Bắc Triều Tiên vào đầu năm 1950.
Burton nói: “Việc Trung Quốc cử một nhóm nhỏ ban đầu tham gia cùng quân Nga phù hợp với chiến lược của Đảng Cộng sản Trung Quốc nhằm tạo ra sự phủ nhận hợp lư ban đầu và sau đó là lớp vỏ bọc hợp pháp để dần dần tăng cường lực lượng ở tuyến đầu. Gần như chắc chắn điều này sẽ đi kèm với việc dần dần đưa vào sử dụng vũ khí tấn công tinh vi của Trung Quốc”, ông nói thêm.
Burton cũng lo ngại rằng Nga, v́ mắc nợ Trung Quốc v́ sự hỗ trợ ở Ukraine, sẽ không thể nói không khi Trung Quốc yêu cầu Matxcơva gửi lực lượng để giúp họ xâm lược Đài Loan hoặc một nước láng giềng khác.
Quân đội Trung Quốc và Nga thường xuyên tổ chức các cuộc tập trận chung ở Đông Á. Do đó, Lầu Năm Góc nên nghĩ rằng hai cường quốc này, cùng với Bắc Triều Tiên, sẽ cùng nhau chiến đấu trong cuộc chiến tiếp theo.
V́ vậy, Trung Quốc có thể thấy lợi thế lớn ở quân đội Trung Quốc, ngay cả khi chỉ là lính đánh thuê, chiến đấu ở Ukraine.
Mỹ và các nước khác hầu như không áp đặt bất kỳ sự trừng phạt nào cho Trung Quốc về sự ủng hộ rộng răi của họ đối với nỗ lực chiến tranh của Nga. Do đó, chúng ta không nên ngạc nhiên khi Bắc Kinh hiện nghĩ rằng họ có thể gửi quân lính đến chiến đấu ở châu Âu mà không bị trừng phạt.
Trái phiếu kho bạc Mỹ
Hay c̣n gọi là T-Bond không chỉ đơn thuần là một công cụ mượn nợ của chính phủ Hoa Kỳ. T-Bond là một trong những trụ cột của hệ thống tài chính quốc tế.
Quy mô của thị trường trái phiếu kho bạc của các nước trên thế giới, ước tính khoảng 25.000 tỷ đô la (khoảng 23.700 tỷ euro), mang đến cho tất cả những người nắm giữ các trái phiếu sự đảm bảo rằng họ có thể mua, bán lại và trao đổi chúng bất cứ lúc nào. Đặc biệt là v́ Fed đă liên tục kiểm soát sự phát triển của các loại trái phiếu này trong nhiều năm. Tất cả các ngân hàng trung ương lớn trên thế giới đều nắm giữ T-Bond trong danh mục dự trữ của ḿnh. Đối với họ, những trái phiếu này giống như tiền đô la vậy.
Kể từ những năm 1970 và sau khi Bretton Woods kết thúc, thị trường trái phiếu kho bạc đă trở thành kênh được ưa chuộng để tái chế thặng dư thương mại và tài chính toàn cầu. Trung Quốc, Nhật Bản và Ả Rập Xê Út, những nước có thặng dư thương mại lớn trong những thập kỷ gần đây, nằm trong số những nước nắm giữ nhiều nợ của Hoa Kỳ nhất.
Nếu là TQ bán tháo trải phiếu ngân khố Mỹ vào tuần rồi, làm T-Bond xuống giá và lăi tăng lên th́ đây là một đ̣n đánh rất nguy hiểm v́ đem ra dùng là chết chùm cả đám, trong đó đáng kể nhất là Âu Châu (như đề cập trong bài bên dưới của anh Vong Quôc Nhân) sau đó là Nhật, TQ, Hàn Quốc...
Mỹ sẽ chết trước, v́ phải mượn nợ với giá lời cắt cổ, không mượn được nợ lấy ǵ bù vào thâm thủng ngân sách, nhưng các nước giữ T-Bond sẽ ngáp ngáp chết theo và thị trường trái phiếu kho bạc của các nước trên thế giới ngủm luôn ! 800 tỷ € để tái vũ trang Âu Châu kiếm ở đâu ra ?
Chuyện này các kinh tế gia đă bàn từ ... 50 năm nay, nhưng từ trước, đầu tiên là Nhật và Đức giữ công khố phiếu của Mỹ cả hai nước này đều là đồng minh thân cận và nhất là phải nhờ vào cây dù Nguyên Tử của Mỹ nên không có chuyện đánh nhau chí tử.
Từ những năm 1980 - 2000 TQ lên hạng nhất giữ công khố phiếu của Mỹ, đây là từ tiền thặng dư cán cân thương mại với cả thế giới.
Từ đầu năm nay, có một sự chuyển động, ít thôi, nhưng là một chuyển đông không ngừng, có lẽ của Nhật và TQ, để bán bớt công khố phiếu của Mỹ.
Hy vọng ai đó đă gắn chốt trái lựu đạn lại và hy vọng là, nếu Trump không hiểu sự nguy hiểm th́ ít ra các cố vấn của Trump cũng có người hiểu mà ngăn Trump lại.
Trong gần 90 ngày tới, có nhiều biến chuyển khó lường trước !
Trump tạm dừng trong 90 ngày, theo những người tín đồ của Trump th́ đây là điều nằm trong kế hoạch của Trump nhưng trên thế giới phần đông ai cũng cho là Trump bị cú đánh gió, đánh hờ không trúng này làm tỉnh lại không dám mạo hiểm.
Có nhiều người nói, từ những năm 1975 đến nay, Mỹ thâm thủng cán cân thương mại, thâm thủng ngân sách mà dân Mỹ vẫn "phẽ re" có sao đâu !
Nhưng trong những năm 1975, trái phiếu ngân khố Mỹ do Đức và Nhật là hai đồng minh giữ và nhất là chỉ có vài ngàn tỷ US$, c̣n năm 2025 th́ TQ giữ một mớ và nhất là nợ lên đến 36000 tỷ US$ hơn 10 lần của những năm 1970 ! Lăi suất T-Bond lên 1% là phải trả thêm 360 tỷ US$ một năm tức là từ 1000 tỷ lên thành 1360 tỷ một năm.
Năm nay Mỹ cần đến 8000 tỷ US$ để trả tiền lăi và trả vốn những T-Bond đáo hạng.
Nợ Mỹ và đô la “quật ngược” chiến lược thuế quan của Trump ?
Chiến tranh thuế quan chỉ là bước đầu cho cuộc cách mạng tiền tệ và tái cấu trúc nợ của tổng thống Mỹ Donald Trump. Kế hoạch c̣n được gọi là “thỏa thuận Mar-a-Lago”, dường như được ông Trump kư với nhiều cố vấn kinh tế, gồm 3 giai đoạn : gây thương chiến tàn khốc buộc đối thủ cầu cạnh ; đồng ư đàm phán với điều kiện “chủ nợ” phải bán bớt đô la qua đó giảm tỷ giá hồi đoái đô la Mỹ ; đô la giảm giá giúp giảm nhẹ gánh nợ 36.000 tỷ đô la.
Thu Hằng
Giám đốc đầu tư Benoît Beloille của Natixis Wealthe Management nhận định với Le Figaro ngày 11/04 rằng “chính quyền Trump đang xem xét vấn đề nợ công rất nghiêm túc” và con số này dự kiến sẽ lên tới 118% GDP vào năm 2035, mọi tín hiệu cảnh báo đều ở mức đỏ.
Thị trường chứng khoán “mạnh” hơn Trump
Đúng ngày lệnh có hiệu lực 09/04/2025 và tṛn một tuần sau khi công bố thuế đối ứng với hơn 180 nước, tổng thống Donald Trump bất ngờ thông báo đ́nh chỉ nhiều mức thuế trong ṿng 90 ngày với gần 80 nước và chỉ áp mức thuế cơ bản 10%, trừ Trung Quốc. Về mặt chính thức, bộ trưởng Tài Chính Scott Bessent khẳng định “kế hoạch ngay từ đầu của tổng thống” đă thành công trong giai đoạn đầu là gây áp lực đối đa để buộc đối thủ năn nỉ đàm phán. Có 75 nước đề nghị đàm phán với Mỹ.
Tại sao tổng thống Trump bất ngờ đổi ư dù trước đó ông vẫn tỏ ra b́nh thản khi Phố Wall chao đảo và kêu gọi “trụ vững” khi lên máy bay về Mar-a-Lago chơi golf cuối tuần ? Giám đốc đầu tư Benoît Beloille của Natixis Wealthe Management, được Le Figaro trích dẫn ngày 11/04, cho rằng “khi thị trường chứng khoán ghi nhận sụt giảm đến hai chữ số chỉ trong vài ngày th́ thật là kinh khủng”.
C̣n kinh tế gia Sylvie Matelly, giám đốc Viện Jacques Delors, nhận định với đài France 24 ngày 15/04 rằng khi đánh thuế cả thế giới, tổng thống Mỹ “đă nhầm v́ trên thực tế, mọi thứ phức tạp hơn thế nhiều”. “Điều này cũng cho thấy thị trường mạnh hơn ông Trump rất nhiều. Thị trường tài chính có thể trừng phạt chính sách của một nước, như Vương quốc Anh, khá bị cô lập sau Brexit. Và ngạc nhiên là thị trường tài chính có thể cản trở tổng thống Hoa Kỳ - một cường quốc kinh tế, quân sự hàng đầu thế giới - đến mức buộc ông ấy đảo ngược hoàn toàn các quyết định, trước mắt là trong 90 ngày”.
Trái phiếu Mỹ bị bán tháo, lăi suất tăng
Một yếu tố khác có thể mang tính quyết định là thị trường trái phiếu kho bạc Mỹ. Tổng thống Trump cho biết “theo dơi thị trường trái phiếu và đó là một thị trường phức tạp”. Ông cũng thừa nhận là đổi ư sau khi xem cuộc phỏng vấn của chủ tịch kiêm giám đốc điều hành JPMorgan Chase Jamie Dimon trên Fox Business - kênh truyền h́nh ưu thích của tổng thống Trump - vào đúng buổi sáng 09/04. Jamie Dimon, từng thể hiện khá ủng hộ ông Trump trước kỳ bầu cử tổng thống, cảnh báo về kịch bản suy thoái “có thể” xảy ra do hệ quả từ thuế quan.
Theo giải thích của trang Boursorama, thị trường trái phiếu chính phủ là nơi các khoản vay của một quốc gia được giao dịch với thời hạn hoàn trả có thể lên tới 30 năm. Trái phiếu càng được nhiều nhà đầu tư săn đón th́ lăi suất sẽ càng giảm. Ngược lại, họ luôn t́m cách có lăi hơn khi đánh giá nợ của một quốc gia có rủi ro hơn, và điều này làm tăng lăi suất.
Trái phiếu kho bạc Hoa Kỳ đă có những biến động mạnh theo cả hai hướng kể từ khi Nhà Trắng tuyên bố chính sách bảo hộ. Trong bối cảnh thị trường chứng khoán suy thoái, ban đầu trái phiếu chính phủ được săn đón v́ chúng đảm bảo lợi nhuận cho các nhà đầu tư. Nhà phân tích Hal Cook tại Hargreaves Lansdown, giải thích : “Trong những lúc như vậy, các nhà đầu tư thường bán cổ phiếu và mua trái phiếu chính phủ, vốn được coi là tài sản bảo toàn giá trị”. Cho nên, lăi suất trái phiếu kho bạc Mỹ đă giảm vào đầu tháng, ví dụ xuống c̣n 3,88% vào ngày 04/04 đối với trái phiếu kho bạc kỳ hạn 10 năm.
Nhưng sau đó, kinh tế gia Jim Reid tại Deutsche Bank nhận thấy “thị trường trái phiếu Mỹ đă trải qua một đợt bán tháo đáng kinh ngạc”, khiến lăi suất vay tăng vọt tới 4,5% (thay v́ dao động ở mức 4%) trong vài tiếng vào ngày 09/04 đối với trái phiếu kỳ hạn 10 năm. Một chút thay đổi nhỏ đối với lăi suất của trái phiếu 10 năm cũng đủ khiến chính phủ Mỹ gồng ḿnh trả lăi. Để so sánh, lăi suất hiện tại buộc Mỹ phải trả hơn 1.000 tỷ đô la tiền lăi mỗi năm, nhiều hơn cả ngân sách quốc pḥng.
Theo nhà phân tích Hal Cook, trái phiếu kho bạc là lựa chọn đầu tiên để bán ra “v́ chúng thường là tài sản được coi như thanh khoản nhất mà các nhà đầu tư lớn nắm giữ”. Ngoài ra, “có thể sự không chắc chắn về chính sách thương mại và chi tiêu trong tương lai của Hoa Kỳ cũng là một phần lư do” khiến các nhà đầu tư tháo chạy.
Kinh tế gia Sylvie Matelly, giám đốc Viện Jacques Delors, nhận định “việc thoái vốn khỏi các khoản nợ của Mỹ dẫn đến tăng lăi suất trái phiếu kho bạc Mỹ có ư nghĩa cực kỳ mạnh mẽ bởi v́ thị trường tài chính nhắc nhở chúng ta rằng hiện giờ mắt xích yếu, gót chân Achilles của nền kinh tế Mỹ chính là khoản nợ lớn. Tất cả những biện pháp mà ông Donald Trump đưa ra cuối cùng vẫn không làm ǵ để giảm nợ công của Hoa Kỳ”.
Bóng ma suy thoái kinh tế ở Mỹ do thuế quan cũng ảnh hưởng đến t́nh h́nh. Bà Aurélien Buffault, giám đốc trái phiếu tại Delubac AM, cho biết lăi suất vay dài hạn, chẳng hạn trái phiếu kỳ hạn 10 hoặc 30 năm, phụ thuộc vào “triển vọng tăng trưởng và lạm phát” và lăi suất thường tăng khi triển vọng xấu đi. Lăi suất ngắn hạn (2 năm hoặc ít hơn) thường liên quan đến dự báo giảm hoặc tăng lăi suất của Ngân hàng Trung ương Hoa Kỳ (FED). Nhưng hiện giờ rất khó để dự đoán liệu FED sẽ tăng lăi suất hay không v́ nguy cơ lạm phát liên quan đến thuế hải quan hoặc là sẽ hạ lăi suất v́ nguy cơ suy thoái kinh tế do chính những loại thuế hải quan này.
Đem nợ của Mỹ đi đàm phán với Washington
Nói cách khác, việc các nhà đầu tư đang bán tháo trái phiếu Hoa Kỳ là “bằng chứng cho thấy trái phiếu này đang mất đi vai tṛ truyền thống là phương tiện bảo toàn giá trị”. Vào lúc ư đồ thực sự trong cuộc chiến thương mại của Trump vẫn là một câu hỏi, th́ “thị trường đă mất niềm tin vào tài sản của Mỹ” và “thị trường đang tích cực bán chính tài sản của Mỹ”, theo George Saravelos của Deutsche Bank. Đồng đô la mất giá vào ngày 09/04, đặc biệt là so với đồng euro.
Hiện tại, Liên Hiệp Châu Âu sở hữu nhiều trái phiếu Mỹ nhất, khoảng 30% (trong đó hai nước chủ nợ lớn nhất là Đức và Hà Lan), tiếp theo là Nhật Bản, Trung Quốc... Kinh tế gia Anthony Morlet-Lavidalie tại Rexecode, được đài Europe 1 trích dẫn ngày 14/04, cho rằng “đây là một điểm yếu v́ châu Âu sẽ bị tác động lớn nếu xảy ra một cuộc khủng hoảng tài chính Mỹ. Đây cũng là một điểm mạnh v́ đó là một lá chủ bài để đàm phán nếu châu Âu dọa bán tháo trái phiếu Mỹ. Điều này sẽ gây thiệt hại rất lớn cho Hoa Kỳ v́ nó sẽ làm tăng đáng kể lăi suất”.
Nguồn www. rfi.fr
**"Hoa Kỳ đang đặt cuộc mạo hiểm khi nghĩ rằng tất cả các quốc gia sẽ về phe của ḿnh" **
Agathe Demarais, một nhà nghiên cứu tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Châu Âu (European Council on Foreign Relations), phân tích chiến lược thương mại của Donald Trump về thuế hải quan. Nó cũng giải mă những hậu quả đối với nền kinh tế toàn cầu và Liên minh châu Âu.
** Bà có thấy chiến lược kinh doanh của Donald Trump có mạch lạc và hợp lư không? **
Tôi không nghĩ là có chiến lược nào cả. Bạn có thể t́m kiếm sự hợp lư trong các quyết định của ông ta, nhưng chúng thường không có ư nghĩa ǵ về mặt kinh tế. Mặc dù ư tưởng của ông ta là giảm thâm hụt thương mại, nhưng trong cuộc chiến thương mại đầu tiên với Bắc Kinh năm 2018, thâm hụt song phương giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc đă tăng lên.
Nếu kế hoạch của ông là tăng doanh thu thuế, con số này có thể lên tới 200 tỷ đô la khi áp dụng thuế hải quan, một số tiền không thể thay thế được thuế thu nhập và thuế doanh nghiệp vốn mang lại 2.000 tỷ đô la mỗi năm. Về mong muốn di dời các nhà máy sang đất Mỹ, chính sách của Trump rất khó đoán và thất thường đến mức hầu hết các công ty đều muốn chờ đợi trước khi đầu tư vào Hoa Kỳ. Điểm chung duy nhất tôi thấy là chính quyền Hoa Kỳ đang t́m cách tách nền kinh tế toàn cầu khỏi Trung Quốc.
** Bằng cách tạm dừng thuế quan và thuế "có đi có lại" đối với các mặt hàng điện tử của Trung Quốc, liệu Trump có đang thua trong cuộc chiến thương mại với Bắc Kinh? **
C̣n quá sớm để biết. Việc xem xét việc tách khỏi Trung Quốc trên toàn cầu cũng giống như việc yêu cầu châu Âu áp dụng mức thuế quan cao đối với Bắc Kinh. Đây sẽ là một canh bạc mạo hiểm đối với Hoa Kỳ. Xét đến tầm quan trọng của Trung Quốc trong chuỗi giá trị quốc tế và sức ảnh hưởng của nước này trong ngành sản xuất toàn cầu, có thể chính quyền Hoa Kỳ đă đánh giá thấp rủi ro về việc một số quốc gia có thể đứng về phía Trung Quốc thay v́ đứng về phía Hoa Kỳ.
Yếu tố này bị phía Mỹ bỏ qua v́ người ta tin rằng tất cả các quốc gia đều sẽ theo phe Hoa Kỳ. Ở Washington, người ta tin rằng châu Âu, vốn không được coi là cường quốc kinh tế đáng tin cậy, sẽ đứng về phía Mỹ. Đối với các quốc gia khác, theo Washington, sức hấp dẫn của Hoa Kỳ sẽ đủ để mang lại sự xích lại gần về phía Hoa Kỳ.
** Cho đến nay, những tuyên bố của Donald Trump đă gây ra hậu quả ǵ cho thương mại toàn cầu chưa ? **
Vâng đă có hậu quả. Một ví dụ, Stellantis đă tạm dừng một số nhà máy của ḿnh ở Mexico và Canada. Phản ứng này phản ánh thái độ chờ đợi và quan sát đặc biệt mạnh mẽ của khu vực tư nhân, vốn rất lo sợ sự bất ổn và những động thái thất thường từ một chính quyền. Chúng ta sẽ thấy những tác động lan tỏa trên toàn cầu tới việc làm và đầu tư. Thái độ chờ đợi và quan sát này của các tác nhân tư nhân sẽ gây ra hậu quả tai hại không chỉ đối với nền kinh tế Mỹ mà c̣n đối với phần c̣n lại của thế giới.
Nhưng có lẽ phải mất sáu tháng đến một năm th́ số liệu thống kê kinh tế mới cho thấy tác động. Chính quyền Hoa Kỳ cũng đă bắt đầu chuẩn bị dư luận bằng cách khẳng định rằng nền kinh tế Hoa Kỳ sẽ phải chịu thiệt hại trong giai đoạn mà họ gọi là "giải độc", mà theo Nhà Trắng, là cần thiết do những quyết định tồi tệ của các chính quyền trước đây.
Chúng ta sẽ thấy những tác động lan tỏa trên toàn cầu tới việc làm và đầu tư.
** Liên minh châu Âu (EU) đă đ́nh chỉ các biện pháp trả đũa thuế quan của Hoa Kỳ đối với thép và nhôm. EU yếu đuối à ? **
Có sự khác biệt giữa diễn ngôn chính trị và các quyết định được đưa ra. Về mặt chính trị, sẽ rất khó để nói rằng châu Âu sẽ không làm ǵ trước những cuộc tấn công của Donald Trump. Về mặt kinh tế, bất kỳ biện pháp trả đũa nào đối với thuế của Hoa Kỳ sẽ chỉ làm trầm trọng thêm tác động tiêu cực của thuế quan Hoa Kỳ đối với nền kinh tế toàn cầu. Theo tôi, EU sẽ cố gắng tránh gây thêm thiệt hại cho nền kinh tế của ḿnh bằng cách áp dụng thuế hải quan. EU có nhiều việc quan trọng hơn để làm.
Quỹ Tiền tệ Quốc tế ước tính rằng rào cản thương mại giữa các nước EU tương đương với mức thuế quan 45% trên thương mại hàng hóa nội khối châu Âu. Có những điều có thể thực hiện được trong lĩnh vực này. Ở một khía cạnh khác, Donald Trump không sai khi ông than thở rằng việc thành lập một công ty khởi nghiệp ở châu Âu rất khó khăn. Cuối cùng, việc thiết lập các hiệp định thương mại với các nước khác, đặc biệt là các nước đang phát triển cũng là điều khôn ngoan.
** Người châu Âu có phải xích lại gần Trung Quốc không? **
Có lẽ là không. Họ nên tránh phản ứng tức thời với thái độ hung hăng của nước Mỹ dưới thời Trump. Việc tiến gần hơn tới Trung Quốc sẽ là một động thái đáng kinh ngạc. Sáu tháng trước, mọi người vẫn nói rằng chúng ta cần giảm sự phụ thuộc vào Bắc Kinh. Ngày nay, căng thẳng đang gia tăng với Mỹ, nhưng điều đó không có nghĩa là châu Âu không c̣n vấn đề với Trung Quốc. Đối thủ của đối thủ chưa chắc đă là bạn của chúng ta.
** Bà có nghĩ rằng châu Âu sẽ phải đối mặt với làn sóng sản phẩm Trung Quốc tràn vào sau lệnh áp thuế của Hoa Kỳ không? **
Điều này có vẻ hợp lư. Với mức thuế quan mà Hoa Kỳ áp dụng đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, Trung Quốc có thể sẽ tiếp tục tăng cường quan hệ thương mại với các nước khác, đặc biệt là châu Âu. Hiện tượng này không phải là mới. Trung Quốc không đợi đến khi Trump lên cầm quyền để bắt đầu giảm bớt sự phụ thuộc vào Hoa Kỳ.
Năm 2005, kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc sang Hoa Kỳ chiếm 11% GDP của Trung Quốc. Đến năm 2024, chúng chỉ chiếm 3% GDP của Trung Quốc.
Do đó, EU, với thị trường rất lớn, là đầu ra tự nhiên cho các sản phẩm của Trung Quốc. Điều này có nguy cơ làm bùng phát căng thẳng giữa các quốc gia thành viên EU về cách đối phó với Bắc Kinh. Đức có xu hướng cởi mở hơn với Trung Quốc so với Pháp. Nguy cơ rạn nứt ở các nước châu Âu, dù là trước Trung Quốc hay Hoa Kỳ, là rất thực tế.
** Liệu người châu Âu có nên tự vệ trước Trump bằng cách đánh thuế các dịch vụ tài chính hoặc kỹ thuật số của Mỹ không? **
Đây là một hướng đi đáng để khám phá v́ trong khi EU có thặng dư thương mại hàng hóa với Hoa Kỳ, th́ lại thâm hụt về dịch vụ. Các gă khổng lồ công nghệ Mỹ cần tiếp cận thị trường châu Âu cho mô h́nh kinh doanh của họ, dựa trên việc kiếm tiền từ dữ liệu người dùng. Quy mô của thị trường vẫn là lợi thế chính của EU.
** Đánh thuế các dịch vụ tài chính hoặc kỹ thuật số của Mỹ có thể gây tổn hại, đặc biệt là đối với các công ty có lănh đạo thân cận với Trump. **
Đây sẽ là quyết định ít gây tổn hại đến nền kinh tế so với các biện pháp trả đũa của châu Âu, nhằm trừng phạt hàng nhập khẩu từ Hoa Kỳ . Người tiêu dùng châu Âu sử dụng Facebook, WhatsApp hoặc X (trước đây là Twitter) sẽ không bị ảnh hưởng v́ các dịch vụ này miễn phí. Một loại thuế như vậy thậm chí có thể khuyến khích sự xuất hiện của các giải pháp thay thế ở châu Âu.
Nhưng đây cũng là một canh bạc v́ nếu Hoa Kỳ thực hiện các biện pháp trả đũa và người châu Âu không c̣n có thể sử dụng phần mềm của Google hoặc Microsoft th́ đây sẽ trở thành một vấn đề thực sự. Nhiều doanh nghiệp dựa vào các công ty này để có cơ sở hạ tầng số.
** Liệu đồng đô la có nguy cơ mất đi vị thế là phương tiện lưu trữ giá trị của thế giới không? **
Phản ứng của thị trường trước thông báo tăng thuế chắc chắn đă khiến giá trị đồng đô la giảm so với hầu hết các loại tiền tệ chuẩn khác. Nhưng điều đáng chú ư là đây cũng là mục tiêu mà một số cố vấn của Donald Trump đă nêu ra. Một số nhà kinh tế người Mỹ tin rằng việc đồng đô la trở thành đồng tiền dự trữ quốc tế và chuẩn mực cho thương mại toàn cầu sẽ dẫn đến sự tăng giá quá mức của đồng tiền Mỹ. Theo trường phái này, do đó cần phải làm đồng đô la mất giá.
Mặc dù vậy, với tôi, khả năng đồng đô la mất đi vị thế là đồng tiền tham chiếu là rất khó có thể xảy ra trong ngắn hạn. Và về lâu dài, tôi muốn thiên về sự tan vỡ của bối cảnh tài chính quốc tế, tan vỡ liên hệ giữa đồng nhân dân tệ và đồng đô la.
Trung Quốc hiện đang thực hiện hơn một nửa giao dịch thương mại quốc tế bằng đồng nhân dân tệ. Nếu Trung Quốc nới lỏng kiểm soát vốn, đồng tiền của nước này có thể đóng vai tṛ lớn hơn trong thương mại quốc tế.
Câu hỏi thực sự là liệu đồng euro có thành công trong việc nổi lên như một loại tiền tệ dự trữ quốc tế hay không.
Các kế hoạch về nợ chung của châu Âu, đặc biệt là trong lĩnh vực quốc pḥng, có thể giúp tăng cường vai tṛ của đồng euro như một loại tiền tệ dự trữ quốc tế.
Donald Trump đă đánh giá thấp sức mạnh của Trung Quốc. Bắc Kinh đang nắm giữ một thứ vũ khí được xem là "bom nguyên tử của thế giới tài chính". Và những cú rung chuyển đầu tiên đă có thể cảm nhận được.
*
Trong cuộc chiến thuế quan gay gắt giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, Donald Trump đă bỏ qua một điều quan trọng: 759 tỷ đô la. Đây chính xác là số tiền mà Cộng ḥa Nhân dân Trung Hoa đầu tư vào trái phiếu chính phủ Hoa Kỳ. Tổng thống Trump hiện đang vướng vào ṿng vây của Chủ tịch Tập Cận B́nh, vướng sâu đến mức có thể rất nguy hiểm. Nếu Bắc Kinh quyết định bán trái phiếu chính phủ Hoa Kỳ hàng loạt trong bối cảnh tranh chấp leo thang với Washington, th́ đ̣n giáng vào Hoa Kỳ sẽ là thảm họa.
Trên thị trường chứng khoán, các nhà môi giới chứng khoán gọi đây là “lựa chọn hạt nhân” cho hệ thống tài chính toàn cầu. Việc bán tháo trái phiếu sẽ tương đương với việc kích nổ một trái bom nguyên tử tài chính toàn cầu. Nó có thể gây ra sự hoảng loạn và phản ứng dây chuyền giống như vụ phá sản của ngân hàng đầu tư Lehman Brothers năm 2008.
Nếu Trung Quốc rút khỏi trái phiếu chính phủ Hoa Kỳ, lăi suất ở Hoa Kỳ sẽ đột ngột tăng vọt, thị trường chứng khoán sẽ sụp đổ trong một cuộc khủng hoảng mới, thị trường tín dụng sẽ chững lại và thị trường bất động sản Hoa Kỳ nói riêng sẽ bị ảnh hưởng nặng nề.
Nỗi sợ hăi về "trái bom nguyên tử tài chính từ Bắc Kinh" đă hiện rơ trên thị trường trái phiếu. Trái phiếu chính phủ Hoa Kỳ, vốn được xem là một trong những khoản đầu tư tài chính an toàn nhất thế giới, đă phải chịu những tổn thất nghiêm trọng trong tuần qua. Lợi suất - hay lăi suất - của trái phiếu kho bạc Hoa Kỳ với kỳ hạn 30 năm c̣n ở mức 4,33% vào ngày 6 tháng 4. Với động thái áp thuế quan, lợi suất đă tăng lên hơn 5% trong thời gian ngắn. Lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 30 năm thường khá ổn định và biến động rất chậm. Sự gia tăng đột ngột trong ṿng vài ngày là sự gia tăng nhanh nhất trong hơn 40 năm qua. Lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm cũng tăng với tốc độ nhanh nhất kể từ cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008.
Sự gia tăng lợi suất này là một tín hiệu cảnh báo nghiêm trọng cho thị trường tài chính. "Đây là đợt bán tháo trái phiếu chính phủ", Calvin Yeoh, giám đốc danh mục đầu tư tại quỹ đầu cơ Blue Edge Advisors, cảnh báo. "Tôi chưa từng thấy những động thái hay biến động như vậy kể từ sự hỗn loạn của đại dịch năm 2020", ông nói với Bloomberg.
*
"SẼ KHÔNG BAO GIỜ CHỊU THUA"
Ở New York có nghi ngờ rằng, Trung Quốc đă thực hiện những đợt bán trái phiếu ban đầu để cảnh báo Hoa Kỳ về "vũ khí nguyên tử" của họ. Lăi suất thế chấp và cho vay tiêu dùng tại Hoa Kỳ cũng ngay lập tức tăng mạnh v́ chúng liên quan đến lợi suất trái phiếu chính phủ. Thị trường bất động sản nhà ở vào mùa xuân vốn đă yếu do ḷng tin của người tiêu dùng ngày càng giảm, với sự suy thoái hiện thời của thị trường chứng khoán và trái phiếu, những khách hàng tiềm năng càng lo lắng hơn về tiền tiết kiệm và công việc của ḿnh.
"Nếu Trung Quốc muốn gây thiệt hại nặng nề cho chúng ta, họ sẽ bán tháo trái phiếu chính phủ", Guy Cecala, CEO của Inside Mortgage Finance lo ngại. "Họ sẽ cố gắng kéo đ̣n bẩy và gây áp lực. Tác động lên thị trường nhà ở và lăi suất thế chấp là rất lớn."
Hiện nay, trên thị trường ngày càng phát sinh lo ngại rằng, tranh chấp giữa Trump và Trung Quốc có thể leo thang và hai nền kinh tế lớn nhất thế giới có thể hướng tới một cuộc đối đầu thảm khốc mà đỉnh điểm là vụ nổ "bom nguyên tử".
"Nếu bị thách thức, chúng tôi sẽ không bao giờ chịu thua", người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lin Jian đe dọa. Bộ Thương mại tuyên bố: "Trung Quốc sẽ chiến đấu đến cùng nếu phía Mỹ hành xử sai trái". Bắc Kinh đă công bố các biện pháp đối phó tiếp theo. Trung Quốc đă liên tục giảm lượng trái phiếu chính phủ Hoa Kỳ nắm giữ từ 1,2 ngh́n tỷ đô la xuống c̣n 759 tỷ đô la kể từ chính quyền Trump đầu tiên. Khối lượng vẫn c̣n rất lớn. Hiện nay chỉ có Nhật Bản nắm giữ lượng trái phiếu nợ của Mỹ nhiều hơn.
*
BẮC KINH NGHĨ KẾ
Cuộc chiến thương mại với Trung Quốc có thể trở nên rất tốn kém đối với Hoa Kỳ do tác động của lăi suất. Riêng Bộ Tài chính Hoa Kỳ phải tái cấp vốn hơn 8 ngh́n tỷ đô la trái phiếu chính phủ vào cuối năm nay. Và ngoài 8 ngh́n tỷ đô la đó, có thể sẽ có khoảng 2 ngh́n tỷ đô la nợ mới được phát hành chỉ để trang trải thâm hụt. Việc tăng lăi suất chỉ một phần trăm - chẳng hạn do doanh số bán hàng của Trung Quốc - sẽ khiến nước Mỹ thiệt hại 100 tỷ đô la mỗi năm. Chuyên gia phân tích hàng đầu của ngân hàng Đức - Deutsche Bank, ông George Saravelos cảnh báo, nếu có một cuộc xung đột tài chính lớn hơn với Trung Quốc, th́ Trung Quốc có thể sử dụng tài sản tại Hoa Kỳ làm vũ khí. Cuối cùng, cả chủ sở hữu Trung Quốc và công ty phát hành trái phiếu Hoa Kỳ đều phải chịu thiệt hại.
Chính v́ vậy mà, việc cả hai bên đều sẽ bị thiệt hại nặng nề từ vụ nổ bom nguyên tử tài chính là mối quan tâm của thị trường. Trung Quốc cũng sẽ bị ảnh hưởng trầm trọng từ cuộc khủng hoảng tài chính, đặc biệt là khi đất nước này đang phải vật lộn với vấn đề vỡ bong bóng bất động sản. Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent chỉ ra trong một cuộc phỏng vấn với Tucker Carlson rằng thật "tuyệt" khi là quốc gia vay nợ lớn nhất thế giới. "Khi bạn vay ngân hàng, ngân hàng sẽ là người có quyền quyết định; họ có thể tịch thu số tiền bạn đă vay. Nhưng nếu bạn vay một khoản tiền khổng lồ, ngân hàng sẽ không thể tấn công bạn nữa."
Mark Williams, nhà kinh tế trưởng phụ trách khu vực châu Á tại Capital Economics, đồng t́nh với đánh giá này: "Nếu Trung Quốc bán tháo trái phiếu chính phủ, điều đó cũng giống như họ ném lựu đạn vào người ngồi đối diện với họ trong cùng một căn pḥng."
Người Trung Quốc có tư duy chiến lược hơn Trump và nhận thức được rủi ro của riêng họ nếu xảy ra t́nh trạng leo thang toàn diện. Tất cả những ǵ họ cần là một sự điều chỉnh nhỏ về lăi suất. "Chúng tôi hy vọng sẽ khiến Washington tỉnh táo trở lại bằng cách chở trái bom nguyên tử trên thị trường chứng khoán đi dạo trước Phố Wall", một nhà phân tích người Hồng Kông cho biết. Hy vọng Donald Trump cũng hiểu được điều này.
Phá giá đô la và tái cơ cấu nợ của Mỹ : Kế hoạch c̣n nguy hiểm hơn chiến tranh thương mại
Trong tuần lễ từ ngày 07-13/2025 thị trường chứng khoán toàn cầu trồi sụt thất thường và bị chấn động vi « trận băo thương mại » xuất phát từ thủ đô Washington. Công luận thế giới tập trung vào chiến tranh thương mại không hồi kết giữa Mỹ và Trung Quốc, nhưng « đó mới chỉ là tiền đề cho một chiến lược quy mô hơn, nguy hiểm hơn ». Mang nợ nhiều nhất trên thế giới, Hoa Kỳ muốn h́nh thành một trật tự mới về tiền tệ và tài chính.
RFI mời giáo sư Eric Monnet, trường kinh tế Paris School of Economics giải thích về « chiến thuật nguy hiểm » đó của chính quyền Trump mà mục tiêu sau cùng là « tái cơ cấu núi nợ » 30.000 tỷ đô la của Hoa Kỳ.
Mỹ lấn cấn v́ núi nợ 30.000 tỷ đô la
Đầu tuần trước, lăi suất tín dụng mà Hoa Kỳ phải đi vay đă đột ngột tăng mạnh : lăi suất tín dụng 10 năm « tăng gần nửa điểm » trong vài giờ đồng hồ trong đêm 9-10/04, làm dấy lên viễn cảnh quốc gia mang nợ lớn nhất thế giới phải đối mặt với một « cuộc khủng hoảng niềm tin », thiếu hụt thanh khoản. Nhiều tờ báo tài chính quốc tế nói đến « một làn gió hoảng loạn » đă thổi đến Nhà Trắng trong vài giờ và chính điểm này đă buộc tổng thống Donald Trump phải tạm hoăn cuộc chiến thương mại với toàn cầu (ngoại trừ với Trung Quốc).
Hăng tin Mỹ Bloomberg xác nhận hiện tượng một số chủ nợ của Washington « ồ ạt bán đi Treasuries - công trái phiếu » của Hoa Kỳ mà họ đang nắm giữ. Măi tận Singapore, cơ quan môi giới Lombard Odier cũng nói đến « một cuộc đ́nh công từ phía các chủ nợ cho Hoa Kỳ vay mượn tiền ». Tại Nhà Trắng, các cộng tác viên và cố vấn tài chính, tiền tệ của tổng thống Donal Trump ghi nhận « nhiều hoạt động bất thường, bán đi công trái phiếu của Mỹ ». Hiện tượng này « xuất phát từ châu Á » vào lúc mà Nhật Bản và Trung Quốc là hai chủ nợ nước ngoài lớn nhất của Hoa Kỳ
Cùng lúc tỷ giá hối đoái của đô la Mỹ sụt giảm. Tổng thống Donald Trump muốn giữ giá đô la ở mức thấp để thúc đẩy xuất khẩu, hay chính xác hơn là để thu hẹp thâm hụt mậu dịch của nền kinh tế số 1 toàn cầu với rất nhiều các bạn hàng trên thế giới - đứng đầu là Trung Quốc.
Vậy th́ tại sao Nhà Trắng đă vội lùi bước trên vấn đề thuế quan khi chiến dịch « Ngày Giải Phóng » nước Mỹ của ông Trump mới chỉ vừa có hiệu lực lúc 00 giờ ngày 09/04 ?
Trả lời RFI Việt ngữ, giáo sư Eric Monnet, giảng dậy tại trường kinh tế Paris School of Economics, trước hết trở lại với mục tiêu chính của cuộc chiến thương mại Mỹ đang khơi mào với quá nhiều những thông báo ồn ào để rồi cũng Nhà Trắng lại đính chính sau đó hay thay đổi ư kiến vào giờ chót.
Eric Monnet : « Thật khó để biết Hoa Kỳ thực sự đang tính toán những ǵ, nhưng ít nhất chúng ta có thể suy luận mục tiêu chính : Họ muốn có một cán cân thương mại thặng dư. Tức là xuất khẩu nhiều hơn là nhập khẩu. Điều đă được chứng minh trong các phát biểu của Trump, cũng như trong các thống kê ông đă tŕnh bày. Hoa Kỳ muốn chấm dứt t́nh trạng nhập siêu, chinh phục lại vị trí của một cường quốc thương mại. Thế nhưng Washington tuyệt đối không khuyến khích dân chúng hạn chế mua hàng của nước ngoài mà lại chọn giải pháp trừng phạt các bạn hàng của Mỹ, để cộng đồng quốc tế giảm xuất khẩu vào Mỹ.
Có hai vũ khí để giảm tổng kim ngạch xuất khẩu của thế giới vào Hoa Kỳ : một là các hàng rào quan thuế như đă được đề cập đến rất nhiều. Biện pháp thứ hai là phá giá đồng tiền Mỹ so với các đơn vị ngoại tệ khác. Nhưng đến nay biện pháp này chưa được sử dụng cho dù đă được chính quyền Trump nói tới khá nhiều ».
Tăng sức hấp dẫn của hàng Mỹ, « d́m hàng ngoại »
Việc làm yếu đi đồng đô la đơn giản chỉ làm cho hàng Mỹ rẻ hơn so với hàng của những nơi khác bán sang Hoa Kỳ. Chính quyền Washington qua đó kỳ vọng hàng Mỹ có sức thu hút cao hơn, để có thể xuất khẩu dễ hơn, đồng thời th́ hàng nhập vào Hoa Kỳ trở nên đắt đỏ hơn, nên dân Mỹ sẽ chuộng đồ nội địa. Mục tiêu phá giá đồng tiền, hay ít ra là giữ giá đồng đô la ở mức thấp để kích thích xuất khẩu của Mỹ, được coi là « giai đoạn 2 » của một chiến lược « rộng lớn » và nguy hiểm đối với thế giới. Kế hoạch đó do 2 nhân vật chủ xướng. Người thứ nhất là bộ trưởng Tài Chính Scott Bessent và Stephen Miran cố vấn cho ông Trump. Miran hoạt động trong hậu trường. Tháng 11/2024 đă công bố một cặn kẽ những bước để thực hiện điều mà « chiến lược gia » về tiền tệ và tài chính này báo trước sẽ là một « cuộc Big bang ».
3 giai đoạn của một cuộc cách mạng tiền tệ
Kế hoạch mang tên ông Miran gồm : Ở giai đoạn 1, Mỹ mở một cuộc thương chiến « tàn khốc » đến nỗi, tất cả các đối thủ phải cầu cạnh Washington. Khi đó ở giai đoạn 2, Hoa Kỳ đồng ư nhượng bộ với điều kiện các « chủ nợ » phải bán bớt đồng đô la, qua đó giảm tỷ giá hối đoái của đồng tiền Mỹ. Ở giai đoạn cuối cùng Washington đ̣i các chủ nợ thay thế công trái phiếu của Mỹ họ đang nắm giữ để bằng những « công trái có giá trị cả trăm năm ».
Giai đoạn 3 này mới là mục tiêu sau cùng chiến lược gia tài chính của Donald Trump, Stephen Miran nhắm tới : Đây là giải pháp cho phép « giảm nhẹ gánh nặng nợ nần » của nước Mỹ, giảm bớt lăi suất tín dụng mà hàng năm chính quyền Liên Bang vẫn phải thanh toán cho các chủ nợ nước ngoài mà đứng đầu là Nhật Bản, Trung Quốc và Liên Hiệp Châu Âu.
Giáo sư kinh tế Eric Monnet, trường Paris School of Economics phân tích tiếp :
Eric Monnet : « Có hai cách để làm giảm giá trị đồng đô la : đầu tiên là nới lỏng chính sách tiền tệ, đ̣i Ngân Hàng Trung Ương giảm lăi suất chỉ đạo. Và chúng ta đă thấy rằng Trump đang gây áp lực, đặc biệt là qua những phát biểu trên mạng xă hội để Cục Dự Trữ Liên Bang Fed, giảm lăi suất. Cách thứ nh́ để giảm giá đồng tiền và đây là kế hoạch thực sự của Stephen Miran. Ông này chủ trương Mỹ đàm phán với những quốc gia đang nắm giữ nhiều đô la, như Châu Âu, Trung Quốc hay Nhật Bản để đạt được một thỏa thuận dẫn đến việc giảm giá trị đồng đô la so với các đồng tiền lớn khác ».
Thuế hải quan : vũ khí để mặc cả
Đ̣i các quốc gia khác đến thảo luận với Hoa Kỳ, nhưng đổi lại Mỹ cũng phải nhượng bộ : tức là khi các quốc gia khác đồng ư duy tŕ một « đồng đô la yếu », họ được lợi ǵ ?
Eric Monnet : « Chính xác là như vậy và cũng v́ thế mà chiến lược của Mỹ trước hết là phải dùng đ̣n thuế hải quan để áp đặt với thế giới luật chơi. Bắt mọi người phải thương thuyết, để rồi sau đó, trong một giai đoạn thứ hai, Hoa Kỳ dùng đ̣n thuế quan như công cụ đ̣i các quốc gia khác chấp nhận việc giảm giá trị tỷ giá hối đoái, tức là giảm giá trị đồng đô la.
Và đó là điều mà họ gọi là Thỏa Thuận Mar A Lago (dinh thự riêng của Donald Trump ở bang Florida). Cho tới nay thỏa thuận Mar A Lago chưa hiện hữu, đây mới chỉ là một kế hoạch. Ư tưởng ở đây là Trump cũng thực hiện một thỏa thuận, đàm phán về tỷ giá hối đoái tương tự như Thỏa Thuận Plaza hồi năm 1985 đạt được dưới chính quyền của tổng thống Ronald Reagan. Plaza là tên một khách sạn ở New York và cũng chính tại đây Washington và các đối tác đă đồng ư giảm tỷ giá hối đoái của đô la ».
Vẫn trong cuộc trả lời dành cho RFI Tiếng Việt hôm 10/04/205 vừa qua, giáo sư Monnet nói đến tính khả thi của kế hoạch mà tổng thống Trump và các cộng tác viên của ông gọi là « Thỏa thuận Mar A Lago ».
Eric Monnet : « Kế hoạch này có khả thi hay không, điều đó hoàn toàn phụ thuộc vào t́nh h́nh thế giới đến lúc đó, tức là liệu rằng chiến tranh thương mại Mỹ gây nên sẽ làm rối loạn toàn cầu tới mức nào, kinh tế của thế giới có nguy cơ bị xuống dốc quá hay không… Nếu t́nh h́nh quá tồi tệ, th́ điều đ́nh hạ giá đô la có thể là cánh cửa duy nhất để khôi phục một chút mô h́nh đa phương trong một thế giới ngày càng hỗn loạn trước mắt, đây là điều có thể xảy ra nhưng không phải là vào thời điểm hiện tại và chắc chắn là không phải theo các điều khoản mà Mỹ đang áp đặt với thế giới như hiện nay. Đương nhiên thỏa thuận quốc để giảm giá đồng đô la sẽ bất lợi cho các quốc gia khác trên thế giới ».
Nguy cơ Mỹ không c̣n làm chủ t́nh h́nh
Điều khó hiểu ở đây là vào lúc chính quyền Mỹ t́m cách giữ giá đồng đô la thấp so với các ngoại tế khác trên thế giới (euro, franc Thụy Sĩ, yen hay nhân dân tệ…) thế nhưng Nhà Trắng bị đẩy vào thế bất an, khi đồng đô la trượt giá và trước tin dường như Trung Quốc -và có thể là cả Nhật Bản, đang mạnh tay bán ra công trái phiếu của Hoa Kỳ.
Giáo sư Eric Monnet thận trọng phân tích về hiện tượng đó :
Eric Monnet : « Thực ra hiện tại rất khó để nói chính xác liệu Trung Quốc có bán trái phiếu kho bạc Mỹ hay không. Các dữ liệu trước mắt chưa cho phép tôi khẳng định điều đó. Trái lại, mối đe dọa đó là có thật. Tức là Trung Quốc, cũng như nhiều ngân hàng trung ương khác trên thế giới đang nắm giữ rất nhiều trái phiếu nợ của Mỹ như một khoản dự trữ ngoại tệ. Những quốc gia này hoàn toàn có thể bán ra những công trái đó của Hoa Kỳ, giới hạn dự trữ bằng đô la để đi mua các ngoại tệ khác, có thể là euro chẳng hạn.
Đây là kịch bản từ lâu nay Hoa Kỳ đă lo sợ và cũng là lư do tại sao Donald Trump từng dọa nạt thế giới, kể cả Bắc Kinh là nếu mà các quốc gia này bán trái phiếu kho bạc Mỹ th́ ông Trump sẽ lại càng tăng thuế hải quan. Nhưng một khi Nhà Trắng đă ấn định những mức thuế hải quan quá cao đi mất rồi, chúng ta tự hỏi điều ǵ thực sự có thể ngăn cản các quốc gia này bán đô la.
Trong đêm 9 rạng sáng 10 tháng 4/2025 (theo giờ Paris) một khối lượng lớn công trái phiếu của Mỹ được bán ra, đô la mất giá. Cùng lúc lăi suất ngân hàng Mỹ phải đi vay tăng mạnh, làm tăng chi phí nợ của Hoa Kỳ. Tuy nhiên đây là con dao hai lưỡi v́ trong trường hợp của Trung Quốc, ồ ạt bán đi đô la, tiền Mỹ mất giá, tức là đồng tiền Trung Quốc bị đẩy lên cao. Điều này bất lợi cho xuất khẩu của Trung Quốc do vậy Ngân hàng trung ương đă phải can thiệp t́m cách giữu tỷ giá hối đoái ở mức thấp so với đồng tiền của Hoa Kỳ. Nước cờ đó không có lợi ǵ cho Bắc Kinh. Nhưng những giao động trong tuần qua cho thấy chúng ta đă bước vào một thế giới mà ở các bên luôn chủ trương dùng sức mạnh để áp đặt chính sách kinh tế ».
Mục tiêu của Mỹ : Phá giá đồng đô la
Theo quan niệm của ông trùm tiền tệ đứng trong bóng tối cố vấn cho tổng thống Trump là do quy chế của đơn vị đồng tiền dự trữ và là thước đo lường các luồng thương mại cho toàn cầu mà đô la của Mỹ bị nâng giá một cách « bất công, cướp đi hàng triệu công việc làm của người lao động Hoa Kỳ », thành thử điều đơn giản là Mỹ cần « bắt các nền kinh tế khác trên thế giới đóng góp hay đúng hơn là trả giá khi họ sử dụng đô la như một đơn vị tiền tệ dự trữ ».
Một đồng đô la mềm giá tăng sức cạnh tranh của hàng công nghiệp made in USA và sẽ bóp ngạt các đối thủ cạnh tranh của Hoa Kỳ. Trước mắt Thỏa thuận tiền tệ Mar A Lago của chiến lược gia kinh tế Miran vẫn c̣n là một « kế hoạch » c̣n đang được h́nh thành, nhưng đă để lộ rơ những điều như sau : Thứ nhất, chính quyền Trump có khuynh hướng « mặc cả với thế giới bằng sức mạnh » nhưng không chắc sẽ đem lại những kết quả như mong muốn.
Thứ hai, như kinh tế gia Nicolas Véron được báo Les Echos (17/03/2025) trích dẫn đă nhận định, chủ trương kết hợp các đ̣n thuế quan mạnh tay và hù dọa của chính quyền Trump, mới chỉ chưa đầy 100 ngày ở Nhà Trắng, đă hủy hoại hết các mối liên minh gắn chặt siêu cường thương mại và nền kinh tế số 1 toàn cầu với những nước bạn thân thiết nhất như Canada, Mêhicô, Liên Âu và cả nhiều đồng minh của Mỹ ở Châu Á. Chưa biết sẽ có Thỏa Thuận Mar A Lago nào hay không để thay thế Thỏa Thuận Plaza chỉ biết rằng trước mắt, nước Mỹ của Donald Trump không c̣n nhiều đồng minh.
Điểm thứ ba là Hoa Kỳ sẵn sàng thay đổi luật chơi về tài chính và thương mại, khai tử mô h́nh do chính Washington đă tạo ra, miễn là làm sao có lợi cho nước Mỹ.
Thanh Hà
Trong nhiều thập kỷ, đồng đô la là giá trị chuẩn trong hệ thống tài chính toàn cầu và là bến đỗ an toàn cho các nhà đầu tư trong thời kỳ khủng hoảng. Donald Trump đang làm thay đổi trầm trọng t́nh h́nh này bằng chính sách thuế quan của ông. Đồng euro và trái phiếu chính phủ Đức chiến thắng một cách bất ngờ.
*
Vào đầu năm nay, triển vọng của đồng euro rất xấu. Nó được giao dịch ở mức xấp xỉ 1,03 đô la Mỹ. Trước lễ nhậm chức của ông Trump, đồng euro tiếp tục giảm, tỷ giá euro-đô la xuống ngang bằng 1:1. Đa số các nhà kinh tế tin rằng, mức thuế quan do Trump công bố sẽ khiến đồng đô la tăng giá hơn nữa. Nền kinh tế và đồng tiền châu Âu sẽ bị suy yếu.
Ba tháng sau, điều ngược lại đă xảy ra: Đồng euro đạt tốc độ tăng giá nhanh nhất trong hơn một thập kỷ so với đồng tiền Hoa Kỳ. Giá hiện tại của đồng euro là 1,14 đô la, mức cao nhất trong hơn ba năm qua.
Thuế quan của Trump đă gây ra sự hỗn loạn vượt quá sức tưởng tượng của các chuyên gia và thay v́ tăng giá đồng đô la, nó đă làm lung lay niềm tin của thị trường tài chính tại Hoa Kỳ. Tuần trước, không chỉ thị trường chứng khoán Mỹ trải qua biến động nghiêm trọng. Ngay cả trái phiếu chính phủ Hoa Kỳ, vốn được các nhà đầu tư luôn coi là bến đỗ an toàn cho đồng tiền của họ trong thời kỳ khủng hoảng, cũng đă bị bán tháo. Khi thị trường chứng khoán đă yên tĩnh trở lại, th́ làn sóng tháo chạy khỏi trái phiếu Hoa Kỳ vẫn tiếp tục.
"Chúng ta đang ở giữa giai đoạn thay đổi hệ thống tiền tệ mạnh mẽ trên thị trường", George Saravelos, giám đốc chiến lược ngoại hối toàn cầu tại Deutsche Bank, đă viết trong một lưu ư gửi đến khách hàng, được Financial Times trích dẫn. "Với diễn biến đầy kịch tính của các sự kiện, chúng tôi ngày càng lo ngại rằng đồng đô la có nguy cơ phải chịu một cuộc khủng hoảng niềm tin rộng lớn hơn."
*
THUẬN LỢI CHO TÂN CHÍNH PHỦ ĐỨC
Không chỉ đồng euro được hưởng lợi từ cuộc khủng hoảng niềm tin vào đồng đô la này mà cả chính phủ Đức cũng được hưởng lợi khi trái phiếu của họ ngày càng hấp dẫn hơn - như một lựa chọn thay thế cho chứng khoán nợ của Hoa Kỳ. Lợi suất trái phiếu chính phủ Đức kỳ hạn 10 năm giảm xuống 2,56%, gần mức thấp nhất trong hơn một tháng. Lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ kỳ hạn 10 năm tăng mạnh trong cùng kỳ. Lợi suất trái phiếu chính phủ luôn biến động ngược chiều với giá trái phiếu. Trong trường hợp này, lợi suất giảm tương ứng với giá trái phiếu của chính phủ Đức tăng, do nhu cầu từ các nhà đầu tư tăng. Lợi suất thấp hơn cho thấy chính phủ có thể huy động được tiền giá rẻ trên thị trường vốn.
"Điều đáng ngạc nhiên là trong thời điểm căng thẳng, trái phiếu Đức lại đóng vai tṛ là bến đỗ an toàn thay v́ trái phiếu Kho bạc Hoa Kỳ", Sander Tordoir, nhà kinh tế trưởng tại Trung tâm Cải cách Châu Âu, nói với tờ New York Times. Nợ của Đức đang được xem là an toàn nhất thế giới. Và tín dụng của chính phủ Đức được các “tổ chức đánh giá tín dụng” xếp vào hạng tín dụng tốt nhất. Vậy mà vài tuần trước đây, triển vọng trái phiếu của chính phủ Đức thật ảm đạm.
Triển vọng về nguồn cung trái phiếu tân chính phủ tăng mạnh là do chính sách nới lỏng phanh nợ. Bên cạnh đó, khả năng đă khiến lợi suất tăng đáng kể là gói cơ sở hạ tầng được tài trợ bằng nợ của chính phủ liên bang. Nhu cầu tăng đột biến do Trump gây ra hiện nay cũng ít nhiều đang bù đắp cho điều này.
Sức mạnh mới của đồng euro và trái phiếu Đức không chỉ được chính phủ Đức hoan nghênh khi xem xét kế hoạch phát hành nợ. Đồng euro, không chỉ tăng giá so với đô la Mỹ mà c̣n so với tiền tệ của các đối tác thương mại khác, đang làm giảm giá hàng hóa nhập khẩu - và do đó làm giảm lạm phát. Điều này làm tăng phạm vi giảm lăi suất của Ngân hàng Trung ương Châu Âu.
Tuy nhiên, đồng euro mạnh bất ngờ lại gây ra vấn đề cho các nhà xuất khẩu ở châu Âu, những người vốn đang phải vật lộn với mức thuế quan mới của Hoa Kỳ và hiện đang phải chịu thêm bất lợi cạnh tranh v́ hàng hóa của họ ngày càng đắt đỏ hơn khi tính theo các loại tiền tệ khác.
Châu Âu trước nguy cơ sóng thần mang tên “Hàng Trung Quốc”
582,4 tỷ đô la là tổng giá trị hàng hóa mà Trung Quốc đă xuất sang Mỹ trong năm 2024, theo số liệu từ Văn pḥng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ. Với cuộc chiến thuế quan mà tổng thống Mỹ khơi mào, Bắc Kinh phải t́m những đầu ra khác cho khối lượng hàng hoá khổng lồ của ḿnh. Trong bối cảnh này, châu Âu khó thoát khỏi tầm ngắm của nước xuất khẩu lớn nhất thế giới. Phải chăng đă đến lúc Liên Âu nên lo ngại về cơn lũ hàng hóa Made in China ?
Nhấn ch́m nền công nghiệp châu Âu
Nhật báo kinh tế Pháp Les Echos nhận định, ngoài việc có thể làm phật ư tổng thống Mỹ, mở rộng cửa đón hàng hoá Trung Quốc c̣n đặt ra một mối đe dọa nghiêm trọng cho các doanh nghiệp châu Âu. Ông Thomas Grjebine, chuyên gia kinh tế tại Trung tâm Nghiên cứu Triển vọng và Thông tin Quốc tế (Cepii), nhận định : “Ngay cả khi chưa có các biện pháp (thuế quan) của Trump, ngành công nghiệp châu Âu vốn đă chịu thiệt hại nặng nề do sự cạnh tranh từ Trung Quốc.” Theo ông, nguyên nhân đến từ việc “chi phí sản xuất của ngành công nghiệp Trung Quốc trong nhiều lĩnh vực thấp hơn từ 30% đến 40% so với các doanh nghiệp châu Âu.” Lư do là v́ các nhà sản xuất Trung Quốc được hưởng lợi từ quy mô kinh tế, từ những tiến bộ công nghệ trong nhiều lĩnh vực, và đặc biệt là từ các khoản trợ cấp của Nhà nước. Điều này đă khiến cho cuộc cạnh tranh càng trở nên không công bằng, nhất là khi một phần đáng kể các doanh nghiệp Trung Quốc vẫn có thể hoạt động dù đang trong t́nh trạng thua lỗ.
Hàng hoá từ các nhà sản xuất Trung Quốc c̣n có lợi thế hơn nữa trong bối cảnh mà đồng euro đă tăng giá so với đồng đô la Mỹ trong ṿng một tháng qua, c̣n đồng nhân dân tệ lại giảm giá so với đồng bạc xanh. Kể từ đầu tháng Hai, đồng tiền Trung Quốc đă mất 10% giá trị so với đồng euro. Ngoài ra, hàng Trung Quốc xuất sang EU c̣n đang được hưởng miễn trừ thuế quan với các kiện hàng dưới 150 euro.
Trong ngắn hạn, người tiêu dùng châu Âu sẽ được hưởng lợi v́ có thể mua hàng hoá với mức giá hấp dẫn cùng nhiều chương tŕnh khuyến mại. Các doanh nghiệp châu Âu cũng có thể sẽ phải giảm giá bán để có thể cạnh tranh với đối thủ Trung Quốc. Tuy nhiên nếu tính về lâu dài th́ điều này có thể huỷ hoại nền công nghiệp của châu Âu. Bắc Kinh có thể cố t́nh kéo giá xuống thấp hơn, thậm chí là thực hiện hành vi bán phá giá. Trả lời trên kênh BFMTV, ông Thomas Métivier, tổng giám đốc nền tảng thương mại trực tuyến Cdiscount, nhắc lại rằng chiến lược bán phá giá của Trung Quốc, đặt biệt là trong các lĩnh vực như tuabin gió, năng lượng mặt trời, nhôm, … đă khiến ngành sản xuất của châu Âu gần như sụp đổ.
Ngoài ra, trong một báo cáo đăng tải hồi tháng Hai, các nhà kinh tế tại Viện Kinh tế Đức, trụ sở tại Cologne, bày tỏ lo ngại khi mà “Bắc Kinh đă giành thêm thị phần xuất khẩu trong những năm gần đây, đặc biệt là trong lĩnh vực máy móc và sản phẩm điện tử, trong khi Đức lại đánh mất vị thế trong những lĩnh vực này kể từ năm 2010”.
Thúc đẩy thâm hụt thương mại
Trả lời trên kênh Public Sénat, kinh tế gia Anthony Morlet-Lavidalie, tại khoa phân tích t́nh h́nh và dự báo kinh tế của Viện Rexecode, nhắc lại từ năm 2010-2019, thâm hụt thương mại của EU với Bắc Kinh chỉ là 100 tỷ euro. Nhưng con số này đă tăng lên đáng kể sau đại dịch Covid-19, rồi lại tới cuộc khủng hoảng năng lượng và lạm phát. Đến hiện nay, thâm hụt thương mại của châu Âu với Trung Quốc đă tăng lên gấp 3, vượt mức 300 tỷ đô la trong năm ngoái. Tờ Les Echos bổ sung thêm rằng xét trên Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của châu Âu, con số này c̣n lớn hơn cả mức thâm hụt mà Hoa Kỳ đang phải gánh chịu với Trung Quốc. Cụ thể, thâm hụt thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc chiếm 1% GDP của Mỹ, trong khi thâm hụt giữa châu Âu và Trung Quốc lên tới 2% GDP của EU.
Bruxelles nên chuẩn bị ǵ trước cơn băo ?
Trong cuộc gặp thủ tướng Tây Ban Nha hôm 11/04 tại Bắc Kinh, chủ tịch Tập Cận B́nh đă kêu gọi Trung Quốc và Liên Hiệp Châu Âu “cùng nhau chống lại” cuộc chiến tranh thương mại mà tổng thống Mỹ khơi mào. Về phần ḿnh, Liên Âu cũng cho biết đang tính tới khả năng ấn định mức giá sàn đối với các loại xe điện sản xuất tại Trung Quốc, thay v́ áp thuế như đă làm vào năm ngoái. Dường như Bắc Kinh và Bruxelles đang cố gắng xích lại gần nhau để đối phó với sự thù địch và thái độ gây hấn từ phía Mỹ.
Kênh Public Sénat dẫn lời bà Mary-Françoise Renard, giáo sư Kinh tế tại Đại học Clermont Auvergne, người đứng đầu Viện nghiên cứu kinh tế Trung Quốc tại CERDI, cho rằng : “Mục tiêu của Trung Quốc là tiêu thụ được sản phẩm, c̣n châu Âu th́ muốn tránh một làn sóng hàng hóa Trung Quốc tràn vào”. Đây cũng chính là thế tiến thoái lưỡng nan đối với Trung Quốc. Do vậy, EU sẽ có ưu thế hơn khi ngồi vào bàn đàm phán. Bà Renard nhấn mạnh thêm : “Đừng quên rằng Trung Quốc đang cần châu Âu. Họ sẽ không dại ǵ mà làm căng thẳng mối quan hệ.”
Bà cũng lạc quan cho biết châu Âu c̣n có thể kích hoạt các điều khoản bảo vệ mà Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đă quy định. Những biện pháp khẩn cấp này cho phép áp đặt hạn chế về số lượng hàng hoá hoặc tăng thuế nhập khẩu trong trường hợp lượng hàng nhập khẩu gia tăng đe dọa đến sản xuất nội địa của một quốc gia thành viên.
Ngược lại, chuyên gia Anthony Morlet-Lavidalie từ Viện Rexecode th́ tỏ ra khá lo ngại trước sự thay đổi đột ngột của Ủy Ban Châu Âu. Ông nói : “Chúng ta không thể măi ngây thơ. Tôi có cảm giác châu Âu giống như một chiếc chong chóng xoay theo chiều gió. Chúng ta đang trải thảm đỏ hơi quá mức.” Trước đó vào năm 2023, vào lúc chưa có cuộc chiến thương mại với Hoa Kỳ, khi châu Âu tăng thuế 35% áp vào xe điện nhập khẩu của Trung Quốc để tránh cạnh tranh không lành mạnh từ Bắc Kinh, Trung Quốc cũng đă ngay lập tức trả đũa bằng việc nhắm vào các loại rượu của châu Âu, đặc biệt là cognac.
Trung Quốc không phải là mối lo duy nhất
Tờ Le Monde, trong bài “Thuế quan : Ngành công nghiệp may mặc Pháp trước con sóng hàng châu Á”, nhận định rằng ngoài Trung Quốc, các sản phẩm đến từ các nước Nam và Đông Nam Á như Việt Nam, Cam Bốt hay Bangladesh cũng có thể sẽ đổ về châu Âu. Ngay cả trước khi bị ông Trump đánh thuế, phần lớn hàng hoá may mặc ở châu Âu cũng đă đến từ nhà máy đặt tại các nước này. Cụ thể trong số 85 tỷ euro quần áo và giày dép được nhập khẩu vào EU, 63 tỷ đến từ các nước châu Á như Bangladesh (18,3 tỷ), Việt nam (3,9 tỷ), Cam Bốt (3,8 tỷ)... Đây cũng là những nước bị nguyên thủ Mỹ dọa đánh thuế nặng. Theo bảng tăng thuế quan mà ông Trump đưa ra hôm 02/04, Bangladesh có thể bị đánh thuế tới 37%, Việt Nam 46% và Cam Bốt 49%.
Tờ báo cũng chỉ ra rằng Hà Nội, Dhaka và Phnom Penh đều đang được hưởng lợi thuế quan với EU. Với Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam-Liên Âu (EVFTA), kư kết vào năm 2019 tại Hà Nội, 99% thuế quan đối với hàng hóa Việt Nam xuất khẩu sang châu Âu sẽ dần được xóa bỏ cho đến cuối năm 2026. Trong khi đó, Cam Bốt và Bangladesh nằm trong danh sách các quốc gia kém phát triển nhất (LDC – Least Developed Countries). Với tư cách đó, hàng hóa nhập khẩu từ hai nước này vào châu Âu cũng không bị áp thuế.
(Nguồn : Les Echos, BFMTV, Public Sénat, Le Monde)
Diễn Đàn Người Việt Hải Ngoại. Tự do ngôn luận, an toàn và uy tín. V́ một tương lai tươi đẹp cho các thế hệ Việt Nam hăy ghé thăm chúng tôi, hăy tâm sự với chúng tôi mỗi ngày, mỗi giờ và mỗi giây phút có thể. VietBF.Com Xin cám ơn các bạn, chúc tất cả các bạn vui vẻ và gặp nhiều may mắn.
Welcome to Vietnamese American Community, Vietnamese European, Canadian, Australian Forum, Vietnamese Overseas Forum. Freedom of speech, safety and prestige. For a beautiful future for Vietnamese generations, please visit us, talk to us every day, every hour and every moment possible. VietBF.Com Thank you all and good luck.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
