Ukraine rất có thể có trữ lượng lớn các khoáng sản quan trọng, nhưng cần phải có hòa bình và hàng tỷ USD để khai thác chúng.
Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đang hướng tới một thỏa thuận khai thác đất hiếm, và liệu thỏa thuận này có khả thi? Ảnh: NYPost.
Theo các quan chức Ukraine, đất nước của họ là một trong những địa điểm hàng đầu thế giới có trữ lượng đất hiếm quan trọng và các khoáng sản khác cần thiết để thúc đẩy nền kinh tế hiện đại, và kiếm được một khoản tiền lớn.
Đó là một lời chào hàng được sử dụng để dẫn dụ Tổng thống Mỹ Donald Trump tiếp tục ủng hộ chính quyền Kiev trong nỗ lực chiến tranh, và nó đã thành công. Ông Trump rất để ý tới Ukraine, nhưng chỉ khi nói đến những nguồn lực thiên nhiên của nước này, chứ không phải để giúp nước này đảm bảo hòa bình ổn định sau chiến tranh.
"Lời đề nghị khai thác khoáng sản quan trọng rõ ràng là cơ hội để Ukraine đảm bảo an ninh. Nước này có các nguồn tài nguyên cực kỳ quan trọng như titan, uranium và các nguồn tài nguyên khác. Và nếu Nga có được những nguồn tài nguyên đó, thì đó sẽ là một thảm họa đối với các đồng minh của Kiev", một quan chức cấp cao quen thuộc với các cuộc đàm phán, phát biểu với Politico với điều kiện giấu tên.
Nhưng canh bạc khoáng sản đã trở thành một thảm họa chính trị, và Ukraine thậm chí có thể không sở hữu nguồn tài nguyên khổng lồ như họ đã hứa. Thêm vào đó, việc khai thác bất kỳ khoáng sản nào từ lòng đất sẽ tốn hàng tỷ USD và có thể mất hàng thập kỷ – rõ ràng là không giống với mốc thời gian mà ông Trump hình dung.
Ban đầu, khoáng sản là một phần của thỏa thuận hòa bình do Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky thúc đẩy vào năm ngoái. Gói này cũng bao gồm lời mời Ukraine gia nhập NATO và cam kết của phương Tây sẽ tiếp tục cung cấp vũ khí cho Ukraine, để đảm bảo nước này chiến thắng trước Nga.
Nhưng giờ thứ duy nhất đáng để tâm trong thỏa thuận đó chỉ còn lại khoáng sản, và chúng đã trở thành một vấn đề hiện hữu đối với Ukraine.
Kiev đã vô cùng sửng sốt khi Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent xuất hiện tại Ukraine vào tháng 2 với một bản dự thảo thỏa thuận , trong đó nêu rằng Ukraine cần phải bàn giao một nửa khoáng sản đất hiếm của nước này cho các công ty Mỹ. Ông Zelensky đã phản ứng một cách phẫn nộ.
Sau sự phản kháng của Ukraine, hai bên đã đàm phán một thỏa thuận công bằng hơn mà ông Zelensky được cho là sẽ ký tại Nhà Trắng vào ngày 28/2. Nhưng cuộc họp đó đã trở thành một thảm họa khi ông Trump và Phó Tổng thống J.D. Vance ra sức công kích ông Zelensky, người đã bị đuổi khỏi Phòng Bầu dục mà không có thỏa thuận nào được ký.
Sau đó, Mỹ lại đưa ra một đề xuất khác, trong đó có đủ các điều khoản bất lợi nhất với Ukraine, giống như dự thảo thỏa thuận ban đầu.
Đề xuất này không đưa ra bất kỳ đảm bảo an ninh nào và không có thêm viện trợ hay đầu tư nào cho Ukraine, nhưng lại trao cho Mỹ quyền tiếp cận ưu tiên đối với tất cả các nguồn tài nguyên thiên nhiên của Ukraine cũng như quyền kiểm soát tài chính đối với quỹ tái thiết nhà nước và tất cả các dự án của mà quỹ quản lý – cho đến khi Kiev trả đủ hàng tỷ USD cho Mỹ để bù đắp khoản viện trợ quân sự ban đầu được giải ngân dưới dạng tài trợ.
Kiev vô cùng sửng sốt khi Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent xuất hiện tại Ukraine vào tháng 2 với dự thảo thỏa thuận chuyển giao một nửa trữ lượng khoáng sản đất hiếm của nước này cho các công ty Mỹ. Ảnh: AFP.
Volodymyr Landa, nhà phân tích cấp cao của Trung tâm Chiến lược Kinh tế có trụ sở tại Kiev cho biết: "Bản dự thảo hiện tại làm suy yếu đáng kể sự cân bằng chiến lược, hạn chế quyền tự chủ về thuế và quy định của Ukraine".
Ông Landa cho biết thỏa thuận này cũng gây nguy hiểm cho cơ hội gia nhập Liên minh châu Âu (EU) của Ukraine vì nó vi phạm luật cạnh tranh và luật môi trường của EU. Trong khi đó, việc trả hàng tỷ USD cho Mỹ có thể khiến các nhà đầu tư lo lắng.
“Các đối tác khác có thể sẽ không chấp nhận thực tế rằng tiền viện trợ của họ lại được bơm ra khỏi Ukraine để ủng hộ một bên thứ ba”, ông Landa cho biết.
Nhưng chính phủ Ukraine không muốn kích động một cơn thịnh nộ khác từ ông Trump, vì vậy các quan chức nước này đang kiềm chế không chỉ trích phiên bản mới của thỏa thuận khoáng sản. Thay vào đó, Kiev đang cố gắng điều chỉnh thỏa thuận được đề xuất một cách khéo léo mà không khiến ông Trump tức giận.
“Lần trước, người Ukraine đã phải giải thích rằng một số điều mà Mỹ muốn từ Ukraine sẽ không xảy ra, vì chúng vi phạm luật pháp và Hiến pháp của chúng tôi. Vì vậy, hãy thay đổi thỏa thuận để nó có hiệu lực. Bây giờ chúng ta phải thực hiện lại cuộc thảo luận như vậy một lần nữa”, viên chức cấp cao cho biết.
“Kho báu” ẩn dưới lòng đất
Một câu hỏi nghiêm túc khác cần có câu trả lời là: liệu Ukraine thực sự có bao nhiêu khoáng sản?
Theo Liên hợp quốc, quốc gia này có khoảng 5% trữ lượng đất hiếm của toàn thế giới. Trong đó bao gồm lithium, berili, niobi, tantal, titan, niken, coban, than chì và phốt phát, các nguyên tố quan trọng đối với các lĩnh vực năng lượng, công nghệ và quốc phòng, ông Alla Vasylenko, nhà nghiên cứu cấp cao của Viện Nghiên cứu Địa chất thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia Ukraine cho biết.
“Hầu hết chúng được phát hiện vào những năm 1960-1980. Vào thời điểm đó, các nhà nghiên cứu không chú ý đến những vấn đề mà ở thời điểm hiện nay đang rất quan trọng: mục đích sử dụng đất và hình thức sở hữu, những hạn chế về môi trường, vệ sinh và các hạn chế khác đối với hoạt động khai thác, cũng như dư luận”, ông Vasylenko cho biết.
“Tuy nhiên, trữ lượng này đã được chứng nhận theo hệ thống của Liên Xô, điều mà các nhà đầu tư nước ngoài không hiểu. Vì vậy, về mặt lý thuyết, chúng ta có thể khẳng định rằng Ukraine có trữ lượng lithium lớn nhất châu Âu, nhưng để hiểu được tiềm năng kinh tế của chúng, trước tiên chúng ta cần tiến hành các nghiên cứu bổ sung về các mỏ của mình”.
Và việc khai thác khối tài sản đó từ lòng đất sẽ không hề dễ dàng.
Ukraine chỉ có thể kiếm lời được từ ngành khai khoáng một khi chiến tranh kết thúc. Quốc gia này cũng cần phải sửa chữa lại mạng lưới năng lượng vốn đã bị tàn phá nặng nề của mình.
“Ukraine cần phải đầu tư, không chỉ vào khai thác mà còn vào ngành chế biến. Các khoản đầu tư chủ yếu phải là của Mỹ – hàng tỷ USD, thậm chí có thể là hàng chục tỷ USD đầu tư trực tiếp, các khoản vay, vốn chủ sở hữu, nợ, nhiều hình thức khác nhau”, ông Andriy Brodskyi, Tổng giám đốc điều hành của Velta Group, nhà sản xuất quặng titan tư nhân lớn nhất Ukraine, cho biết.
Hãng Velta đã phải mất tới 7 năm để thành lập mỏ oxit titan của mình. Denys Alyoshyn, giám đốc chiến lược của UkrLithiumMining (ULM), cho biết khai thác quặng lithium sẽ mất từ 10 đến 15 năm.
ULM đã mua giấy phép khai thác quặng lithium thời hạn 20 năm từ mỏ Polokhivske ở vùng Kirovohrad, miền Trung Ukraine vào năm 2017 với giá 5 triệu USD. Thế nhưng đến bây giờ, mỏ Polokhivske vẫn trông giống như một cánh đồng trống trải với một vài máy dò, cảm biến và máy khoan thăm dò.
“Để mỏ lithium và nhà máy làm giàu của chúng tôi bắt đầu hoạt động, chúng tôi sẽ cần 350 triệu USD tiền đầu tư. Chiến lược của chúng tôi là tìm kiếm những đối tác chiến lược toàn cầu sẽ tài trợ cho chúng tôi, trong khi chúng tôi vẫn là đối tác địa phương đáng tin cậy”, ông Alyoshyn nói thêm.
Mục tiêu ban đầu của chính phủ Ukraine là để Mỹ trở thành đối tác đó – đồng thời cung cấp an ninh để cho phép đất nước phục hồi sau chiến tranh và ngăn chặn một cuộc tấn công khác của Nga.
Không rõ thỏa thuận hiện đang được đàm phán có mang lại được lợi ích đó cho Ukraine hay không.
VietBF@ sưu tập
