Báo cáo chấn động của IAEA hé lộ hoạt động bí mật của Iran

[Cupcake01]

Iran đã thực hiện các hoạt động hạt nhân bí mật với vật liệu không khai báo với cơ quan giám sát hạt nhân của Liên Hợp Quốc tại 3 địa điểm đã bị điều tra từ lâu, Reuters dẫn báo cáo mật của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) gửi đến các quốc gia thành viên cho biết.


Tổng giám đốc IAEA Rafael Grossi thăm triển lãm thành tựu hạt nhân Iran tại Tehran, ngày 17/4/2025. (Ảnh: WANA)

Những kết luận trong báo cáo này được Ban Giám đốc gồm 35 quốc gia của IAEA đưa ra vào tháng 11 năm ngoái, dẫn đến việc Mỹ, Anh, Pháp và Đức tuyên bố Iran vi phạm nghĩa vụ không phổ biến vũ khí hạt nhân.

Nếu được thông qua, báo cáo này sẽ khiến Iran tức giận và có thể làm phức tạp thêm tiến trình đàm phán hạt nhân giữa Tehran và Washington.

Dựa trên kết luận trong báo cáo của IAEA, bốn cường quốc phương Tây lên kế hoạch đệ trình một bản dự thảo nghị quyết để Ban Giám đốc thông qua trong cuộc họp tiếp theo vào tuần lễ bắt đầu từ ngày 9/6, các nhà ngoại giao cho biết. Đây sẽ là lần đầu tiên trong gần 20 năm Iran chính thức bị kết luận là không tuân thủ nghĩa vụ.

Bộ Ngoại giao Iran và Cơ quan Hạt nhân Iran bác bỏ báo cáo, cho rằng văn bản này mang “động cơ chính trị”. Truyền thông nhà nước Iran dẫn tuyên bố chung của hai cơ quan này cho biết, Tehran sẽ có “các biện pháp thích hợp” để đáp trả bất kỳ nỗ lực nào chống lại nước này tại cuộc họp của Ban Giám đốc, nhưng không cho biết cụ thể.

Tehran tuyên bố muốn làm chủ công nghệ hạt nhân vì mục đích hòa bình và từ lâu đã phủ nhận cáo buộc của các cường quốc phương Tây rằng Tehran đang tìm cách phát triển vũ khí hạt nhân.

Dù đã có nhiều phát hiện liên quan đến các hoạt động hạt nhân của Iran trong mấy thập kỷ qua, báo cáo lần này đưa ra kết luận rõ ràng nhất. Báo cáo đã tổng hợp diễn biến trong những năm gần đây và chỉ rõ hơn các hoạt động bí mật được phối hợp, một số có liên quan đến việc sản xuất vũ khí hạt nhân.

Báo cáo cũng cho rằng sự hợp tác của Iran với IAEA vẫn “chưa đạt yêu cầu” ở “nhiều khía cạnh”. Cơ quan này vẫn đang tìm kiếm lời giải thích về các dấu vết uranium được phát hiện từ nhiều năm trước tại hai trong số bốn địa điểm đang điều tra. Ba trong số đó đã từng là nơi diễn ra các thí nghiệm bí mật, báo cáo cho biết.

IAEA kết luận “ba địa điểm này, cùng với các địa điểm khác có liên quan, là một phần của chương trình hạt nhân có tính tổ chức nhưng không khai báo mà Iran thực hiện cho đến đầu những năm 2000 và một số hoạt động đã sử dụng vật liệu hạt nhân không khai báo".

Cũng theo báo cáo, vật liệu hạt nhân và/hoặc thiết bị ô nhiễm nặng đã được cất giữ tại địa điểm thứ tư - Turquzabad, trong giai đoạn từ năm 2009 - 2018.

“Cơ quan kết luận rằng Iran đã không khai báo vật liệu hạt nhân và các hoạt động liên quan đến hạt nhân tại ba địa điểm không khai báo ở Iran, cụ thể là Lavisan-Shian, Varamin và Turquzabad”, báo cáo viết.

Tại Lavisan-Shian ở Tehran, một đĩa uranium đã “được sử dụng để sản xuất nguồn neutron kích hoạt bằng chất nổ” ít nhất hai lần vào năm 2003 – một quy trình được thiết kế để kích hoạt vụ nổ trong quy trình chế tạo vũ khí hạt nhân. Báo cáo cho biết thêm rằng đó là một phần của các thử nghiệm “quy mô nhỏ”.

Báo cáo này có thể dẫn đến việc Iran bị đưa ra trước Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, mặc dù các nhà ngoại giao cho biết điều đó nhiều khả năng sẽ chỉ xảy ra trong một cuộc họp sau này của Ban Giám đốc IAEA.

Trong ngắn hạn, báo cáo có thể khiến Iran tiếp tục tăng tốc hoặc mở rộng chương trình hạt nhân đang phát triển nhanh của mình, như nước này từng làm sau những chỉ trích trước đó của IAEA. Nó cũng có thể khiến các cuộc đàm phán với Mỹ trở nên phức tạp hơn.


VietBF@ Sưu tập