|
Việc Mỹ công bố dự án Vòm Vàng đang làm dấy lên lo ngại về nguy cơ vũ khí hạt nhân trở lại không gian, điều từng bị cấm theo Hiệp ước Không gian năm 1967.
Ngay sau khi Mỹ công bố dự án Vòm Vàng, hệ thống lá chắn tên lửa đặt ngoài không gian, một loạt quốc gia đã lên tiếng chỉ trích mạnh mẽ.
Trung Quốc và Nga là những nước phản ứng đầu tiên, gọi kế hoạch này là “vô cùng gây bất ổn”. Trong tuyên bố chung, hai nước cho rằng Vòm Vàng là sự bác bỏ hoàn toàn mối liên hệ không thể tách rời giữa các loại vũ khí tấn công chiến lược và vũ khí phòng thủ chiến lược. Bắc Kinh còn cảnh báo chương trình có thể châm ngòi cho một cuộc chạy đua vũ trang mới ngoài không gian.
Không lâu sau đó, Triều Tiên cũng lên tiếng, cảnh báo rằng hệ thống của Mỹ có thể “biến không gian vũ trụ thành một chiến trường hạt nhân tiềm tàng”.Những lo ngại về một cuộc chạy đua vũ trang trong không gian là hoàn toàn có cơ sở, nhưng liệu những cảnh báo về một cuộc chiến tranh hạt nhân trong không gian có đang bị thổi phồng? Liệu Vòm Vàng có đang đẩy chúng ta vào một vùng lãnh thổ chưa được khám phá, nơi mà chiến tranh hạt nhân ngoài không gian không còn chỉ là lý thuyết mà đã trở thành một khả năng thực tế? Liệu Mỹ có phải là quốc gia duy nhất đang thực hiện các bước đi hạt nhân trong không gian? Và điều gì sẽ xảy ra nếu một quả bom hạt nhân thực sự phát nổ trong không gian?
Kể từ khi Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố dự án Vòm Vàng với mốc thời gian hoàn thành là vào năm 2029, những câu hỏi này không còn giới hạn trong các cuộc tranh luận học thuật trừu tượng, mà đã trở thành các vấn đề địa chính trị thực tế.
Điều gì xảy ra khi bom hạt nhân phát nổ trong không gian?
Một vụ nổ hạt nhân trong không gian có thể không gây ra sự tàn phá giống như trên Trái Đất. Tuy nhiên, hậu quả sẽ vô cùng thảm khốc và kéo dài.
Nhiều người trong thế hệ hiện tại có thể đã quên, nhưng cộng đồng quốc tế vẫn nhớ rõ những gì một vụ nổ hạt nhân trong không gian có thể gây ra. Lý do là bởi từ năm 1958 đến 1962, đã có hơn 10 vụ nổ hạt nhân diễn ra ngoài không gian. Những vụ nổ này không phải là một phần của cuộc chiến tranh hạt nhân ngoài vũ trụ, mà là các vụ thử nghiệm có kiểm soát do Mỹ và Liên Xô thực hiện nhằm trả lời chính câu hỏi: điều gì xảy ra nếu một quả bom hạt nhân phát nổ trong không gian?
Một vụ nổ như vậy đã được tiến hành trong không gian phía trên Hawaii vào đêm 8/7/1962. Vụ nổ diễn ra ở độ cao 402km so với bề mặt Trái Đất, tức là nằm trong vùng quỹ đạo thấp, nơi phần lớn các vệ tinh hiện đại đang hoạt động. Chiến dịch này có tên là Starfish Prime.
Vụ nổ khi đó đã tạo ra một luồng điện cực mạnh trên Thái Bình Dương, khiến khoảng 300 đèn đường trên đảo Oahu bị tắt và phá hủy 1/3 trong số khoảng 20 vệ tinh đang ở trên quỹ đạo. Đêm đó, người dân Hawaii chứng kiến cực quang nhân tạo trên bầu trời, sáng như ban ngày, sau đó chuyển sang màu xanh lá, vàng, rồi cam.
Đây cũng là vụ nổ hạt nhân cuối cùng trong không gian, bởi vào năm 1967, Mỹ và Liên Xô đã ký Hiệp ước Không gian, cấm đưa vũ khí hủy diệt hàng loạt vào quỹ đạo.
Giờ đây, hơn 60 năm sau vụ nổ hạt nhân ngoài không gian đó, mối đe dọa về chiến tranh hạt nhân trong không gian một lần nữa quay trở lại.
Trên mặt đất, hậu quả của một vụ nổ hạt nhân đã được ghi nhận đầy đủ: một quả cầu lửa thiêu rụi mọi thứ trong bán kính của nó, sau đó là sóng xung kích do áp suất và nhiệt độ tăng đột ngột – sóng này có thể san phẳng cả tòa nhà chỉ trong vài giây. Tiếp theo là đám mây hình nấm đặc trưng, phát tán bức xạ phóng xạ chết người. Hàng triệu người có thể thiệt mạng trong tích tắc. Hậu quả kéo dài hàng thập kỷ.
Một vụ nổ hạt nhân trong không gian thì lại rất khác biệt. Không có quả cầu lửa, không có đám mây hình nấm; thay vào đó, toàn bộ năng lượng được giải phóng dưới dạng bức xạ điện từ, bao gồm tia gamma và tia X. Các vệ tinh trong phạm vi ảnh hưởng sẽ bị phá hủy ngay lập tức. Các hạt điện tích cao sẽ tiếp tục tồn tại trong quỹ đạo dọc theo từ trường Trái Đất trong nhiều năm, gây tổn hại đến các thiết bị điện tử trên vệ tinh trong thời gian dài.
Năm 1962, chỉ có khoảng 20 vệ tinh trên quỹ đạo ở thời điểm Chiến dịch Starfish Prime được thực hiện. Ngày nay, con số này đã vượt 10.000. Quan trọng hơn, chúng ta phụ thuộc vào các vệ tinh này trong hầu hết các hoạt động thường nhật: từ liên lạc, internet, dự báo thời tiết đến hệ thống định vị GPS.
Hơn nữa, một vụ nổ hạt nhân trong không gian có thể kích hoạt một cuộc chiến tranh hạt nhân trên Trái Đất.
Khi ranh giới ngày càng mờ nhạt
Vòm Vàng chỉ là một trong nhiều động thái đang làm mờ ranh giới giữa răn đe hạt nhân và răn đe thông thường. Trong những năm gần đây, thế giới cũng đang chứng kiến sự đổ vỡ của các hiệp ước kiểm soát vũ khí hạt nhân.
Năm 2019, Mỹ rút khỏi Hiệp ước Các Lực lượng Hạt nhân Tầm trung (INF), một thỏa thuận được ký năm 1987 giữa Tổng thống Ronald Reagan và nhà lãnh đạo Liên Xô Mikhail Gorbachev, cấm cả hai nước triển khai các loại tên lửa đạn đạo và hành trình đặt trên mặt đất mang đầu đạn hạt nhân hoặc thông thường.
Năm 2023, Nga đã đình chỉ Hiệp ước Cắt giảm Vũ khí Chiến lược Mới (New START), hiệp ước kiểm soát vũ khí hạt nhân lớn cuối cùng còn hiệu lực giữa Mỹ và Nga. Hiệp ước giới hạn mỗi bên chỉ được triển khai tối đa 1.550 đầu đạn hạt nhân chiến lược, 700 hệ thống phóng (ICBM, SLBM và máy bay ném bom hạng nặng) và 800 bệ phóng (triển khai hoặc chưa triển khai). Hiệp ước cũng bao gồm các cơ chế kiểm chứng chặt chẽ, như thanh tra tại chỗ và trao đổi dữ liệu. New START dự kiến sẽ hết hiệu lực vào ngày 5/2/2026.
Tháng 10/2024, Mỹ cáo buộc Nga đang phát triển một loại vũ khí hạt nhân mới nhằm tấn công các vệ tinh. Loại vũ khí này, sau khi được phóng, có thể ở trên quỹ đạo trong thời gian dài. Khi phát nổ, nó sẽ phá hủy các vệ tinh gần Trái Đất nhất.
Mỹ cho rằng vệ tinh Cosmos 2553 của Nga, phóng năm 2022, đang đóng vai trò như một nền tảng thử nghiệm mang đầu đạn giả.
Tháng 5/2024, Tư lệnh Bộ chỉ huy chiến dịch Không gian Mỹ, Tướng Chance Saltzman, cáo buộc Nga đã triển khai vệ tinh Cosmos 2576, có khả năng “thực hiện các thao tác mang tính gây hấn” và có thể hoạt động như một vũ khí động năng trên quỹ đạo, làm dấy lên lo ngại về khả năng tấn công vệ tinh Mỹ.
Cuối năm 2024, Nga đã phóng tên lửa đạn đạo siêu thanh tầm trung Oreshnik có khả năng mang đầu đạn hạt nhân nhằm vào Ukraine. Cũng trong năm này, Nga phủ quyết một nghị quyết của Mỹ và Nhật Bản tại Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc nhằm tái khẳng định lệnh cấm vũ khí hạt nhân ngoài không gian. Động thái của Moscow được nhiều chuyên gia xem là dấu hiệu nguy hiểm.
Về phía Trung Quốc, nước này được cho là đang phát triển hệ thống FOBS (Hệ thống oanh tạc quỹ đạo phân đoạn) – tên lửa có khả năng mang đầu đạn hạt nhân bay theo quỹ đạo bất thường, khó bị phát hiện và đánh chặn.
Trách nhiệm không thuộc về một quốc gia đơn lẻ
Với Vòm Vàng, Mỹ cũng đang lên kế hoạch đưa các cảm biến và hệ thống đánh chặn tên lửa vào không gian. Nếu thành công, Vòm Vàng có thể vô hiệu hóa lợi thế chiến thuật mà các quốc gia như Nga, Trung Quốc đạt được với các vũ khí siêu thanh và FOBS. Điều này có thể buộc Moscow hay Bắc Kinh phát triển các hệ thống vũ khí mới để vượt qua lá chắn Mỹ. Ngoài ra, nó còn có thể thúc đẩy họ quay lại với răn đe hạt nhân để cân bằng lại ưu thế Mỹ mà có được khi triển khai Vòm Vàng.
Tổng thể, tất cả các bước đi trong thập kỷ qua đã làm gia tăng cuộc chạy đua vũ trang ngoài không gian và làm lu mờ ranh giới giữa chiến tranh hạt nhân và thông thường.
Nguy cơ chiến tranh hạt nhân trong không gian hiện nay chắc chắn cao hơn nhiều so với một thập kỷ trước và trách nhiệm thuộc về nhiều nhiều quốc gia chứ không phải một một quốc gia hay chương trình vũ khí đơn lẻ nào.
|
|
