Tàu ngầm hạt nhân Khabarovsk mang ngư lôi Poseidon đánh dấu bước tiến mới trong chiến lược răn đe hạt nhân của Nga, tăng cường sức mạnh dưới biển sâu.
Nga vừa hạ thủy tàu ngầm hạt nhân Khabarovsk, được thiết kế chuyên chở ngư lôi hạt nhân Poseidon – loại vũ khí chiến lược được cho là có khả năng tạo ra “sóng thần phóng xạ” tấn công các mục tiêu ven biển. Đây được xem là một trong những dự án quân sự táo bạo nhất của Moscow, thể hiện quyết tâm mở rộng năng lực răn đe hạt nhân trong thế kỷ 21.
Tàu ngầm Khabarovsk đã được đưa ra khỏi xưởng đóng tàu ở Severodvinsk vào thứ Bảy, ngày 1/11/2025. Ảnh: Sevmash
Thiết kế đặc biệt cho “vũ khí ngày tận thế” dưới lòng đại dương
Theo Bộ Quốc phòng Nga, Khabarovsk thuộc Dự án 08951, do Cục thiết kế Rubin phát triển, là tàu ngầm hạt nhân đầu tiên của Nga được thiết kế từ đầu để mang Poseidon. Tàu được hạ thủy tại nhà máy Sevmash ở Severodvinsk, với sự chứng kiến của Bộ trưởng Quốc phòng Andrei Belousov và Tư lệnh Hải quân Đô đốc Alexander Moiseev.
Cấu trúc của Khabarovsk được phát triển dựa trên thân tàu lớp Borei, nhưng phần chứa tên lửa đạn đạo đã được loại bỏ để tối ưu không gian mang 6 ngư lôi Poseidon. Tàu có lượng choán nước khi nổi khoảng 10.000 tấn, chiều dài gần 113 mét, sử dụng hệ thống đẩy pump-jet giúp tăng khả năng tàng hình dưới nước.
Khả năng tàng hình, độ ồn thấp và thời gian hoạt động dài được đánh giá là những ưu điểm vượt trội của Khabarovsk, khiến nó trở thành một trong những nền tảng hải quân chiến lược đáng gờm nhất trong kho vũ khí Nga.
Ngư lôi Poseidon (còn gọi là Status-6) là thiết bị tự hành không người lái chạy bằng năng lượng hạt nhân, có thể di chuyển hàng nghìn km dưới biển sâu với tốc độ 100 - 185km/h, ở độ sâu tới 1.000 mét. Với đầu đạn hạt nhân công suất tới 2 megaton, Poseidon có thể tạo ra sóng thần cao hàng chục mét, phủ nhiễm phóng xạ trên diện rộng.
Poseidon được thiết kế để vượt qua các hệ thống phòng thủ chống tên lửa hiện nay, vốn chủ yếu tập trung vào việc đánh chặn vật thể di chuyển trên không. Do đó, ngư lôi Poseidon gần như không thể bị phát hiện hoặc tiêu diệt trước khi đến mục tiêu.
Tổng thống Nga Vladimir Putin từng khẳng định Poseidon là một phần của “tổ hợp vũ khí thế hệ mới” được công bố năm 2018, cùng với tên lửa hành trình hạt nhân Burevestnik và tên lửa siêu vượt âm Avangard. Tuần trước, ông Putin xác nhận Nga đã thực hiện thành công vụ thử tầm xa đầu tiên của Poseidon phóng từ tàu ngầm, trong đó động cơ hạt nhân của vũ khí đã hoạt động ổn định trong thời gian dài.
Theo giới phân tích, Poseidon là vũ khí răn đe chiến lược tuyệt đối. Trong kịch bản xảy ra chiến tranh hạt nhân, khi các lực lượng tên lửa đạn đạo bị vô hiệu hóa, Poseidon vẫn có thể đáp trả từ khoảng cách hàng nghìn km, đảm bảo năng lực “đòn thứ hai” của Nga – yếu tố cốt lõi trong học thuyết răn đe hạt nhân của nước này.
Vai trò của Khabarovsk trong chiến lược hạt nhân Nga
Khabarovsk là tàu ngầm thứ hai của Nga có khả năng mang Poseidon, sau Belgorod (Dự án 09852), vốn được hoán cải từ tàu ngầm tấn công lớp Oscar II. Tuy nhiên, Belgorod còn đảm nhận thêm vai trò “tàu mẹ” cho các thiết bị lặn sâu và drone dưới nước.
Khác với Belgorod, Khabarovsk được thiết kế chuyên dụng cho Poseidon ngay từ đầu, thể hiện bước tiến về mặt chiến lược – kỹ thuật. Các chuyên gia quân sự nhận định việc biên chế lớp tàu mới này có thể mở ra một “nhánh mới” trong năng lực răn đe hạt nhân trên biển của Nga, với khả năng thực hiện đòn tấn công từ nhiều hướng và ở khoảng cách lớn hơn trước đây.
Theo Bộ Quốc phòng Nga, tàu “có khả năng bảo vệ hiệu quả biên giới trên biển của Nga và đảm bảo an ninh cho các lợi ích quốc gia trên đại dương”. Nhiều nguồn tin cho rằng Nga có kế hoạch đóng thêm 2 - 3 tàu Khabarovsk để phân bổ cho Hạm đội Phương Bắc và Hạm đội Thái Bình Dương, tạo thành một lực lượng răn đe linh hoạt hoạt động ở cả Bắc Cực và Thái Bình Dương.
Các chuyên gia của tổ chức nghiên cứu TNO (Hà Lan) cho hay, Mỹ hiện không có loại vũ khí tương đương Poseidon hay tàu Khabarovsk. Tàu ngầm lớp Ohio – xương sống của lực lượng răn đe hạt nhân Mỹ – sử dụng tên lửa đạn đạo Trident II, chứ không triển khai vũ khí chạy bằng năng lượng hạt nhân.
Ông Frederik Mertens, chuyên gia chiến lược tại TNO, nhận định: “Hải quân Mỹ không cần phát triển Poseidon, vì học thuyết hạt nhân của họ không dựa vào vũ khí răn đe dạng này. Nga thì khác – họ theo đuổi Poseidon như một công cụ răn đe tâm lý và chính trị, hơn là chiến thuật”.
Giới phân tích phương Tây gọi Poseidon là “vũ khí thuần túy để gieo nỗi sợ”, vì tính hủy diệt quá lớn khiến việc sử dụng trong thực tế gần như bất khả thi. Tuy nhiên, về mặt chiến lược, việc sở hữu Poseidon và Khabarovsk giúp Moscow củng cố vị thế đàm phán trong các cuộc đối thoại kiểm soát vũ khí tương lai.
Triển vọng và thách thức
Dự án Khabarovsk bắt đầu từ năm 2014 nhưng nhiều lần trì hoãn do đại dịch COVID-19, chiến sự tại Ukraine và tác động của các lệnh trừng phạt phương Tây đối với ngành công nghiệp quốc phòng Nga. Hiện chưa rõ thời điểm tàu được biên chế chính thức, song Moscow cho biết Khabarovsk sẽ sớm bước vào giai đoạn thử nghiệm trên biển.
Giới quan sát nhận định, việc Nga sở hữu lớp tàu ngầm mang ngư lôi hạt nhân chạy bằng năng lượng hạt nhân là một bước tiến lớn, giúp nước này củng cố vị thế trong cuộc cạnh tranh chiến lược với phương Tây. Dù còn nhiều tranh cãi về tính khả thi và hiệu quả thực chiến của Poseidon, Khabarovsk vẫn được xem là biểu tượng mới cho năng lực răn đe hạt nhân trên biển của Nga, đồng thời là tín hiệu cho thấy Moscow đang tái định hình chiến lược hạt nhân toàn cầu trong bối cảnh đối đầu ngày càng gay gắt.
