Trong bối cảnh căng thẳng Trung - Nhật leo thang vì phát biểu của bà Takaichi về khả năng can dự ở Đài Loan, Tổng thống Mỹ Donald Trump điện đàm liên tiếp với hai bên để giữ thế cân bằng mong manh.
Ngày 25/11, ông Trump đã có cuộc điện đàm đầu tiên với Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi kể từ khi căng thẳng Trung - Nhật bùng phát hơn hai tuần trước. Cuộc gọi diễn ra ngay sau cuộc gọi của Trump với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và chỉ vài tuần sau khi hai nhà lãnh đạo lần đầu gặp trực tiếp bên lề hội nghị đa phương tại Hàn Quốc.
Theo các chuyên gia, nhà lãnh đạo Mỹ đang phải tính toán để vừa duy trì quan hệ với đối thủ chiến lược hàng đầu, vừa củng cố liên minh với đồng minh thân cận, Japan Times cho biết.
Tâm điểm trong các cuộc gọi: Đài Loan
Bà Takaichi không nói rõ liệu vấn đề Đài Loan có được đưa ra hay không, nhưng theo phân tích từ giới quan sát, gần như chắc chắn đây là nội dung không thể bỏ qua. Trong cuộc trao đổi kéo dài khoảng 25 phút, bà cho biết ông Trump đã “giải thích tình hình quan hệ Mỹ - Trung”, bao gồm nội dung cuộc gặp với ông Tập.
“Chúng tôi đã nhất trí về việc tiếp tục phối hợp chặt chẽ giữa Nhật Bản và Mỹ. Tổng thống Trump khẳng định ông và tôi là những người bạn cực kỳ thân thiết và rằng tôi có thể gọi cho ông bất cứ lúc nào”, bà nói.
Làn sóng ngoại giao dồn dập diễn ra sau phát biểu gây tranh cãi của bà Takaichi, khi bà đề cập khả năng Tokyo triển khai Lực lượng Phòng vệ trong một cuộc khủng hoảng tại Đài Loan nếu xuất hiện “tình huống xấu nhất” đe dọa sự sống còn của Nhật Bản.
Thủ tướng Nhật Bản Takaichi trong cuộc họp báo về cuộc điện đàm với Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 25/11. Ảnh: Reuters.
Cuộc điện đàm kéo dài một giờ giữa ông Tập và ông Trump được xem là động thái mới nhất trong nỗ lực của Trung Quốc nhằm vận động sự ủng hộ quốc tế trước phát biểu ngày 7/11 của bà Takaichi tại quốc hội.
“Trung Quốc và Mỹ từng kề vai sát cánh chống lại chủ nghĩa phát xít và chủ nghĩa quân phiệt. Trong bối cảnh hiện nay, điều đó càng trở nên quan trọng để chúng ta cùng nhau bảo vệ thành quả của Thế chiến II”, ông Tập nói với ông Trump, theo thông báo đăng trên trang của Bộ Ngoại giao Trung Quốc.
“Việc Đài Loan trở về với Trung Quốc là một phần không thể tách rời của trật tự quốc tế hậu chiến”, ông Tập nhấn mạnh.
Thông báo không nhắc trực tiếp đến Nhật Bản, nhưng cho biết ông Trump nói với ông Tập rằng Trung Quốc “đóng vai trò lớn trong chiến thắng” của Thế chiến II.
“Mỹ hiểu tầm quan trọng của vấn đề Đài Loan đối với Trung Quốc”, thông báo dẫn lời ông Trump.
Dù ông Tập không nêu tên Nhật Bản, tôi cho rằng ông đang cố cô lập Tokyo bằng cách nhắc lại thời điểm Mỹ và Trung Quốc từng chiến đấu cùng nhau chống chủ nghĩa phát xít và quân phiệt" -
Chuyên gia Bonnie Glaser thuộc Quỹ Marshall của Đức nhận định.
Từ lâu Bắc Kinh xem Đài Loan là “lợi ích cốt lõi trong các lợi ích cốt lõi”, là một phần lãnh thổ không thể tách rời, sẵn sàng sử dụng mọi biện pháp và không loại trừ khả năng sử dụng vũ lực để thống nhất hòn đảo, dù chủ trương chung vẫn là đối thoại và thống nhất trong hòa bình.
Giữa lúc tranh cãi với Nhật Bản leo thang, các chuyên gia nhận định ông Tập chịu áp lực phải đưa ra lập trường cứng rắn hơn về Đài Loan - chủ đề được cho là không được bàn đến trong cuộc gặp trực tiếp giữa ông Tập và ông Trump tại Hàn Quốc.
Giáo sư Ryo Sahashi tại Đại học Tokyo cho rằng Bắc Kinh muốn gửi thông điệp rằng họ đang trực tiếp trao đổi với Washington về vấn đề Đài Loan.
“Trung Quốc tận dụng thời điểm này để thể hiện rằng họ đang nắm lợi thế trong tam giác Nhật - Mỹ - Trung. Họ muốn gây áp lực lên Nhật Bản bằng cách nhấn mạnh rằng chỉ có ông Tập và ông Trump mới có thể tiến hành ngoại giao ở cấp cao nhất”, ông nói.
Ông Trump “đi trên dây mỏng”
Trong khi đó, ông Trump không đề cập tới Đài Loan trong bài đăng trên mạng xã hội về cuộc điện đàm “rất tốt”, mà chỉ tập trung vào các vấn đề kinh tế - một động thái khiến Tokyo càng lo ngại rằng Trung Quốc có thể đã đạt được phần nào sự đồng thuận từ vị Tổng thống khó lường của Mỹ về vấn đề Đài Loan.
“Chúng tôi thảo luận nhiều chủ đề, bao gồm xung đột Ukraine - Nga, fentanyl, đậu nành và các sản phẩm nông nghiệp khác. Chúng tôi đã đạt một thỏa thuận quan trọng cho nông dân Mỹ và mọi thứ sẽ còn tốt hơn nữa. Quan hệ giữa chúng tôi với Trung Quốc cực kỳ bền chặt!”, ông Trump viết.
Bài đăng về cuộc điện đàm với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình của ông Trump trên Truth Social.
Ông cũng thông báo đã nhận lời mời thăm Bắc Kinh vào tháng 4 và mời ông Tập thăm Mỹ vào năm 2026. Chuyến thăm này được kỳ vọng sẽ chốt khuôn khổ thỏa thuận thương mại mà hai bên đã thống nhất tại Hàn Quốc nhưng chưa hoàn tất.
Không bên nào cho biết ai là người đề xuất cuộc gọi. Tuy nhiên, theo Wall Street Journal, ông Tập đã chủ động thúc đẩy cuộc điện đàm sau khi thấy “cơ hội chiến lược” để tác động đến cách ông Trump nhìn nhận vấn đề Đài Loan.
Từ trước đến nay, ông Trump ưu tiên thúc đẩy quan hệ thương mại với Trung Quốc và tránh trả lời liệu Mỹ có bảo vệ Đài Loan nếu bị tấn công hay không - một kịch bản mà các chuyên gia cho rằng có thể kéo theo việc các căn cứ quân sự của Mỹ tại Nhật Bản bị nhắm mục tiêu.
Lập trường này tương đồng với chính sách “mơ hồ chiến lược” kéo dài nhiều thập niên của Mỹ: vừa ngăn Trung Quốc sử dụng vũ lực, vừa ngăn Đài Loan tuyên bố độc lập.
Ông Trump từng tuyên bố ông Tập sẽ không sử dụng hòn đảo 23 triệu dân trong thời gian ông còn tại Nhà Trắng.
Dù Đại sứ Mỹ tại Nhật George Glass gần đây khẳng định Washington đứng về phía bà Takaichi trong mọi tranh chấp với Bắc Kinh, và Bộ Ngoại giao Mỹ nhấn mạnh cam kết “không lay chuyển” với liên minh Mỹ - Nhật, Tổng thống Trump đến nay vẫn chưa trực tiếp bình luận về phát biểu gây tranh cãi của bà Takaichi.
Khi được hỏi về phát biểu của bà Takaichi cùng bài đăng gây sốc của một nhà ngoại giao Trung Quốc, ông Trump lại bảo vệ quan hệ của mình với ông Tập.
“Rất nhiều đồng minh của chúng ta không phải lúc nào cũng là những người bạn tốt. Các đồng minh lợi dụng chúng ta về thương mại còn nhiều hơn cả Trung Quốc”, ông nói trong cuộc phỏng vấn ngày 11/11 với Fox News. “”.
Hôm 25/11, Chánh văn phòng Nội các Nhật Bản Minoru Kihara từ chối bình luận rằng liệu Trung Quốc có đang cố gây sức ép lên Tokyo thông qua ông Trump hay không.
“Quan hệ ổn định giữa Mỹ và Trung Quốc là điều cực kỳ quan trọng đối với cộng đồng quốc tế, bao gồm cả Nhật Bản”, ông nói, nhấn mạnh rằng cánh cửa đối thoại với Bắc Kinh vẫn “mở”.
Giáo sư Tetsuo Kotani tại Đại học Meikai cho rằng cuộc gọi do phía Trung Quốc khởi xướng cho thấy ông Tập muốn bảo đảm rằng ông Trump sẽ không ủng hộ lập trường của bà Takaichi về Đài Loan.
Dù ông Trump không nhắc đến Đài Loan, điều có thể cho thấy ông cũng không hoàn toàn đồng tình hoàn toàn với cách Bắc Kinh xử lý vấn đề trong căng thẳng Trung - Nhật lần này.
“Nhưng rõ ràng ông ưu tiên ổn định quan hệ Mỹ - Trung và ưa thích mô hình ‘G2’ hơn là ủng hộ bà Takaichi”, ông Kotani nhận xét, ám chỉ khái niệm “Nhóm Hai nước lớn”.
VietBF@ sưu tập
