Tổng thống Nga Dmitry Medvedev mới đây khiến nhiều người bất ngờ khi cùng với các cường quốc phương Tây lên tiếng kêu gọi Nhà lănh đạo Libya Moammar Gaddafi từ chức. Động thái diễn ra tại hội nghị thượng đỉnh G8 ở Pháp này đánh dấu một bước ngoặt trong lập trường của Nga về vấn đề Libya.
Các chuyên gia và nhà phân tích tin rằng sự thay đổi đột ngột của Nga là nhằm để bảo vệ lợi ích riêng của nước này ở đất nước Bắc Phi. Hơn nữa, Moscow cũng muốn có quyền lợi trong tương lai của Libya. Tuy nhiên, nhiều người hoài nghi khả năng Nga có thể giúp tạo ra sự khác biệt ở Libya.
Tại sao Nga lại thay đổi?
Kể từ khi cuộc nổi dậy đẫm máu ở Libya nổ ra hồi giữa tháng 2, giới lănh đạo Nga phải bận rộn tính toán xem liệu ông Gaddafi có từ chức hay không và liệu các lợi ích của Nga ở Libya có thể được công nhận nếu phe đối lập lên cầm quyền. Và cuộc chiến bế tắc, giằng co giữa quân của ông Gaddafi với phe nổi dậy khiến Moscow khó đưa ra quyết định cuối cùng.
Cảm thấy c̣n quá sớm để lựa chọn phe nào trong hai phe ở Libya, Nga áp dụng một lập trường linh hoạt, lên án cả chiến dịch can thiệp quân sự của NATO lẫn những hành động thù địch chống lại dân thường của quân Tổng thống Gaddafi.
“Lập trường của Nga về vấn đề Libya dựa trên lập trường chung của nhóm BRICS là không can thiệp vào các cuộc xung đột và giữ thế cân bằng với cả 3 bên trong cuộc chiến ở Libya gồm quân Chính phủ, lực lượng đối lập và các cường quốc phương Tây,” ông Fedor Lukyanov, tổng biên tập tạp chí Nước Nga trên Chính trường Toàn cầu, nhận định như vậy.
Tuy nhiên, khi thời gian trôi đi, việc phương Tây liên tục kêu gọi lật đổ ông Gaddafi kèm theo hành động tăng cường các cuộc không kích vào Thủ đô Tripoli có thể khiến Nga thay đổi quyết định.
NATO tuyên bố họ sẽ không chấm dứt hành động can thiệp vào Libya cho đến khi Gaddafi chịu ra đi.
Nga xem Libya là một đối tác quan trọng trong khu vực. Nước này rót hàng tỉ USD vào các lĩnh vực như khai thác dầu mỏ, xây dựng đường sắt và vũ khí ở Libya. Rơ ràng, một đất nước Libya hỗn loạn đang gây ảnh hưởng lớn đến các khoản đầu tư khổng lồ của Nga vào đây, đặc biệt là các khoản đầu tư trong lĩnh vực dầu khí.
Công ty dầu khí Tatneft của Nga đầu tư mạnh vào Libya trong suốt 6 năm qua trong khi Gazeprom, tập đoàn khí đốt khổng lồ của Nga, vừa mới tháng 2 vừa rồi chi khoảng 163 tỉ USD để mua cổ phần trong dự án sản xuất dầu và khí đốt Elephant của Libya. Hai công ty này buộc phải ngừng các hoạt động của ḿnh ở đây và sơ tán các công nhân của ḿnh về nước sau khi cuộc xung đột lan rộng ra khắp đất nước Bắc Phi.
Khi NATO thể hiện quyết tâm lật đổ ông Gaddafi bằng được và các cuộc không kích của liên ḿnh này giành thêm được một số bước tiến th́ Nga bắt đầu xem xét lại vai tṛ của ḿnh bởi v́ nước này thấy họ không thể đứng ngoài bức tranh ở Libya.
Ông Meisant al-Janabi, một giáo sư Nga, cho biết, điện Kremlin đang nỗ lực t́m cách ngăn chặn không để xảy ra t́nh trạng tương lai của Libya chỉ do một ḿnh phương Tây quyết định. Để tránh nguy cơ này, Tổng thống Medvedev buộc phải nhảy vào.
Hơn nữa, tại hội nghị G8, các nước phương Tây cũng đưa ra một số cam kết và đề nghị để lôi kéo Nga đứng về phía họ. Các nước phương Tây hứa sẽ tạo điều kiện cho Nga tham gia vào Tổ chức Thương mại Thế giới trong năm nay. Pháp cũng kư một thoả thuận bán 4 chiếc tàu sân bay trực thăng lớp Mistral cho Nga.
Có thể nói, việc Nga thay đổi lập trường chẳng có ǵ là lạ. Điều này rất b́nh thường và xảy ra thường xuyên trên chính trường quốc tế. Đúng như giáo sư Al-Janabi nhận xét: “Không có ǵ bí mật khi nền chính trị của tất cả các cường quốc trên thế giới đều dựa vào lợi ích riêng của họ. V́ vậy, việc ông Medvedev làm chẳng có ǵ khác thường. Ông ấy chỉ đang thể hiện là Nga tính toán những lợi ích và mất mát có thể xảy ra trong cuộc khủng hoảng ở Libya để cân nhắc hành động”.
Liệu Nga có tạo nên sự khác biệt ở Libya?
Ngoài việc lên tiếng kêu gọi ông Gaddafi từ chức, Tổng thống Medvedev c̣n tỏ ra rất hăng hái trong việc đóng vai tṛ làm trung gian trong cuộc khủng hoảng ở Libya. Trước đó, Moscow luôn từ chối đóng vai tṛ này.
Tuy nhiên, các nhà phân tích tin rằng, Nga có ảnh hưởng hạn chế đối với Libya dù Moscow có liên hệ với cả Chính phủ và phe nổi dậy ở đất nước Bắc Phi.
Thứ trưởng Ngoại giao Libya Khaled Kaim mới đây phát biểu tại cuộc họp báo rằng, Chính phủ Libya không quan tâm đến những sự kiện xảy ra tại hội nghị thượng đỉnh G8. Ông Kaim cho biết, Libya chỉ ủng hộ đề xuất do Liên minh Châu Phi (AU) đưa ra. Theo ông này, “bất kỳ quyết định nào về tương lai của Libya đều phải do nhân dân Libya đưa ra chứ không phải ai khác”.
Ông Yevgeny Satanovsky, người đứng đầu Viện Trung Đông ở Thủ đô Moscow, bày tỏ hoài nghi về việc ông Gaddafi sẽ đồng ư từ chức.Ông này tin rằng, Tổng thống Gaddafi sẽ “chiến đấu đến cùng”.
Không chỉ Chính phủ Libya phớt lờ vai tṛ của Nga mà phe nổi dậy cũng tỏ ra hoài nghi về tính hiệu quả của Nga trong vai tṛ là người trung gian.
Đề cập đến việc Nga muốn làm trung gian trong cuộc khủng hoảng ở Libya, phát ngôn viên phe nổi dậy, Phó Chủ tịch Hồi đồng Chuyển tiếp Quốc gia – ông Abdel-Hafidh Ghoga cho rằng, đáng ra đề xuất này phải đến sớm hơn. “Nó đến quá muộn và đó không phải là một thoả thuận lớn”.
Theo VnMedia
V́ lợi riêng, Nga bỏ rơi Libya?
