Trong bối cảnh thiếu đạn và ngân sách, Gepard được xem là giải pháp chi phí thấp để đối phó thiết bị bay không người lái và mối đe dọa trên không.
Ukraine đàm phán khôi phục hệ thống Gepard — lựa chọn phòng không rẻ, dễ sản xuất nhưng đầy thách thức công nghệ và hậu cần (trong ảnh: Binh sĩ Ukraine nã đạn pháo nhằm vào các mục tiêu của Nga ở ngoại ô Bakhmut). AFP/TTXVN
Theo công ty truyền thông và tư vấn Defense Express, sau nhiều tháng kháng cự kiên cường, Ukraine đang xem xét một chiến lược phòng không độc đáo: hồi sinh một vũ khí "kinh điển" từ thời Chiến tranh Lạnh để chống lại thiết bị bay không người lái của Nga.
Cụ thể, Bộ Quốc phòng Ukraine và Tập đoàn KNDS của Đức đã tiến hành đàm phán về khả năng sản xuất trở lại hệ thống pháo phòng không tự hành Gepard. Động thái này gây nhiều chú ý bởi Gepard, một vũ khí từng là biểu tượng của quân đội Tây Đức, đã ngừng sản xuất từ giữa những năm 1980.
Gepard ban đầu được phát triển vào những năm 1960 bởi Krauss-Maffei Wegmann, hiện là một phần của KNDS Deutschland, và được đưa vào sử dụng vào những năm 1970 với tư cách là hệ thống phòng không dựa trên pháo chính của NATO. Được chế tạo trên khung gầm của xe tăng chiến đấu chủ lực Leopard 1, Gepard mang lại sự kết hợp giữa khả năng cơ động, khả năng bảo vệ bằng giáp và khả năng điều khiển hỏa lực tự động.
Theo trang tin quân sự armyrecognition.com, được thiết kế trong Chiến tranh Lạnh để chống lại máy bay Liên Xô, Gepard vẫn phục vụ trong biên chế NATO trong nhiều thập kỷ trước khi được cho vào kho, sau đó tạo ra nguồn dự trữ hiện được sử dụng cho Ukraine. KNDS đã đưa ra các đề xuất nâng cấp dựa trên kinh nghiệm chiến trường Ukraine, bao gồm các hệ thống radar hiện đại hóa và công nghệ theo dõi được cải tiến, để duy trì sự phù hợp của Gepard trước các mối đe dọa đang phát triển.
Hệ thống được trang bị hai khẩu pháo tự động Oerlikon KDA 35 mm, mỗi khẩu bắn với tốc độ 550 viên mỗi phút, tổng cộng là 1.100 viên. Những vũ khí này có khả năng tấn công mục tiêu ở khoảng cách lên đến 4 km và ở độ cao khoảng 3 km, tùy thuộc vào đạn dược và điều kiện.
Tại Ukraine, Gepard đã được triển khai thành công để bảo vệ các trung tâm đô thị và cơ sở hạ tầng năng lượng cũng như phòng thủ cơ động cho lực lượng ở tiền tuyến. Vai trò của nó bao gồm chống lại các loại UAV kiểu Shahed, tên lửa hành trình và máy bay bay thấp, những mối đe dọa đóng vai trò trung tâm trong các hoạt động trên không của Nga.
Tuy nhiên, việc khôi phục một hệ thống đã gần 40 năm tuổi không chỉ đơn giản là tìm lại bản vẽ và khởi động dây chuyền sản xuất. Đây là một quá trình đầy rẫy những thách thức lớn về công nghiệp và công nghệ.
Những rào cản từ quá khứ và lời giải cho tương lai
Tuyên bố thảo luận về khả năng sản xuất chung hệ thống Gepard cho Lực lượng Vũ trang Ukraine (AFU) cùng Tổng giám đốc điều hành KNDS Deutschland Ralf Ketzel cho thấy sự quan tâm nghiêm túc của Ukraine. Mặc dù vậy, việc chế tạo lại Gepard đối mặt với nhiều rào cản. Thứ nhất, năng lực sản xuất và công nghệ liên quan đã không còn tồn tại. Do đó, các kỹ sư không thể chỉ dựa vào bản vẽ cũ mà phải thiết kế lại hệ thống từ đầu. Đặc biệt, tất cả các thiết bị điện tử của hệ thống Gepard ban đầu sẽ phải được thay thế bằng các thiết bị hiện đại hơn.
Thứ hai, khung gầm nguyên bản của Gepard là Leopard 1 hiện không còn được sản xuất. Trên thực tế, số lượng khung gầm có thể chuyển đổi cho AFU không nhiều. Vì vậy, để khôi phục sản xuất, tháp pháo Gepard sẽ cần phải được lắp trên một khung gầm mới, chẳng hạn như Leopard 2, hoặc trên một nền tảng bánh lốp. Phương án thứ hai được cho là rẻ hơn và dễ mở rộng hơn, yếu tố cực kỳ quan trọng trong điều kiện chiến sự hiện tại, khi tốc độ và số lượng là ưu tiên hàng đầu.
Thứ ba, radar của Gepard cũng đã ngừng sản xuất. Giải pháp khả thi nhất là thay thế chúng bằng các loại radar tương đương hiện đại hơn, có tính năng tốt hơn và dễ sản xuất hàng loạt. Theo thỏa thuận, một công ty của Ukraine sẽ chịu trách nhiệm hiện đại hóa radar và hệ thống theo dõi, trong khi KNDS cung cấp các tài liệu cần thiết. Sự hợp tác này được kỳ vọng sẽ tạo nền tảng cho việc khôi phục sản xuất. Ngoài ra, việc Đức đã nối lại sản xuất đạn dược cho hệ thống Gepard cũng là một yếu tố quan trọng, loại bỏ một trong những trở ngại lớn nhất.
Như vậy, nếu việc sản xuất được nối lại, sản phẩm cuối cùng sẽ là một hệ thống mới về cơ bản, mang rất ít điểm chung với Gepard ban đầu về mặt kỹ thuật, và có lẽ cả về hình dáng.
Bài toán kinh tế: Rẻ hay hiệu quả?
Câu hỏi tiếp theo được đặt ra là, tại sao Ukraine lại chọn khôi phục một hệ thống phức tạp và tốn thời gian như vậy, thay vì đặt hàng những vũ khí mới nhất như hệ thống Skyranger? Nhất là khi việc sản xuất hàng loạt Skyranger đã được triển khai, và tập đoàn Rheinmetall, nhà sản xuất, thậm chí còn tuyên bố có thể sản xuất 200 hệ thống mỗi năm. Hơn nữa, một hợp đồng trị giá hàng trăm triệu USD đã được hứa hẹn cho những phương tiện này.
Lý do có thể nằm ở bài toán kinh tế. Một quả đạn pháo Gepard chỉ có giá khoảng 300 USD. Để hạ gục một thiết bị bay không người lái Shahed, thường cần 20–30 viên đạn, với tổng chi phí khoảng 6.000–9.000 USD. Trong khi đó, với một hệ thống hiện đại hơn như Skyranger, số lượng đạn cần thiết để bắn hạ một mục tiêu sẽ ít hơn đáng kể. Một hệ thống tương tự, Skynex, chỉ cần khoảng 10 viên đạn để tiêu diệt một mục tiêu. Tuy nhiên, chi phí cho mỗi viên đạn của Skyranger có thể cao hơn nhiều so với Gepard.
Sự cân nhắc giữa chi phí mỗi viên đạn và hiệu quả tác chiến cho thấy một sự lựa chọn chiến lược phức tạp. Trong một cuộc chiến mà các mục tiêu trên không như thiết bị bay không người lái đang ngày càng phổ biến, việc sở hữu một hệ thống có chi phí vận hành thấp có thể là một lợi thế lớn, cho phép Ukraine duy trì khả năng phòng thủ liên tục mà không gây áp lực quá lớn lên ngân sách quốc phòng.
Quyết định của Ukraine về việc hồi sinh Gepard không chỉ là một hành động đơn thuần mà còn là một lựa chọn chiến lược quan trọng. Ukraine đang đứng trước ngã rẽ: hoặc đầu tư vào một quá trình phức tạp và lâu dài để tạo ra một hệ thống phòng không hiệu quả về chi phí, có thể sản xuất và duy trì ngay tại địa phương, hoặc chấp nhận chi phí cao hơn để có ngay một hệ thống hiện đại, tối ưu từ nhà sản xuất nước ngoài.
Tóm lại, thỏa thuận với KNDS phản ánh một hướng đi mới, cho thấy Ukraine sẵn sàng đầu tư vào năng lực sản xuất trong nước và tận dụng những vũ khí đã được chứng minh hiệu quả trên chiến trường. Lựa chọn này không chỉ giải quyết nhu cầu trước mắt mà còn định hình năng lực phòng không của Ukraine trong tương lai, giúp họ tránh được việc có "một kho" hệ thống phòng không hỗn tạp, và thay vào đó là một giải pháp cân bằng giữa hiệu quả tác chiến và chi phí.
