Ông Trump đã chính thức quyết định đưa Mỹ ra khỏi hiệp định xuyên Châu Á Thái Bình Dương TPP. Điều này không chỉ khiến các nước Châu Á chịu ảnh hưởng mà chính Mỹ cũng bị thiệt hại ít nhiều. Vậy điều gì khiến ông Trump đưa ra quyết định liều lĩnh như thế này?
Tổng thống Mỹ Donald Trump đã chính thức rút Mỹ khỏi hiệp định thương mại Đối tác xuyên Thái Bình Dương ngày 23/1, kéo xa khoảng cách giữa Mỹ và các đồng minh châu Á trong khi ảnh hưởng của Trung Quốc trong khu vực đang gia tăng.
Thực hiện một cam kết trong chiến dịch tranh cử để đặt dấu chấm cho sự tham gia của Mỹ trong hiệp ước năm 2015, ông Trump đã ký một sắc lệnh trong Phòng Bầu dục rút Mỹ ra khỏi danh sách 12 quốc gia thành viên TPP.
Tổng thống Trump, người muốn đẩy mạnh sản xuất tại Hoa Kỳ, cho biết ông sẽ hướng tới các giao dịch thương mại 1-1 với các quốc gia khi Mỹ có thể nhanh chóng chấm dứt thỏa thuận trong 30 ngày "nếu ai đó đối xử tệ bạc."
Tổng thống Mỹ Donald Trump làm việc tại phòng Bầu Dục ngày 23/1. (Nguồn: Reuters)
"Chúng tôi đang thực hiện việc ngăn chặn các giao dịch thương mại vô lý đã đưa người dân ra khỏi đất nước của chúng tôi và đưa các công ty ra khỏi đất nước của chúng tôi," Tổng thống Trump nói khi ông gặp các nhà lãnh đạo công đoàn tại phòng Roosevelt của Nhà Trắng.
Chuyển động nội bộ GOP
Chỉ hai năm trước đây, động thái trên từ một Tổng thống đảng Cộng hòa dường như khó xảy ra khi GOP vốn ủng hộ giới doanh nghiệp và thị trường tự do. Và khi những hiệp định thương mại tự do bị chỉ trích thì thường đến từ các thành viên phía đảng Dân chủ.
Hành động lần này không chỉ để đáp lại sự ủng hộ của cử tri Mỹ đối với ông Trump mà cũng cho thấy một sự thay đổi rất lớn trong đảng Cộng hòa – dù muốn hay không cũng đã ủng hộ Trump thành Tổng thống.
Quyết định thương mại của ông Trump đang phản ánh luồng tư tưởng ngày càng gia tăng giữa những người Mỹ rằng những giao dịch thương mại quốc tế đã làm tổn thương thị trường việc làm Mỹ. Đảng Cộng hòa từ lâu đã cho rằng thương mại tự do là hành động cần thiết, nhưng xu thế này hiện đang thay đổi.
"Rất khó khăn để chống lại xu hướng này," Lanhee Chen, một thành viên Viện Hoover - người là cố vấn chính sách đối nội cho ứng viên Tổng thống đảng Cộng hòa Mitt Romney năm 2012 cho biết. "Ông Trump đang phản ánh một xu hướng biến đổi dần rõ ràng trong nhiều năm."
Tuy nhiên, vẫn còn một số thành viên GOP đang mạnh mẽ phản đối quyết định trên. Thượng nghị sĩ John McCain của Arizona đã gọi động thái trên là "một sai lầm nghiêm trọng" và sẽ làm tổn thương Mỹ. "Nó sẽ gửi một tín hiệu đáng lo ngại về sự rút lui của Mỹ trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương " ông nói trong một tuyên bố.
Xoay chuyển chiến lược
Thỏa thuận TPP, vốn nhận được sự ủng hộ của giới doanh nghiệp Mỹ, trước đó, đã được chính quyền của cựu Tổng thống đảng Dân chủ Barack Obama đàm phán nhưng chưa được Quốc hội thông qua.
Ông Obama đã coi TPP, không bao gồm Trung Quốc, là một nỗ lực để định hình các quy tắc thương mại của châu Á, cũng như đặt nền tảng cho sự lãnh đạo kinh tế của Mỹ trong khu vực như một phần chiến lược "xoay trục châu Á."
Newyork Times (NYT) cũng nhận định rằng thỏa thuận này đã liên kết 12 thành viên từ Canada, Chile đến Australia hay Nhật Bản để gắn kết chặt chẽ Mỹ với châu Á trong khi tạo ra một bức tường thành kinh tế trước một Trung Quốc đang lên.
Mặc dù TPP không được Quốc hội phê duyệt, quyết định trên của ông Trump không chỉ “tiêu diệt” một thành tựu của cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama, mà còn đã có ảnh hưởng địa chính trị rộng lớn tại một khu vực đang phát triển nhanh.
Harry Kazianis, giám đốc nghiên cứu quốc phòng tại Trung tâm Lợi ích quốc gia Washington, cho biết ông Trump hiện tại cần tìm một cách khác để trấn an các đồng minh ở châu Á.
"Điều này có thể bao gồm nhiều hiệp định thương mại song phương. Nhật Bản, Đài Loan và Việt Nam cần được tiếp cận đầu tiên khi họ là chìa khóa cho bất kỳ chiến lược châu Á mới mà Tổng thống Trump sẽ tiến hành", ông nói.
Trung Quốc được lợi?
Tuy nhiên, nhiều thành viên đến từ cả hai đảng đang lo ngại rằng Trung Quốc sẽ tiến tới để lấp khoảng trống kinh tế của Mỹ và sẽ mở rộng ảnh hưởng trên toàn châu Á và xa hơn nữa. Trung Quốc cũng đang đề xuất thực hiện một Khu vực mậu dịch tự do châu Á Thái Bình Dương và đang thúc đẩy Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực với sự ủng hộ của khối ASEAN.
Những người ủng hộ thương mại tự do cũng đang cho rằng, trong việc hủy bỏ TPP, ông Trump đang xa rời chính sách xoay trục châu Á của ông Obama và về cơ bản đang nhượng thị trường cho Trung Quốc.
"Không nghi ngờ gì rằng hành động này được xem như là một chiến thắng lớn rất lớn đối với Trung Quốc", Michael B. Froman, đại diện thương mại đã thương thảo TPP dưới thời ông Obama, cho biết trong một cuộc phỏng vấn.
Victor Shih, một chuyên gia về kinh tế chính trị Trung Quốc tại Đại học California, San Diego, cũng cho biết việc rút lui khỏi TPP sẽ làm thay đổi hình ảnh của Mỹ trong khu vực. "Hoa Kỳ sẽ được xem như là một đối tác không đáng tin cậy cả về kinh tế và có lẽ ngay cả trong lĩnh vực an ninh," ông nói. "Trong khi một số nước ở châu Á không có sự lựa chọn nào khác ngoài việc gần gũi với Hoa Kỳ, những bên khác có thể bắt đầu tìm đến Trung Quốc."
Hành động hiện tại của ông Trump đã làm dấy lên những lo ngại ở Nhật Bản và các nước khác trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương.
Trước đó, Thủ tướng Shinzo Abe trước đó đã nỗ lực đáng kể để thông qua TPP tại Quốc hội Nhật Bản. Chỉ vài giờ trước khi ông Trump đưa ra quyết định trên, ông Abe đã phát biểu tại Tokyo rằng sẽ vận động chính quyền mới của Mỹ kiên trì với thỏa thuận này.
NYT nhận định, Trung Quốc có lẽ rất hoan nghênh động thái của ông Trump, mặc dù các nhà lãnh đạo tại Bắc Kinh có lẽ sẽ thưởng thức khoảnh khắc này một cách lặng lẽ. Sau những tuyên bố gay gắt của ông Trump về Trung Quốc và việc bổ nhiệm một nhà phê bình hàng đầu của Trung Quốc, Peter Navarro vào vị trí Chủ tịch Hội đồng thương mại, Bắc Kinh đang đối mặt với một mối quan hệ Mỹ - Trung đầy nguy cơ căng thẳng.
Khi không có bằng chứng thì đừng nên phán đoán lung tung .
