Khi chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đẩy mạnh nỗ lực mua Greenland từ Đan Mạch hoặc chiếm lấy hòn đảo này bằng vũ lực, một số nhà đầu tư công nghệ ở Thung lũng Silicon đã thúc đẩy kế hoạch biến hòn đảo băng giá này thành một “thành phố tự do”, một nơi hoàn hảo theo chủ nghĩa tự do cá nhân mà chỉ có quy định doanh nghiệp tối thiểu.
Một khu nhà định cư trên đảo Greenland. Ảnh: AFP/TTXVN
Theo hãng tin Reuters, các cuộc thảo luận đang ở giai đoạn ban đầu, nhưng ý tưởng này đã được ông Ken Howery - người được ông Trump đề cử làm đại sứ tại Đan Mạch - xem xét một cách nghiêm túc. Ông Howery dự kiến sẽ được Quốc hội Mỹ phê chuẩn trong vài tháng tới và dẫn đầu các cuộc đàm phán nhằm mua lại Greenland. Ông Howery từng đồng sáng lập một công ty đầu tư mạo hiểm với tỷ phú công nghệ Peter Thiel - người ủng hộ hàng đầu cho các thành phố có quy định nới lỏng. Ông Howery cũng là bạn lâu năm của ông Elon Musk - cố vấn hàng đầu của ông Trump.
Theo một trong các nguồn tin, tầm nhìn về Greenland có thể bao gồm xây dựng một trung tâm trí tuệ nhân tạo, xe tự hành, phóng tàu vũ trụ, lò phản ứng hạt nhân cỡ nhỏ và đường sắt siêu tốc.
Các cuộc thảo luận phản ánh một phong trào lâu nay của giới công nghệ Thung lũng Silicon nhằm thiết lập các thành phố có quy định nới lỏng trên toàn cầu, bao gồm cả tại Mỹ - điều mà chính ông Trump từng hứa sẽ thực hiện trong một video vận động tranh cử năm 2023. Những người ủng hộ dùng nhiều thuật ngữ khác nhau để chỉ ý tưởng này, như “thành phố khởi nghiệp” hoặc “thành phố hiến chương”, với mục tiêu chung là thúc đẩy đổi mới bằng cách miễn trừ hàng loạt quy định.
Việc chính quyền Mỹ xem xét một nỗ lực đầy tham vọng như vậy cho thấy ảnh hưởng ngày càng lớn của giới tài phiệt công nghệ và chính sách đối ngoại ngày càng đi theo hướng mở rộng lãnh thổ dưới thời ông Trump. Dù từng vận động tranh cử với đường lối phần lớn theo chủ nghĩa biệt lập, nhưng kể từ sau chiến thắng vào tháng 11/2024, ông Trump đã gợi ý về việc giành lại kênh đào Panama, sáp nhập Canada và tái phát triển Dải Gaza bị tàn phá bởi chiến tranh sau khi chiếm phần đất ven biển từ tay người Palestine bị di dời.
Greenland rộng gấp khoảng ba lần bang Texas nhưng chỉ có dân số 57.000 người. Tuy nhiên, hòn đảo này có tầm quan trọng chiến lược đối với quân đội Mỹ, vốn đã có một căn cứ tại đây, và chứa trữ lượng khoáng sản lớn, bao gồm đất hiếm.
Ông Trump không loại trừ khả năng dùng vũ lực để chiếm Greenland nếu Đan Mạch từ chối bán.
Ông Trump nói vào cuối tháng 3 khi Phó tổng thống J.D. Vance đến thăm một căn cứ quân sự Mỹ trên đảo này: “Chúng ta phải có được Greenland”.
Ông Vance cùng vợ là bà Usha Vance đã tới thăm Greenland trong một chuyến đi gây ra các cuộc biểu tình từ người dân địa phương - những người phần lớn phản đối trở thành một phần của nước Mỹ. Hòn đảo này thuộc sở hữu của Đan Mạch nhưng có chính quyền tự trị. Thủ tướng mới của Greenland, ông Jens-Frederik Nielsen, nói rằng chuyến thăm của phía Mỹ thể hiện sự thiếu tôn trọng.
Phát biểu trước các binh sĩ tại căn cứ quân sự Mỹ, ông Vance cáo buộc Đan Mạch không bảo vệ được Greenland.
Thành phố tự do
Quang cảnh thành phố Nuuk ở Greenland.
Phong trào “thành phố tự do” phản ánh niềm say mê với hoạt động khai phá những vùng đất mới của nước Mỹ, bắt nguồn từ hoài niệm về thời kỳ mở rộng về phía Tây vào thế kỷ 19. Mở rộng đến Greenland “có thể đánh dấu bình minh của một Vận mệnh rõ ràng mới”, ông Shervin Pishevar - nhà đầu tư công nghệ - nói khi nhắc đến triết lý thế kỷ 19 cho rằng nước Mỹ là quốc gia phi thường được Chúa ban sứ mệnh chinh phục lãnh thổ.
Ông Thiel - một người theo chủ nghĩa tự do cá nhân và là người ủng hộ sớm cho ông Trump - từng viết vào năm 2009 rằng ông không còn coi dân chủ là phù hợp với tự do và đã kêu gọi “thoát khỏi chính trị” bằng cách thực dân hóa không gian vũ trụ hoặc xây dựng cộng đồng ngoài đại dương - nơi không chịu sự quản lý của bất kỳ chính phủ nào.
Nhà đầu tư mạo hiểm Marc Andreessen - cố vấn không chính thức cho Ban Hiệu quả Chính phủ (DOGE) do ông Musk lập ra - hiện là thành viên của một nhóm nhà đầu tư công nghệ tìm cách xây dựng một thành phố trên đất chăn thả bên ngoài San Francisco. Một nhà đầu tư khác và cũng là cố vấn không chính thức của DOGE, ông Joe Lonsdale, cũng đang thúc đẩy xây dựng các thành phố ít bị ràng buộc bởi quy định. Trong tuyên bố gửi Reuters, ông Lonsdale ca ngợi việc mở rộng Mỹ tới Greenland nhưng không bình luận về kế hoạch xây dựng thành phố tại đây.
Ông Thiel và ông Andreessen - hai người ủng hộ và tài trợ chính cho phong trào thành phố khởi nghiệp - nằm trong số những người ủng hộ lập cơ sở ở Greenland.
Ông Andreessen từ chối bình luận còn người phát ngôn của ông Thiel nói: “Ông Peter không tham gia vào bất kỳ kế hoạch hay cuộc thảo luận nào liên quan đến Greenland”.
Ông Thiel từng đầu tư cùng với ông Andreessen và ông Pishevar vào Pronomos Capital - một công ty đầu tư mạo hiểm đã khởi động vài dự án thành phố hiến chương trên toàn cầu. Hầu hết các dự án của Pronomos vẫn đang trong giai đoạn phát triển và đàm phán với các chính phủ khác nhau, nhưng công ty này đã hỗ trợ tài chính cho một cộng đồng khởi nghiệp đang hoạt động ở Honduras có tên Próspera.
Pronomos cũng đã đầu tư vào Praxis - một dự án xây dựng thành phố đã công bố khoản tài trợ 525 triệu USD vào tháng 10/2024 để phát triển một thành phố mới. Các nhà đầu tư của Praxis bao gồm ông Lonsdale; một quỹ do CEO của OpenAI - ông Sam Altman - và các anh em của ông lập ra; và ông Pishevar - đồng sáng lập Hyperloop One, một dự án thất bại từng cố thương mại hóa ý tưởng do ông Musk đề xuất.
Ông Dryden Brown - đồng sáng lập Praxis - nói rằng một số công ty khác đã tiếp cận Praxis để đề xuất xây dựng thành phố tại Greenland. Ông Brown từng bay tới Greenland vào năm 2024. Ông ủng hộ xây dựng thành phố tại đây một phần vì môi trường khắc nghiệt của Greenland có thể là nơi thử nghiệm cho việc định cư trên sao Hỏa - một trong những khát vọng lớn nhất của ông Musk.
“Chúng ta phải xây dựng nguyên mẫu của Terminus trên Trái đất trước khi khởi hành đến sao Hỏa”, ông Brown đăng trên mạng xã hội X vào tháng 11/2024, dùng cụm từ do ông Musk đặt cho khu định cư trên hành tinh Đỏ. Ông viết: “Tôi tin rằng Greenland là nơi phù hợp, @elonmusk”.
VietBF@ sưu tập
