Tưởng đơn giản, song thực chất hành vi này lại là yếu tố rút ngắn tuổi thọ đầu bảng. Đó là gì?
Vào đầu năm 2025, Zhang Ming, một giám đốc cấp cao của một công ty công nghệ tại khu CBD Bắc Kinh, Trung Quốc, đột ngột ngã xuống vào một buổi sáng sớm khi đang làm thêm giờ. Đây không phải là một tai nạn, vì báo cáo kiểm tra sức khỏe của anh có 7 chỉ số bị đánh dấu đỏ, nhưng trong tình trạng như vậy, anh đã làm việc liên tục suốt 18 tháng.
Đơn hàng cuối cùng anh ký trước khi qua đời có giá trị 8 triệu tệ (khoảng 28 tỷ đồng), trong khi chi phí cho một stent tim trong hóa đơn cứu chữa là 40 nghìn (khoảng 140 triệu đồng).
Sự đối lập giữa hai con số này đã làm xót xa nhiều người: Chúng ta đổi mạng sống lấy tiền, nhưng không thể đổi lại sức khỏe. Khi sức khỏe trở thành một thứ xa xỉ, những thói quen sống tưởng chừng bình thường lại âm thầm nuốt chửng tuổi thọ của chúng ta.
Hôm nay, hãy cùng chúng ta khám phá 3 hành vi giảm tuổi thọ nguy hiểm nhất, xem bạn có thường xuyên làm những điều này không.
01. Thức khuya thường xuyên, thiếu ngủ - cơ thể dần bị bào mòn
Tháng 6 năm 2024, một nhà thiết kế quảng cáo 31 tuổi tên Tiểu Triệu vẫn đang làm thêm lúc 3 giờ sáng, vì 9 giờ sáng hôm sau phải nộp bản thiết kế. Đây đã là lần thức trắng "thứ n" của anh. Sau một cơn choáng váng quay cuồng, anh ngất xỉu.
Khi được đưa đến bệnh viện kiểm tra, huyết áp của anh lên tới 240/120 mmHg, đường huyết là 19 mmol/L, và anh được chẩn đoán bị nhồi máu thân não hai bên — một loại đột quỵ cực kỳ hiếm gặp nhưng vô cùng nghiêm trọng, có tỷ lệ tàn phế và tử vong rất cao.
Bệnh này có liên quan đến "ba cao" (huyết áp cao, đường huyết cao, mỡ máu cao), và hiện nay những người mắc "ba cao" đang ngày càng trẻ hóa, khiến những căn bệnh như đột quỵ - vốn được coi là bệnh tuổi già - cũng đang tìm đến người trẻ.
Theo "Báo cáo nghiên cứu về giấc ngủ của người Trung Quốc năm 2022", hơn 60% cư dân Trung Quốc ngủ không đủ giấc, trong đó có tới 40% người thuộc thế hệ 9x và 10x thức khuya hàng ngày.
Có thể là do tăng ca nỗ lực vì sự nghiệp, có thể là do thức đêm để giao tiếp, bàn công chuyện, hoặc cũng có thể là vì chìm đắm trong trò chơi và các video ngắn đến mức không thể dứt ra — cho đến khi mạng sống bắt đầu báo động đỏ...
Bóng đêm không phải là món quà của thời gian, mà là chủ nợ của sức khỏe.
Tất cả sự mặc cả với giấc ngủ rồi cũng sẽ bị thanh toán bằng sự phá sản của sinh mệnh.
Ban đêm là lúc cơ thể kích hoạt chương trình sửa chữa DNA, thức khuya khiến các tế bào tổn thương phải tiếp tục "vận hành khi đang bị thương". Dưới tác động của ánh sáng mạnh và sự kích thích thần kinh, cơ thể sẽ ức chế việc tiết ra melatonin, hệ miễn dịch sụt giảm nghiêm trọng, làm tăng vọt nguy cơ mắc ung thư và các bệnh tim mạch, não bộ.
Có người nói, ban ngày là để sinh tồn, ban đêm mới là cuộc sống. Nhưng, mỗi đêm thức khuya trôi qua đều là đồng hồ đếm ngược của sinh mệnh.
Có câu nói rất hay: "Giấc ngủ không phải là nút tạm dừng, mà là nút làm mới của cuộc sống. Nếu khởi động lại linh hồn thất bại, thì mãi mãi không thể thoát khỏi lỗi hệ thống của số phận."
Chỉ khi đảm bảo giấc ngủ đầy đủ, chúng ta mới có thể tràn đầy năng lượng để bình tĩnh đối mặt với những thử thách mà công việc và cuộc sống mang lại.
Công việc thì làm mãi không hết, trò chơi thì chơi hoài không xong. Hãy có trách nhiệm với chính mình - đặt điện thoại sang một bên trước khi ngủ, ngâm chân, nghe nhạc, làm những việc giúp dễ ngủ hơn, để sáng hôm sau có thể rạng rỡ đối diện với thử thách của một ngày mới.
02. Cảm xúc tiêu cực bị dồn nén liên tục, thể chất và tinh thần đều suy sụp
Chúng ta cười đùa với những từ như "emo" hay "nằm yên mặc kệ đời", nhưng vào những đêm khuya lại đang nhai nuốt những áp lực từ chốn công sở độc hại, gánh nặng vay mua nhà, hay nỗi lo lắng khi nuôi con - như đang nuốt những mảnh thủy tinh, cố gắng nuốt trọn những cảm xúc đau đớn ấy vào trong.
Thế nhưng, cảm xúc là chiếc chuông báo động của cơ thể, nó sẽ không biến mất, mà chỉ bị giấu đi. Những người phớt lờ cảm xúc của mình cuối cùng sẽ phải trả giá bằng sức khỏe.
Nhà văn người Trung Quốc, Lý Ao từng kể một câu chuyện về thầy giáo của ông - ông Ân Hải Quang. Ân Hải Quang là một học giả, giáo sư và nhà hoạt động chính trị nổi tiếng của Trung Quốc, có nhiều thành tựu và được người đời kính trọng. Tuy vậy, ông lại có tính khí nóng nảy. Mỗi khi gặp chuyện không vừa ý, ông lập tức nổi giận đùng đùng và rất lâu sau vẫn không thể nguôi ngoai.
Có lần ông đang ăn cơm thì thấy đối thủ chính trị của mình chỉ trích mình trên tivi, ông tức giận đến mức hất đổ bát cơm, miệng đang ăn cũng không còn nuốt nổi cơm. Chính vì cơn giận dữ thường xuyên, khiến khí huyết rối loạn, cuối cùng ông mắc ung thư dạ dày và qua đời ở tuổi 57. Trong khi đó, đối thủ chính trị của ông lại sống khỏe mạnh đến 89 tuổi.
Có một hiện tượng sinh lý khiến người ta phải giật mình: Lo âu và căng thẳng sẽ kích hoạt phản ứng "chiến đấu hoặc bỏ chạy", làm cho nồng độ cortisol (hormone căng thẳng) tăng vọt.
Loại hormone này nếu chỉ xuất hiện trong thời gian ngắn thì giúp tăng sức chiến đấu, nhưng khi tích tụ lâu dài sẽ gây tổn thương vùng hippocampus (trung tâm ghi nhớ), đẩy nhanh quá trình xơ cứng động mạch - thực sự là "chất độc mãn tính".
Điều đó cho thấy, cảm xúc ảnh hưởng lớn đến sức khỏe thể chất. Khi có cảm xúc tiêu cực, hãy học cách giải tỏa và điều chỉnh kịp thời. Nói chuyện với một người bạn đồng cảm, đi dạo trong công viên gần nhà, hoặc bật một bài hát yêu thích để nghe - bạn sẽ luôn tìm được một cách nào đó để thư giãn và xoa dịu tâm hồn.
Tâm thái quyết định tất cả. Hãy học cách nhìn thoáng mọi chuyện, mở rộng không gian cho tâm hồn, để cơ thể có cơ hội đón nhận thêm nhiều điều tích cực.
03. Ngồi lâu không cử động – sự sống dần bị tiêu hao
Không lâu trước đây, có một bản tin khiến nhiều người phải giật mình: Một phụ nữ họ La, 31 tuổi, sống tại Hồ Nam, Trung Quốc, đang mang thai tháng thứ 8. Vì đam mê chơi mạt chược, cô thường ngồi chơi suốt nửa ngày trời.
Một buổi chiều, như thường lệ, cô hẹn vài người bạn chơi mạt chược. Khoảng 3 tiếng sau, cô đột nhiên cảm thấy đau âm ỉ ở vùng bụng dưới. Khi vào nhà vệ sinh kiểm tra, cô phát hiện ra máu chảy không ngừng và cơn đau bụng càng dữ dội, ngay sau đó phải lập tức đưa vào bệnh viện cấp cứu. Bác sĩ kiểm tra và nhận định cô có khả năng bị bong nhau thai sớm. Nguyên nhân chính gây ra tình trạng này chính là ngồi quá lâu. Hóa ra vì ngồi quá lâu khi chơi mạt chược, vùng bụng bị chèn ép, làm thay đổi áp suất trong tử cung, dẫn đến bong nhau thai. Tình huống lúc này vô cùng nguy cấp, phải phẫu thuật ngay, nếu không cả mẹ và con đều có thể nguy hiểm đến tính mạng bất cứ lúc nào. May mắn thay, nhờ sự cứu chữa kịp thời của đội ngũ y tế, cô La đã qua cơn nguy kịch và thai nhi trong bụng cũng an toàn.
Cảnh tượng tương tự cũng thường thấy trong các tòa nhà văn phòng: 9 giờ sáng ngồi xuống làm việc, nghỉ trưa nằm gục trên bàn, đến khi tan làm mới nhận ra "cả ngày chỉ đi được 300 bước".
Theo số liệu từ môi trường công sở ở Trung Quốc, có đến 65% người có số bước đi trung bình mỗi ngày dưới 5000 bước. Tỷ lệ mắc vẹo cột sống và thoát vị đĩa đệm đã tăng gấp ba lần trong vòng 10 năm qua.
Một nghiên cứu từ Đại học Queensland, Úc, chỉ ra rằng: ngồi lâu 1 tiếng đồng nghĩa với việc hút 2 điếu thuốc và rút ngắn tuổi thọ 22 phút.
Ngồi yên quá 90 phút sẽ làm tốc độ trao đổi chất giảm 50%;
Cứ mỗi 1 giờ ngồi yên, nguy cơ hình thành huyết khối tĩnh mạch sâu tăng 10%;
Người ngồi lâu có nguy cơ mắc ung thư đại tràng cao hơn người thường xuyên vận động đến 40%.
Nếu không hoạt động liên tục trong 4 tiếng, cơ thể sẽ tự động chuyển sang "chế độ ngủ đông", các cơ bắp bị thả lỏng lâu dài sẽ rơi vào trạng thái "dùng rồi bỏ", khiến người 30 tuổi có thể đã có khớp gối của người 60 tuổi.
Nhà văn Châu Lĩnh từng nói: "Cơ thể người ngồi lâu như một vũng nước tù, không chút sinh khí. Trong khi người thường xuyên vận động thì giống như một dòng suối trong lành, sạch sẽ và sáng rõ, không chút vẩn đục."
Chúng ta nên phá bỏ "lời nguyền tĩnh tại" này - cứ sau một khoảng thời gian hãy đứng dậy vận động một chút.
Hãy để cơ thể trở thành một dòng sông đang chảy, tràn đầy sức sống và năng lượng.
04
Sức khỏe chưa bao giờ là một câu hỏi lựa chọn, mà là một câu hỏi sinh tồn. Nhà văn Pháp Paul Fort từng nói: "Ngoại trừ chính sự vĩnh hằng, thì không có gì là vĩnh cửu." Cuộc sống cũng vậy.
Khi ta thức khuya vì ham muốn, nhẫn nhịn vì áp lực, hay ngồi lì vì lười biếng - hãy thử nghĩ đến những người đang vật lộn trong đau đớn vì bệnh tật. Từ khoảnh khắc này, hãy tắt màn hình chói mắt, đặt xuống chai rượu lạnh lẽo, đứng dậy vận động cơ thể một chút.
Ánh nắng lúc 6 giờ sáng đáng để ta theo đuổi hơn nhiều so với ánh đèn neon lúc 2 giờ khuya. Hãy cùng người thân, bạn bè khích lệ lẫn nhau - cũng là để cứu lấy chính mình, người đang gồng mình giả vờ mạnh mẽ trong bóng tối.
VietBF@ Sưu tập
