Đ̣n tập kích của Israel vào Doha khiến Qatar không c̣n miễn nhiễm với xung đột, ảnh hưởng đến nỗ lực trở thành bên trung gian uy tín của quốc gia này.
Israel ngày 9/9 phóng tên lửa vào thủ đô Doha của Qatar, đánh trúng khu phức hợp nơi các lănh đạo cấp cao Hamas đang họp, nằm ngay trong khu dân cư sầm uất. Vụ tấn công khiến ít nhất 6 người thiệt mạng, trong đó có một nhân viên an ninh Qatar. Mỹ không có động thái nào bảo vệ đồng minh, dù có căn cứ quân sự cách đó chỉ khoảng 30 km.
Đ̣n tập kích của Israel không chỉ gieo hoài nghi vào "ô an ninh" của Mỹ tại Vùng Vịnh, mà c̣n phá hỏng nỗ lực trở thành một bên trung gian ngoại giao có vai tṛ tương tự Thụy Sĩ mà Qatar đă dày công xây dựng.
Vua Qatar Tamim bin Hamad Al Thani tại hội nghị thượng đỉnh Liên đoàn Arab ở Iraq ngày 17/5. Ảnh: AFP
Qatar là quốc gia nhỏ ở Vùng Vịnh, dân số khoảng ba triệu người, giáp Arab Saudi. Nhờ trữ lượng khí đốt tự nhiên khổng lồ, Qatar đă vươn lên thành một trong những quốc gia giàu nhất thế giới.
Với nền tảng tài chính mạnh, Qatar nhiều năm qua đă đầu tư mạnh tay cho "quyền lực mềm", gia tăng vị thế trên trường quốc tế trên các lĩnh vực văn hóa, ngoại giao và nhân đạo, hướng đến mục tiêu trở thành "Thụy Sĩ của Trung Đông".
Năm 1996, Qatar lập kênh truyền h́nh Al Jazeera, được ca ngợi v́ thúc đẩy tranh luận trong khu vực nhưng cũng hứng chỉ trích v́ đăng quan điểm của các nhóm vũ trang Hồi giáo. Cùng khoảng thời gian đó, Qatar xây dựng căn cứ không quân Al Udeid. Năm 2001, căn cứ này trở thành cơ sở quân sự lớn nhất của Mỹ tại Trung Đông.
Qatar có mạng lưới quan hệ rộng lớn, đa dạng, thể hiện sự ủng hộ nhiều nhóm, phong trào khác nhau trên khắp Trung Đông bằng các h́nh thức như cho đặt văn pḥng, hỗ trợ về vũ khí hay tài chính. Trong số này có những nhóm vũ trang ở Libya, phe đối lập ở Syria, Tunisia và Yemen giai đoạn Mùa xuân Arab.
Giới phân tích cho rằng bằng chính sách này, Qatar có thể tự đảm bảo an ninh giữa khu vực vốn đầy bất ổn, đồng thời cũng là cách để cạnh tranh với các đối thủ.
Theo đề nghị từ Mỹ, Qatar đă cho phép cánh chính trị Hamas và Taliban đặt văn pḥng tại nước này vào giai đoạn 2012-2013 nhằm tạo điều kiện cho các cuộc đàm phán với phương Tây. Qatar c̣n có quan hệ tốt với Iran, đối thủ của hầu hết các nước Arab và Israel.
Nhờ vị thế là bạn với mọi bên, Qatar đă tổ chức các cuộc đàm phán với Taliban khi nhóm vũ trang lên nắm quyền ở Afghanistan năm 2021, giúp hoạt động nhân đạo diễn ra suôn sẻ. Quốc gia Vùng Vịnh c̣n tổ chức đàm phán hạt nhân Mỹ - Iran, trung gian giúp Iran và Israel đạt thỏa thuận ngừng bắn chấm dứt xung đột hồi tháng 6, tham gia nỗ lực chấm dứt chiến sự Nga - Ukraine và đang thúc đẩy đàm phán ngừng bắn Israel - Hamas.
"Qatar chắc chắn hưởng lợi từ vị trí trung gian đàm phán, bởi cả phương Đông lẫn phương Tây ở mức độ nào đó đều sẽ coi họ là người bạn đáng có", Cinzia Bianco, chuyên gia Vùng Vịnh tại Hội đồng châu Âu về Quan hệ Đối ngoại, nói.
"Họ trao đổi được với tất cả các bên", Yoel Guzansky, cựu chuyên gia về Vùng Vịnh tại Hội đồng An ninh Quốc gia Israel, trả lời WSJ. "Đó là ADN của họ, xuất phát từ niềm tin rằng việc họ đứng ra ḥa giải giống như một dạng bảo hiểm và các bên sẽ không làm hại họ".
Nhưng niềm tin đó dần tan biến trong hè năm nay. "Tấm khiên đặc quyền" của Qatar rạn nứt khi Iran cuối tháng 6 phóng tên lửa nhằm vào căn cứ Al Udeid để đáp trả Mỹ tấn công các cơ sở hạt nhân của nước này. Mỹ, Qatar tuyên bố bắn hạ hầu hết tên lửa Iran, ngoại trừ một quả không được coi là mối đe dọa.
Việc Israel tập kích Doha hôm 9/9 giáng đ̣n c̣n nặng nề hơn vào nỗ lực ngoại giao của nước này, bởi Qatar là quốc gia có chủ quyền, đồng minh của Mỹ và vẫn duy tŕ quan hệ với Israel. Trong quá khứ, các quốc gia tham gia ḥa giải Israel với khối Arab như Na Uy hay Ai Cập cũng đối mặt sức ép, nhưng không phải hứng chịu một đ̣n tấn công trực tiếp vào lănh thổ như vậy.
"Động thái sẽ khiến Qatar phải đánh giá lại chính sách trung gian ḥa giải và điều chỉnh chiến lược với khu vực", Adham Saouli, phụ trách chương tŕnh nghiên cứu an ninh tại Viện Nghiên cứu Sau đại học Doha, nói với TRT World.
Sinem Cengiz, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Vùng Vịnh, Đại học Qatar, có chung nhận định. "Đ̣n tấn công của Israel đă cho thấy một quốc gia đơn lẻ khó có thể gánh vác các vấn đề khu vực vốn quá nặng nề. Cần có hành động tập thể để hỗ trợ Qatar hay bất kỳ bên trung gian nào khác", bà Cengiz nói.
Trong khi đó, Thủ tướng Mohammed bin Abdulrahman al-Thani nói vai tṛ trung gian là một phần của "bản sắc Qatar", đồng thời cam kết sẽ tiếp tục các nỗ lực kiến tạo ḥa b́nh ngay cả khi đối mặt với "chủ nghĩa khủng bố nhà nước" do Israel hậu thuẫn.
Cuộc tập kích vào Doha c̣n tạo ra tiền lệ nguy hiểm cho bên giữ vai tṛ trung gian. Nếu địa điểm đàm phán trung lập trở thành mục tiêu tấn công, nền tảng cơ bản của giải quyết xung đột sẽ bị lung lay. Với các bên trung gian khác trong khu vực, đặc biệt là Các tiểu vương quốc Arab Thống nhất, Arab Saudi và Ai Cập đang thúc đẩy đối thoại về xung đột Israel - Palestine, vụ tập kích Doha cho thấy họ cần phải đa dạng hóa và củng cố hơn nữa các thỏa thuận an ninh.
"Các nước Vùng Vịnh vốn tin rằng họ miễn nhiễm với t́nh trạng hỗn loạn ở khu vực", Bader Al-Saif, chuyên gia Vùng Vịnh tại Đại học Kuwait, nói. "Giờ th́ họ liên tiếp bị kéo vào rắc rối trong vài tháng qua".
VietBF@sưu tập
