Về hai bài văn bia tại Đền thờ Quang Trung

Bài đã đăng trên báo Lao động Nghệ An sáng 11-08-2011
HÀ VĂN TẢI

15 giờ ngày 28/7/2011, tôi băn khoăn ghi nhận được nguồn tin: tấm văn bia Đền thờ vua Quang Trung trên núi Dũng Quyết khắc 6 câu thơ của Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh ca ngợi vị Anh hùng dân tộc Nguyễn Huệ – Quang Trung “đã bị đục”, để thay vào đó là bài “Tưởng niệm Hoàng đế Quang Trung” của Giáo sư, Anh hùng Lao động Vũ Khiêu. Thực sự tôi rất bàng hoàng. Bài văn phụng soạn của Giáo sư Vũ Khiêu rất hay, rất đầy đủ nhưng không thể thay thế 6 câu thơ của Hồ Chí Minh – nhà văn hoá kiệt xuất thế kỷ XX ca ngợi vị Anh hùng dân tộc thế kỷ XVIII. Tôi gọi điện thoại ngay cho ông Bùi Nam Hậu – Thành uỷ viên, Trưởng phòng văn hoá thành phố Vinh và ông Nguyễn Xuân Tính – tổ trưởng tổ soạn thảo văn bia tại đền thờ Hoàng đế Quang Trung nói rõ ý kiến của mình rằng: “Nếu đục bỏ đoạn thơ của Hồ Chí Minh thì sẽ là một sai lầm, gây nên tác hại lớn” và đề nghị hai ông cho kiểm tra lại.


Sáng 29/7/2011, tôi dậy sớm, mang máy ảnh và nhờ đứa cháu chở xe máy đến Đền thờ Vua Quang Trung lúc 6 giờ 30 phút. Trèo lên các bậc thang đi vào khu vực đền, ngắm nhìn những hàng cây sanh uốn thế, bốn bề gió lộng, tôi cảm nhận đang đi vào cõi thiêng liêng. Tôi mững rỡ như được hoàn hồn khi thấy tấm bia khắc 6 câu thơ của Bác Hồ còn nguyên, không bị đục, bị xoá gì cả. Sau khi thắp hương bày tỏ lòng ngưỡng mộ Hoàng đế Quang Trung, tôi gặp ông Vũ Văn Thuông – Phó Trưởng ban quản lý Đền thờ Vua Quang Trung. Ông cho biết: “UBND thành phố cho phép phủ bảng viết bài “Tưởng niệm Hoàng đế Quang Trung” của Giáo sư Vũ Khiêu và bảng viết văn bia thứ hai “Trích chiếu của Hoàng đế Quang Trung – Nguyễn Huệ gửi La Sơn Phu tử Nguyễn Thiếp chọn đất đóng đô” là để lấy ý kiến nhân dân nhưng chiều hôm qua hai bảng đó đã được cất”.

Tôi không phải là nhà nghiên cứu lịch sử hoặc nhà văn nên không dám tham gia ý kiến nhiều về nội dung và chữ nghĩa văn bia. Nhưng trong trường hợp này tôi xin đề xuất ý kiến của mình như sau:

Một là, giữ nguyên tâm bia khắc 6 câu thơ của Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh. Có người băn khoăn vì chữ “kẻ” trong câu đầu muốn thay bằng chữ “bậc” và thực tế trong cuốn “Thơ Hồ Chí Minh” của Nhà xuất bản Nghệ An – 1995 đã viết là “bậc”. Tôi nghĩ giữ chữ “kẻ” như nguyên bản của Hồ Chí Minh vẫn hay. Kẻ là người, dân ta thường nói “kẻ tốt người xấu”, “kẻ có công, người có tội” hoặc “kẻ sĩ”… Điều quan trọng trong 6 câu thơ của Hồ Chí Minh là Người đã ca ngợi “Nguyễn Huệ là kẻ phi thường”, đã “mấy lần đánh đuổi giặc Xiêm, giặc Tàu”. Và Bác đã nói đến cái gốc của mọi chiến thắng của người ANh hùng là “Dân ta lại cùng nhau một lòng”. Ấy là Bác đã nói đến sức mạnh vĩ đại đoàn kết toàn dân tộc. Hơn nữa, hai câu cuối cùng lại càng có ý nghĩa: “Cho nên Tàu dẫu làm hung/ Dân ta vẫn giữ non sông, nước nhà”. Không có gì ảnh hưởng đến chính sách ngoại giao mà đó là rất “ngoại giao”.

Hai là, có thể dùng bài “Tưởng niệm Hoàng đế Quang Trung” do Giáo sư Vũ Khiêu phụng soạn thay bài “Công trạng Vua Quang Trung” đã khắc trên bia. Vì bài viết của Giáo sư Vũ Khiêu đề cập rất đầy đủ công trạng của Hoàng đế, lời văn theo thể phú biến ngẫu, chặt chẽ, mạch lạc, trong sáng, hùng hồn, vừa có giá trị lịch sử vừa có giá trị văn học.

NLD