Đằng sau việc Bắc Kinh trừng phạt "ông lớn" đóng tàu Hàn Quốc là nỗ lực đối phó với chính sách của Nhà Trắng nhằm lật đổ sự thống trị của Trung Quốc trong ngành đóng tàu.
Giữa tháng 10, Trung Quốc bất ngờ tuyên bố trừng phạt 5 công ty con của “ông lớn” đóng tàu Hàn Quốc Hanhwa Ocean. Cả 5 công ty này đều có quan hệ với Mỹ, bao gồm xưởng đóng tàu Hanhwa Philly Shipyard - dự án điển hình của hợp tác vận tải biển Mỹ - Hàn Quốc trong thời gian qua.
Theo Bắc Kinh, các công ty này gây ra nguy cơ an ninh quốc gia với Trung Quốc vì đã tham gia vào “các hoạt động điều tra liên quan của Mỹ”.
Đây được coi là biện pháp trả đũa của Bắc Kinh với Washington, sau hàng loạt động thái kiềm chế ngành đóng tàu, vận tải biển Trung Quốc của giới chức Mỹ.
“Vận tải biển đã biến đổi từ kênh trung gian của thương mại toàn cầu thành công cụ trực tiếp của chính sách quốc gia”, công ty vận tải biển Xclusiv Shipbrokers (Hy Lạp) đánh giá.
Lựa chọn chiến lược của Hàn Quốc
Đóng tàu là một trong những con bài được Hàn Quốc tận dụng để “lấy lòng” Tổng thống Mỹ Donald Trump. Giới chức Hàn Quốc hồi tháng 7 cam kết đầu tư tới 150 tỷ USD vào ngành đóng tàu Mỹ, coi đây là một phần của nỗ lực giảm thuế quan nhằm vào nền kinh tế này.
Hanhwa là tập đoàn đi đầu xu thế này, đặc biệt qua thương vụ mua lại xưởng đóng tàu Philly Shipyard hồi năm 2024. Ngoài Hanhwa, các ông lớn đóng tàu Hàn Quốc khác như HD Huyndai và Samsung Heavy Industries cũng đang nhắm đến các dự án nhằm nâng cao năng lực ngành hàng hải cho nước Mỹ, kể cả đóng và bảo dưỡng tàu chiến.
Dù vậy, theo các quan chức tại Seoul, do ngành công nghiệp Mỹ đã quá tụt hậu, tham vọng “hồi sinh” ngành đóng tàu Mỹ của ông Trump sẽ không thể thành hiện thực nếu không có nguồn cung nguyên vật liệu từ Hàn Quốc.
“Tôi không nghĩ chúng tôi có thể tìm kiếm tất cả nguồn nguyên vật liệu cho Philly Shipyard ngay tại Mỹ”, ông Seok Jong Gun, lãnh đạo cơ quan mua sắm quốc phòng của Bộ Quốc phòng Hàn Quốc, phát biểu trước Quốc hội.
Hanhwa không chỉ đầu tư vào Mỹ. Công ty này còn có một xưởng đóng tàu tại Sơn Đông, Trung Quốc. Theo hồ sơ, xưởng này sản xuất một số cấu phần của tàu. Các cấu phần này sau đó sẽ được đưa trở lại Hàn Quốc để lắp ráp.
Theo giới chuyên gia, lệnh trừng phạt của Trung Quốc sẽ không gây ra tác động ngay tức khắc. Dù vậy, đây có thể là lời cảnh báo cho những động thái quyết liệt hơn trong tương lai nhằm vào những công ty bị coi đi ngược lại với lợi ích của Trung Quốc.Nghị sĩ Hàn Quốc Yu Yong Weon tuyên bố lệnh cấm vận của Trung Quốc có thể khiến Philly Shipyard mất tới 60 triệu USD trong hai năm tới - dù không giải thích rõ nguồn gốc của con số này.
Xưởng đóng tàu Philly Shipyard (bang Pennsylvania, Mỹ). Xưởng đóng tàu này mới được công ty Hanhwa Ocean (Hàn Quốc) mua lại năm 2024. Ảnh: Reuters.
“Đây không chỉ là vấn đề thương mại mà còn là vấn đề nghiêm trọng, ảnh hưởng đến an ninh kinh tế và vị thế thống trị trong ngành công nghiệp đó của chúng ta”, ông Yu tuyên bố. Hanhwa Ocean từ chối bình luận về ước tính của vị nghị sĩ.
Về phần mình, Hanhwa USA - công ty con của Hanhwa - khẳng định cam kết sẽ tiếp tục đầu tư vào nước Mỹ nói chung và Hanhwa Philly Shipyard nói riêng.
Ngày 22/10, Bộ trưởng Công Thương và Tài nguyên Hàn Quốc Yeo Han Koo chính thức bày tỏ quan ngại về động thái của Bắc Kinh trong cuộc điện đàm với Đại diện Đàm phán Thương mại Quốc tế Trung Quốc Lý Thành Cương. Ông Yeo kêu gọi hai bên tiếp tục hợp tác để lệnh trừng phạt sớm được gỡ bỏ.
Về phần mình, Bộ Ngoại giao Mỹ lên tiếng chỉ trích các động thái của Trung Quốc là “vô trách nhiệm”.
Mỹ có thể trở lại là cường quốc đóng tàu?
Động thái của Trung Quốc diễn ra trong bối cảnh cạnh tranh hàng hải Mỹ - Trung Quốc ngày càng tăng nhiệt, nhất là từ khi ông Trump trở lại Nhà Trắng với tham vọng “hồi sinh” ngành hàng hải tại Mỹ.
Theo giới chức Mỹ, sự hồi sinh này không chỉ giúp tạo ra việc làm mà còn giúp nước Mỹ tăng cường an ninh quốc gia, giảm phụ thuộc vào nước ngoài - điều có thể bị các đối thủ tận dụng trong tình huống xung đột.
Mỹ vốn là cường quốc đóng tàu hàng đầu thế giới. Tuy nhiên, từ khi Mỹ cắt các khoản trợ cấp của chính quyền liên bang thập niên 80 của thế kỷ trước, các công ty Mỹ không thể cạnh tranh với những nơi có giá thành sản xuất thấp hơn như Nhật Bản hay Hàn Quốc.
Giờ đây, khách hàng quan trọng nhất của các xưởng đóng tàu Mỹ là hải quân. Ngoài ra, các doanh nghiệp Mỹ chỉ đóng các loại tàu phục vụ giao thương nội địa (phần nào nhờ quy định hàng hóa vận chuyển giữa các cảng Mỹ phải bằng tàu Mỹ), không còn đóng các loại tàu viễn dương lớn.
Ở chiều ngược lại, chỉ trong vài thập kỷ, Trung Quốc đã vươn lên trở thành cường quốc đóng tàu số một thế giới, chiếm hơn một phần ba tổng trọng tải đội tàu toàn cầu. Trong khi đó, các xưởng đóng tàu Mỹ chiếm chưa tới 1%. Tỷ lệ này sẽ còn tăng trong thời gian tới khi Trung Quốc chiếm hơn 55% trọng tải đơn đặt hàng mới.
Do đó, một trong những mục tiêu của ông Trump là tấn công trực diện vào vị thế thống trị hiện nay của Trung Quốc. Washington đã bắt đầu thu phí cập cảng đối với các tàu do Trung Quốc vận hành, sở hữu hoặc chế tạo. Mức phí này sẽ liên tục tăng theo mỗi năm, ít nhất tới năm 2028 và có thể buộc một số doanh nghiệp trả đến hàng triệu USD hàng năm.
Trên thực tế, ông Trump không phải chính trị gia Mỹ đầu tiên nêu quan ngại về thế yếu của Mỹ so với Trung Quốc trong lĩnh vực hàng hải. Chính quyền cựu Tổng thống Joe Biden tháng 4/2024 đã mở cuộc điều tra nhằm vào ngành vận tải biển Trung Quốc, cáo buộc Trung Quốc cạnh tranh “không công bằng”.
Tuy nhiên, giới chuyên gia chỉ ra các động thái của chính quyền Trump chưa chắc đã đủ để kích thích nhu cầu với ngành đóng tàu nội địa. Trên thực tế, cơ sở công nghiệp tại Mỹ thiếu khả năng đóng các loại tàu cỡ lớn. Chính quyền Trump chưa thể giải quyết trong “một sớm một chiều” các vấn đề như thiếu nhân lực nghề cao, chi phí lao động và nguyên vật liệu đắt đỏ.
Các biện pháp thuế quan của ông Trump có nguy cơ khiến nguyên liệu nhập khẩu càng thêm đắt đỏ. Bên cạnh đó, giới doanh nghiệp cũng e ngại người kế nhiệm ông Trump thay đổi chính sách trước khi họ kịp có lãi.
Trong khi đó, các biện pháp trả đũa của Trung Quốc sẽ gây áp lực lên các doanh nghiệp muốn đầu tư vào ngành đóng tàu Mỹ như Hanhwa. Ngoài trừng phạt, Trung Quốc cũng đã áp thuế tương tự nhằm vào tàu Mỹ cập cảng Trung Quốc.
“Các động thái ăn miếng trả miếng đẩy cả hai nền kinh tế vào vòng xoáy, có nguy cơ làm méo mó dòng chảy hàng hóa toàn cầu”, hãng Xclusiv Shipbrokers nhận định.
VietBF@ sưu tập
