Hỗn loạn hậu bầu cử tổng thống Mỹ là nỗi sợ của nhiều cử tri sau ngày bầu cử tổng thống 3/11, Nhưng theogiới chuyên gia, đây chỉ là kịch bản bị thổi phồng.
Những ngày qua, Hạ nghị sĩ Mark Pocan mất nhiều thời gian tṛ chuyện với các cử tri trong khu vực mà ông đại diện ở Madison, bang Wisconsin.
Giống như nhiều khu vực khác trên nước Mỹ, cử tri tại Wisconsin sợ hăi trước viễn cảnh, bằng một cách nào đó, Tổng thống Trump có thể "đánh cắp" cuộc bầu cử dự kiến diễn ra vào ngày 3/11.
"Tôi nhận được câu hỏi này mỗi ngày theo nghĩa đen. Họ hoang mang và hỏi về đủ mọi vấn đề kiện tụng liên quan tới bầu cử, hay thời hạn bỏ phiếu. Mọi người lo lắng bởi họ nghĩ tổng thống sẽ t́m mọi cách bám víu quyền lực", ông Pocan nói, theo Times.
Ít khả năng xảy ra hỗn loạn
Theo kết quả thăm ḍ dư luận hồi tháng 9 bởi Yahoo News và YouGov, chỉ 22% người Mỹ tin kỳ bầu cử năm nay là "tự do và công bằng", trong khi 46% người được hỏi có quan điểm trái ngược.
Tâm lư lo ngại phổ biến về tính công bằng của cuộc bầu cử là có thể hiểu được. Tổng thống Trump đă nhiều lần tuyên bố gian lận có thể xuất hiện trong cuộc bầu cử, đồng thời từ chối cam kết chuyển giao quyền lực trong êm thấm nếu thất cử.
Đại dịch Covid-19 đă làm thay đổi các thủ tục bỏ phiếu. Bầu không khí chính trị tại Mỹ hiện hướng sự tập trung vào cơ chế vận hành của hệ thống bầu cử bị đánh giá là quá tải và thiếu sự đầu tư.
Cử tri Mỹ bỏ phiếu sớm ở Texas. Ảnh: AFP.
"Sẽ là ngây thơ nếu dự đoán rằng không có sai xót nào xảy ra", Times b́nh luận.
Đối với nhiều người dân, những lo ngại đă dần biến thành nỗi khiếp sợ trước kịch bản hỗn loạn xảy ra sau bầu cử, khiến cho cuộc khủng hoảng kiểm phiếu năm 2000 ở Florida chỉ như một cuộc "dạo chơi trong công viên".
Thế nhưng, các chuyên gia nhận định ít có khả năng khủng hoảng hậu bầu cử sẽ xảy ra. Có những kịch bản tồi tệ, nhưng khả năng chúng xảy ra không cao. Dù vậy, hành động của Tổng thống Trump khiến những kịch bản như thế trở nên hiện thực hơn so với thực tế.
Benjamin Ginsberg, đại diện Ủy bang Quốc gia đảng Cộng ḥa trong cuộc kiểm phiếu lại năm 2000 cho rằng "sự hoảng loạn đang bị thổi phồng quá mức".
Khó có kết quả sát nút
Một trong những kịch bản xấu nhất đang được nhắc đến là không có kết quả thắng - thua rơ ràng trong đêm bầu cử.
Nhiều tiểu bang được dự đoán sẽ "ngập" trong số phiếu bỏ qua bưu điện và phiếu bỏ vắng mặt, hiện đă lớn hơn nhiều so với các kỳ bầu cử trước đây.
Những lá phiếu như vậy đ̣i hỏi quy tŕnh xé bỏ phong b́, lập bảng tính số liệu, kiểm tra chữ kư và các yêu cầu kỹ thuật khác trước khi được công nhận. Điều này đồng nghĩa sẽ tốn nhiều thời gian để kiểm phiếu hơn so với bỏ phiếu trực tiếp.
Thăm ḍ dư luận cho thấy việc Tổng thống Trump hoài nghi phiếu bầu qua bưu điện dẫn tới sự khác biệt lớn về phương thức bỏ phiếu của cử tri hai đảng. Cử tri Cộng ḥa có xu hướng trực tiếp bỏ phiếu trong ngày bầu cử hơn, trong khi cử tri Dân chủ có xu hướng bỏ phiếu qua bưu điện.
Nếu thời gian công bố kết quả bầu cử bị kéo dài, Tổng thống Trump có khả năng tuyên bố việc số phiếu bầu cho đảng Dân chủ tăng vọt trong những ngày hậu bầu cử, xuất phát từ phiếu bầu qua bưu điện, là dấu hiệu của sự gian lận.
Ba tiểu bang nhiều khả năng xảy ra kịch bản nêu trên gồm Michigan, Wisconsin và Pennsylvania. Đây là các bang chiến trường trọng yếu, tranh căi về việc mở rộng hệ thống bỏ phiếu ở các bang này diễn ra gay gắt những ngày qua. Nhiều vụ kiện liên quan tới thủ tục bầu cử đă diễn ra ở các ṭa án cấp tiểu bang và liên bang.
Ba bang đều có các thống đốc phe Dân chủ, trong khi cơ quan lập pháp do đảng Cộng ḥa chiếm đa số. Tại cả ba bang, việc xử lư và kiểm phiếu trước khi hạn chót bỏ phiếu kết thúc đều bị giới hạn.
Mặc dù vậy, khả năng việc công bố kết quả chậm trễ dẫn tới tranh căi chỉ có thể xảy ra nếu chênh lệch số phiếu giữa hai ứng viên là cực kỳ nhỏ, và toàn bộ cuộc bầu cử phụ thuộc vào kết quả ở 3 bang chiến trường.
Các cuộc thăm ḍ dư luận cho thấy không có sự cạnh tranh quá gay gắt giữa hai ứng viên ở các bang này, hay thậm chí trên phạm vi toàn quốc.
So với năm 2016, kết quả thăm ḍ dư luận năm nay cho thấy có sự ổn định hơn, cũng như số cử tri chưa quyết định nhỏ hơn nhiều.
Các bang kiểm phiếu nhanh hơn như Florida và Arizona, với khả năng xử lư lượng lớn phiếu bầu qua bưu điện, có thể định đoạt toàn bộ cuộc bầu cử. Như vậy, sự chậm trễ ở các bang chiến trường sẽ không c̣n là vấn đề.
Kịch bản tồi tệ nhất
Kịch bản tồi tệ nhất là cuộc bầu cử chưa có kết quả rơ ràng sau nhiều tuần. Lúc này, Tổng thống Trump có thể sử dụng các vụ kiện thách thức tính trung thực của quá tŕnh kiểm phiếu, cáo buộc đối thủ gian lận, đồng thời thuyết phục các đại cử tri rằng phe Dân chủ dàn xếp điều mờ ám ở hậu trường.
Nếu giới truyền thông và các nhà phân tích độc lập dự đoán ông Biden giành chiến thắng, ông Trump có thể phản ứng bằng cách gọi đây là cuộc đảo chính của truyền thông cánh tả và từ chối nhượng bộ. Truyền thông cánh hữu, chính giới Cộng ḥa, hay thậm chí Bộ Tư pháp Mỹ, đứng sau Tổng thống Trump.
Ngay cả trong kịch bản này, các chuyên gia nhấn mạnh Tổng thống Trumo không có thẩm quyền can thiệp hay phá vỡ các thủ tục bỏ phiếu quốc gia.
Tại Mỹ, các cuộc bầu cử được điều hành bởi quan chức tiểu bang và địa phương tại hàng ngh́n khu vực pháp lư, đa phần là những chuyên gia giàu kinh nghiệm và liêm chính.
Luật pháp Mỹ có những quy tŕnh phù hợp để xử lư các tranh căi hay t́nh huống bất thường. Ví dụ, ứng viên không thể yêu cầu kiểm phiếu lại trừ khi kết quả kiểm phiếu nằm trong biên độ theo quy định, biên độ này thay đổi tùy các bang.
"Bản thân các ứng viên gần như không có vai tṛ ǵ trong quy tŕnh kiểm phiếu. Một số người có thể đe dọa sẽ làm ǵ hoặc không làm ǵ, nhưng thực tế là các ứng viên không có quyền quyết định kết quả bầu cử. Các cử tri cần hiểu, dù hệ thống bầu cử của chúng ta có nhiều điểm phức tạp, nhưng các ứng viên không thể muốn làm ǵ th́ làm", Vanita Gupta, cựu quan chức cấp cao của Bộ Tư pháp Mỹ dưới thời Barack Obama, cho biết.
Việc Tổng thống Trump, trong trường hợp thất cử, có chấp nhận lùi bước hay không cũng không ảnh hưởng tới kết quả cuộc bầu cử. Ông Trump, hay bất cứ ứng viên nào, không thể tùy tiện đưa kết quả bầu cử lên Ṭa án Tối cao như ông chủ Nhà Trắng đă tuyên bố.
Luật pháp Mỹ có quy tŕnh pháp lư riêng về việc đưa kết quả bỏ phiếu ra Ṭa án Tối cao. Vụ việc được Ṭa án Tối cao Mỹ giải quyết trong cuộc bầu cử năm 2000 chỉ có phạm vi hẹp, liên quan tới một t́nh huống cụ thể ở một khu vực bỏ phiếu cụ thể, theo ông Joshua Geltzer, giám đốc điều hành Viện Thúc đẩy và bảo vệ Hiến pháp, Đại học Georgetown.
Lá phiếu không thể bị làm ngơ
Một số người lo ngại kịch bản, sau nhiều tuần chưa có kết quả bỏ phiếu rơ ràng, các bang sẽ điền tên đại diện vào Đại cử tri Đoàn. Điều này có thể tạo cơ hội cho cơ quan lập pháp các bang do đảng Cộng ḥa chiếm đa số phớt lờ kết quả bỏ phiếu phổ thông để đưa vào Đại cử tri Đoàn các đại diện của đảng ḿnh.
Tuy nhiên, các chuyên gia chỉ ra Đạo luật kiểm phiếu năm 1887 sẽ ngăn chặn kịch bản phiếu phổ thông của cử tri các bang bị phớt lờ.
"Họ (phe Cộng ḥa) có thể thử, nhưng tôi không tin nỗ lực đó sẽ thành công. Rơ ràng đó là hành động trái với pháp luật liên bang, và gần như chắc chắn đi ngược lại quyền hiến định của cử tri", Adav Noti, chuyên gia về bầu cử từ Campaign Legal Center, đánh giá.
Hiện thực diễn ra vài năm qua khiến nhiều người Mỹ lo sợ vào những điều ít có khả năng xảy ra. Nỗi sợ hăi này làm xói ṃn ḷng tin của cử tri vào giá trị lá phiếu của họ.
"Việc thổi phồng những khả năng ít có khả năng thành sự thật sẽ tạo ra một vấn đề rất thực tế, rằng người dân không c̣n niềm tin vào hệ thống cho phép họ lựa chọn người lănh đạo, điều này cực kỳ có hại", ông Ginsberg nói.
VietBF@ sưu tầm.
