Trung Đông chật vật ứng phó kế hoạch tiếp quản Gaza của ông Trump

[goodidea]

Một số quan chức Arab tới Washington để thuyết phục ông Trump từ bỏ kế hoạch tiếp quản Gaza, trong khi số khác muốn chờ tới lúc Tổng thống Mỹ chán ý tưởng đó.

Tổng thống Donald Trump gần đây gây tranh cãi khi nêu ý tưởng Mỹ tiếp quản Dải Gaza, di dời người Palestine đến định cư ở quốc gia khác và biến dải đất này thành "Riviera Trung Đông", điểm du lịch nghỉ dưỡng nổi tiếng ven Địa Trung Hải, trải dài từ Pháp đến Italy.

Trong cuộc phỏng vấn với Fox News ngày 10/2, ông Trump nói rằng người Palestine sẽ được chuyển tới nơi "tốt hơn nhiều" và không có quyền trở lại Gaza theo kế hoạch tái thiết dải đất mà ông đề xuất.

Trong khi Israel hoan nghênh ý tưởng này, các quốc gia Arab ở Trung Đông như Ai Cập, Arab Saudi, Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) và Qatar đều bày tỏ sự phản đối. Tuy nhiên, họ hiểu rằng phản bác hay chống đối Tổng thống Trump không phải là lựa chọn khôn ngoan vào thời điểm này.

Trung Đông đã trải qua một năm hỗn loạn và bất ổn vì xung đột Israel - Hamas, cuộc chiến giữa Israel và Hezbollah cũng như sự sụp đổ của chính quyền Bashar al-Assad ở Syria. Tình hình chỉ mới lắng dịu một chút khi lệnh ngừng bắn đã được thực thi ở Lebanon và Gaza, dù rất bấp bênh, và chính quyền mới ở Syria cam kết sẽ hướng tới tiến trình dân chủ.

Trong bối cảnh đó, bất kỳ sơ sẩy nào của các lãnh đạo Arab với ông Trump đều có thể tác động nghiêm trọng tới tương lai lệnh ngừng bắn ở Gaza, an ninh của các nước Ai Cập và Jordan, cũng như triển vọng bình thường hóa quan hệ giữa Arab Saudi và Israel. Nhưng tình hình cũng có thể tệ hơn rất nhiều nếu họ chấp nhận ý tưởng biến Gaza thành khu bất động sản của Tổng thống Mỹ.

"Các nước Arab lo ngại rằng việc ép người Palestine rời khỏi Gaza sẽ gây bất ổn cho khu vực và trong đất nước của họ. Triển vọng đạt thỏa thuận dựa trên đề xuất của ông Trump rất khó xảy ra", Ebtesam Al-Ketbi, chủ tịch Trung tâm Chính sách Emirates ở Abu Dhabi, nói.


Những đứa trẻ đi qua khu đổ nát vì giao tranh ở Beit Lahya, miền bắc Dải Gaza hồi tháng 5/2024. Ảnh: AFP

Tổng thống Trump ngày 10/2 tuyên bố Jordan và Ai Cập có thể sẽ buộc phải ủng hộ kế hoạch tiếp quản Gaza của ông, vì họ dựa rất lớn vào hỗ trợ tài chính của Mỹ. "Nếu họ không đồng ý, tôi có thể cắt viện trợ", ông nói.

Hỗ trợ tài chính của Mỹ với Jordan rất quan trọng, khi đây là nước nhận viện trợ từ Mỹ nhiều thứ tư vào năm 2023 với 1,72 tỷ USD. Nhưng tiếp nhận hàng triệu người Palestine để Mỹ thuận lợi trong "giải phóng mặt bằng" Gaza không phải lựa chọn mà Amman muốn.

"Chấp nhận làn sóng người Palestine vào đất nước được xem như lằn ranh đỏ. Quốc vương Jordan Abdullah sẽ khó thay đổi lập trường về vấn đề này", Dima Toukan, nhà nghiên cứu tại Viện Trung Đông, nói.

Quốc vương Abdullah, đồng minh lâu năm của Mỹ, đã chịu nhiều áp lực trong nước và quốc tế sau khi Israel bắt đầu chiến dịch chống Hamas ở Dải Gaza hồi tháng 10/2023. Nhiều người dân Jordan ủng hộ Palestine và họ đã thể hiện nỗi bất bình bằng nhiều cuộc biểu tình phản đối cuộc chiến của Israel ở Gaza trong 16 tháng qua.

Việc chấp nhận ý tưởng "tiếp quản Gaza" của ông Trump có thể sẽ dẫn tới tình trạng bất ổn trong nước và thách thức nền quân chủ của Jordan. Sau thời gian lắng dịu nhờ lệnh ngừng bắn Israel - Hamas, các cuộc biểu tình nổ ra lần nữa vào cuối tuần qua ở Jordan để phản đối ý tưởng ông Trump di dời người Palestine vào nước này.

"Người dân Jordan đã cho thấy rõ thông điệp của họ trong các cuộc biểu tình", ông Toukan nói.

Tuy nhiên, mọi phản ứng của Trung Đông với kế hoạch của ông Trump hiện giờ đều phải tính đến những hậu quả trước mắt và lâu dài, theo giới quan sát.

"Jordan phụ thuộc trực tiếp vào viện trợ và hỗ trợ an ninh của Mỹ. Vương quốc này rất dễ bị gây áp lực về địa chính trị", Sean Yom, phó giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Temple ở Pennsylvania, nói.

Quốc vương Jordan ngày 11/2 tới Mỹ gặp Tổng thống Trump và truyền tải thông điệp chung từ thế giới Arab rằng lãnh đạo Mỹ nên suy nghĩ lại kế hoạch Dải Gaza. Một số nguồn tin am hiểu vấn đề cho biết các nước Arab đã đưa ra đề xuất rằng các cường quốc Trung Đông sẽ hậu thuẫn cho chính quyền mới do người Palestine lãnh đạo ở Gaza, thay vì ép họ rời khỏi dải đất.

Nhưng sau cuộc gặp với Quốc vương Abdullah, ông Trump dường như không thay đổi lập trường. Ông tái khẳng định người Palestine cần được chuyển khỏi Gaza tới các nước thứ ba, trong đó có Jordan, đồng thời phớt lờ những câu hỏi của phóng viên về căn cứ pháp lý để Mỹ kiểm soát Dải Gaza.

"Đó chẳng phải là điều phức tạp gì. Khi Mỹ kiểm soát mảnh đất lớn đó, Trung Đông sẽ lần đầu tiên được ổn định", Tổng thống Mỹ nói trong cuộc họp báo ở Phòng Bầu dục.

Ngồi cạnh ông Trump, Quốc vương Abdullah không lên tiếng bác bỏ, nhưng vẫn tìm cách thuyết phục Tổng thống Mỹ về những phương án khác với Gaza.

"Tôi nghĩ chúng ta cần lưu ý rằng có một kế hoạch từ Ai Cập và các nước Arab", Quốc vương Jordan nói. "Vấn đề quan trọng là chúng ta làm việc đó thế nào để mang lại lợi ích cho mọi người".

Nhưng ông Trump sau đó khẳng định ông nghiêm túc với kế hoạch kiểm soát Gaza. "Chúng tôi sẽ sở hữu nó, giữ nó và đảm bảo sẽ có hòa bình. Sẽ không ai đặt câu hỏi về điều đó và chúng tôi sẽ điều hành Gaza một cách phù hợp", Tổng thống Mỹ tuyên bố.

Giới quan sát cho rằng Jordan có đòn bẩy hạn chế để thuyết phục ông Trump dừng kế hoạch. Tuy nhiên, Quốc vương Abdullah sẽ nhận được ủng hộ từ các lãnh đạo Arab khác, khi họ đều cho rằng cần đẩy lùi ý tưởng của Tổng thống Mỹ, theo nguồn tin am hiểu vấn đề. Họ cũng đồng tình rằng cách tốt nhất để làm như vậy là tránh bất đồng công khai.

Ai Cập cũng có lý do để lo lắng trước kế hoạch của ông Trump, khi nước này đang nỗ lực tìm cách thoát khỏi khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ.

Ngoại trưởng Ai Cập Badr Abdelatty đầu tuần này đến Washington và dự kiến tổ chức hội nghị thượng đỉnh Arab về vấn đề người Palestine ngày 27/2. Ông Abdelatty cho biết mong muốn được làm việc với chính quyền mới ở Mỹ để đạt được "hòa bình, ổn định toàn diện và công bằng" trong khu vực, theo tuyên bố của Bộ Ngoại giao Ai Cập.

Israel, đồng minh thân cận hàng đầu của Mỹ trong khu vực, công khai ủng hộ đề xuất của ông Trump, nhưng âm thầm lo ngại về những rủi ro. Một quan chức Israel cho biết di dời người Palestine đến Jordan và Ai Cập sẽ buộc Tel Aviv phải củng cố an ninh biên giới với hai quốc gia, lo ngại khả năng xảy ra các cuộc tấn công xuyên biên giới.

Quan chức các nước Arab tin rằng chiến lược tốt nhất hiện tại là cố kéo dài thời gian và hy vọng Tổng thống Mỹ sẽ không còn hứng thú với ý tưởng "Riviera Trung Đông". Một số thừa nhận ngoài chờ đợi, các nước trong khu vực không có nhiều lựa chọn khả thi.

"Các quốc gia Arab sẽ cố gắng tìm hiểu điều ông Trump thực sự muốn với kế hoạch này và sau đó xác định những điều họ có thể làm. Nhưng tôi không chắc họ có nhiều đòn bẩy", Hasan Alhasan, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế tại Bahrain, nhận định.

Một số nhà phân tích cho rằng các nước Arab có thể thúc đẩy những thỏa thuận lớn hơn, hấp dẫn hơn để thuyết phục ông Trump. Một người am hiểu vấn đề cho biết Arab Saudi đang có kế hoạch xây dựng chương trình hạt nhân với sự giúp đỡ của Mỹ, tin rằng nó có thể thu hút sự chú ý của ông Trump, từ đó dần quên ý tưởng phát triển bất động sản ở Gaza.

"Ông Trump sẽ luôn hứng thú với các thỏa thuận", Bader Al-Saif, phó giáo sư tại Đại học Kuwait, nói.

VietBF@sưu tập