“Bẫy hiểm” của ông Trump
Đối với những nhà quan sát dày dặn kinh nghiệm, việc Tổng thống Mỹ Donald Trump chỉ trích Tổng thống Ukraine Zelensky tại Pḥng Bầu dục và tiếp sau đó là cuộc tranh căi nảy lửa giữa hai bên trong cuộc gặp cuối tuần qua, có thể là một động thái chính trị đă được tính toán kỹ lưỡng.
Một số người thậm chí cho rằng, đây có thể là “cái bẫy chính trị” đă được chính quyền ông Trump đưa ra để loại bỏ các trở ngại cho những cuộc đàm phán tiếp theo với Nga, nhằm chấm dứt xung đột tại Ukraine và đạt lợi ích về kinh tế.
Tổng thống Ukraine Zelensky rời Nhà Trắng sau cuộc tranh luận với ông Trump (Ảnh: Reuters)
Bất chấp điều ǵ đang xảy ra, Nga vẫn đang mong đợi các cuộc đàm phán nhằm phá băng, thậm chí xây dựng lại quan hệ Nga-Mỹ theo hướng tốt đẹp hơn trong những tuần tới. Không có thông báo nào được công khai. Nhưng, trong nội bộ Nhà Trắng đă có những cuộc thảo luận về việc xúc tiến hội nghị thượng đỉnh Nga-Mỹ tiềm năng.
Moscow dường như cũng có sự lạc quan rằng, trước sự bất đồng quan điểm giữa Tổng thống Zelensky và chính quyền ông Trump, các cuộc đàm phán đầy thách thức để chấm dứt xung đột ở Ukraine giờ đây sẽ phải nhường chỗ cho một loạt thỏa thuận kinh tế có khả năng mang lại lợi ích cho cả Nga và Mỹ, vốn có thể được thúc đẩy sau cánh cửa đóng kín.
Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio và Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov đă dẫn đầu phái đoàn của hai nước tham gia ṿng đàm phán đặc biệt đầu tiên tại Saudi Arabia vào tháng 2/2025. CNN đưa tin các công tác chuẩn bị hiện đang được tiến hành cho ṿng đàm phán thứ hai, dự kiến sẽ sớm được tổ chức tại quốc gia vùng Vịnh.
Ông Kirill Dmitriev, đặc phái viên của Nga tham gia đàm phán cho biết, sự hợp tác giữa nước này với Mỹ có thể "bao gồm" một số thỏa thuận năng lượng, nhưng ông không công bố thông tin chi tiết. Trong khi đó, Financial Times đưa tin, đă có những nỗ lực để thu hút các nhà đầu tư Mỹ tham gia khởi động lại đường ống dẫn khí đốt Nord Stream 2 của Nga tới châu Âu, mà Đức đă đóng cửa khi Nga bắt đầu phát động chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine.
Ông Dmitriev đă kêu gọi 2 nước bắt đầu “xây dựng một tương lai tốt đẹp hơn cho nhân loại” và “tập trung vào đầu tư, tăng trưởng kinh tế, cách mạnh AI” cùng các dự án khoa học chung dài hạn như “khám phá sao Hỏa”. Phía Nga thậm chí c̣n đăng tải một đồ họa máy tính được sản xuất công phu trên nền tảng truyền thông xă hội X của tỷ phú Elon Musk, cho thấy một sứ mệnh chung giữa Mỹ-Nga-Saudi Arabia trong việc khám phá sao Hỏa, sử dụng tên lửa Space X. Bất chấp những rủi ro, Washington được cho là có thể kiếm được nguồn lợi khổng lồ khi hợp tác kinh doanh với Nga – quốc gia có trữ lượng đất hiếm lớn thứ tư thế giới, lớn hơn nhiều so với Ukraine.
Những đề xuất này có vẻ rất thu hút Tổng thống Trump – người luôn theo đuổi các thỏa thuận nhằm mang lại lợi ích cho nền kinh tế Mỹ. Trong thông báo trên X, ông Dmitriev cho biết: “Sự nhạy bén trong kinh doanh của Tổng thống Trump đă xóa nḥa những chính sách của chính quyền cựu Tổng thống Biden. Nỗ lực đánh bại Nga đă sụp đổ”.
Kể từ khi lên nắm quyền vào tháng 1/2025, Tổng thống Trump đă thực hiện một loạt thay đổi lớn, nhằm đảo ngược chính sách của chính quyền cũ, không chỉ về mặt kinh tế mà c̣n về mặt chính trị và quân sự, đồng thời thiết lập lại quan hệ với Nga. Trong khi tiến gần hơn với Nga, chính quyền ông Trump có nguy cơ quay lưng với các đồng minh phương Tây, khiến châu Âu bị cô lập trước sự thay đổi mạnh mẽ về lập trường của Washington.
Ngay cả Điện Kremlin cũng tỏ ra bất ngờ trước một loạt những diễn biến mới. Phát biểu trên đài truyền h́nh Nga hôm 2/3, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết: "Chính quyền mới của Mỹ đang nhanh chóng thay đổi mọi cấu h́nh chính sách đối ngoại. Điều này phần lớn trùng khớp với tầm nh́n của chúng tôi".
Toan tính của chính quyền Trump về chính trị và kinh tế
Vẫn chưa rơ lư do tại sao Tổng thống Mỹ lại lựa chọn hàn gắn quan hệ với Điện Kremlin thay v́ các đối tác truyền thống của nước này. Một số nhà phân tích cho rằng, đây có thể là nước cờ để ông sớm đạt được một thỏa thuận chấm dứt xung đột Nga-Ukraine.
Nhà khoa học chính trị Jager chỉ ra áp lực mà ông Trump phải đối mặt kể từ khi bắt đầu các cuộc đàm phán song phương với Nga."Trong vài ngày qua, có thể thấy rơ ông Trump không đạt được bất kỳ tiến triển nào trong kế hoạch chấm dứt cuộc chiến Nga-Ukraine. Đó là v́ Nga đang yêu cầu phải đáp ứng các điều khoản của nước này", ông Jäger nhấn mạnh, đồng thời viện dẫn cam kết trong chiến dịch tranh cử của ông Trump.
Bằng cách dàn dựng một cuộc tranh căi kịch liệt với Tổng thống Ukraine, ông Trump dường như thuyết phục người dân Mỹ rằng ông đang đưa ra đề xuất chấm dứt cuộc chiến này - về cơ bản có nghĩa là Ukraine phải nhượng bộ và Mỹ không thể tiếp tục viện trợ quân sự vô điều kiện cho Kiev", Jäger nói.
Cuộc tranh căi giữa hai nhà lănh đạo Ukraine và Mỹ đă làm dấy lên lo ngại rằng sự thay đổi trong chính sách của Mỹ đối với Ukraine kể từ khi ông Trump nhậm chức cách đây hơn một tháng có thể dẫn đến việc đóng băng các chuyến hàng hàng viện trợ mà Mỹ cung cấp cho Ukraine.
Chuyên gia chính trị Christian Mölling cho rằng, đây cũng là một bài học lớn với châu Âu, khiến họ phải t́m cách nhanh chóng “tự đứng vững trên đôi chân của ḿnh” về mặt an ninh.
"Chúng ta phải thích nghi rất nhanh với thực tế là Mỹ không c̣n là nhà lănh đạo chính trị và quân sự của NATO nữa", giám đốc Chương tŕnh Tương lai châu Âu của Quỹ Bertelsmann nhận định khi phát biểu trên đài truyền h́nh công cộng Đức ZDF.
Ngoài những lư do trên, một số nhà phân tích cho rằng Washington có thể muốn làm giảm sự ủng hộ của Nga với Trung Quốc – một đối thủ mà họ coi là “đáng gờm” trong các cuộc cạnh tranh tương lai, đồng thời là một trong những nhân tố dẫn đến sự thay đổi địa chính trị mạnh mẽ của Washington.
Các nhà phân tích này đánh giá, việc Mỹ xích lại gần Nga có thể là bước đi đă được tính toán kỹ lưỡng, giúp Washington dễ dàng tập trung vào việc kiềm chế Trung Quốc hơn. “Nhiều học giả Trung Quốc đă lo ngại sự ấm dần trong quan hệ Mỹ-Nga có thể khiến Bắc Kinh bị cô lập”, ông Ja Ian Chong, phó giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Quốc gia Singapore lưu ư.
Đối với Nga, việc ḥa hoăn với Mỹ sẽ giúp nước này giảm sự phụ thuộc kinh tế vào Trung Quốc sau khi phải hứng chịu một loạt các biện pháp trừng phạt mạnh tay buộc Moscow phải rút khỏi nhiều thị trường trên toàn cầu. Kim ngạch thương mại giữa Nga với Trung Quốc đạt 245 tỷ USD vào năm 2024. Nhà phân tích Vasily Astrov thuộc Viện Nghiên cứu Kinh tế Quốc tế Vienna cho rằng: “Quyết định của Nga tái lập lại quan hệ với Trung Quốc theo hướng hợp tác chặt chẽ hơn có thể là do cần thiết chứ không phải là một lựa chọn chính sách có chủ ư. Bất kỳ sự đa dạng hóa nào về các lựa chọn kinh tế nhằm tránh phụ thuộc Trung Quốc chắc chắn sẽ có lợi cho Nga”.
VietBF@ Sưu tập
