|
Nhiều nhà quan sát lo ngại cuộc xung đột ở Ukraine có thể dẫn đến một cuộc chạy đua vũ trang mới, không phải được định nghĩa bằng tàu ngầm cỡ lớn hay tên lửa mà là những phương tiện không người lái nhỏ bé, thầm lặng.
Một cuộc chạy đua vũ trang mới?
Các chuyên gia cảnh báo, máy bay không người lái mang đầu đạn hạt nhân có thể đã tồn tại. Tass từng đưa tin vào năm 2023 về việc Nga chế tạo một loại phương tiện không người lái dưới nước gắn đầu đạn hạt nhân mang tên Poseidon. Trước đó, vào năm 2018, Bộ Quốc phòng Mỹ cũng thừa nhận Nga đang phát triển một “ngư lôi tự hành dưới biển mang đầu đạn hạt nhân, tầm hoạt động liên lục địa, sử dụng năng lượng hạt nhân”.
Mick Ryan, Thiếu tướng Lục quân Australia đã nghỉ hưu và hiện là học giả cấp cao về quân sự tại Viện Lowy nhận định: “Phương tiện không người lái mang đầu đạn hạt nhân có thể đã trở thành hiện thực. Đây là điều mà chúng ta cần đặc biệt quan ngại", chuyên gia Ryan nói với SBS News. Ông nhấn mạnh, việc phát hiện một phương tiện không người lái dưới nước có khả năng hoạt động tầm xa sẽ là mối đe dọa nghiêm trọng với các nước phương Tây, trong đó có Australia.
Theo ông, sự xuất hiện của các loại phương tiện không người lái này có thể châm ngòi cho một cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân toàn cầu - một cuộc cạnh tranh nhằm phát triển vũ khí hạt nhân và phương tiện triển khai ngày càng uy lực.
“Chạy đua vũ trang là điều thường trực. Không phải lúc nào mọi người cũng nhìn thấy nhưng nó diễn ra mỗi ngày", ông Ryan nói.
Theo ông: “Mỗi quốc gia đều tìm cách đảm bảo lợi thế về số lượng và công nghệ trước những đối thủ có thể đe dọa mình. Phương tiện không người lái chỉ là một phần trong cuộc đua không ngừng đó".
Khi con người bị thay thế
Đầu đạn hạt nhân không phải là kịch bản duy nhất được dự báo cho các phương tiện không người lái khi các chính trị gia còn cảnh báo về việc trí tuệ nhân tạo (AI) được sử dụng để điều khiển phương tiện này.
Trong bài phát biểu tại Liên hợp quốc, Tổng thống Zelensky nhấn mạnh “chỉ còn là vấn đề thời gian” trước khi UAV có thể vận hành “một cách hoàn toàn tự động, không cần con người, ngoại trừ một số ít kiểm soát hệ thống AI”.
Trước đó, đầu tháng 9/2025, tờ Wall Street Journal đưa tin UAV được tích hợp AI đã xuất hiện trên chiến trường khi Ukraine triển khai công nghệ cho phép các nhóm UAV tự đưa ra quyết định một cách độc lập.
Ông Mick Ryan nhận định việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong tác chiến có thể giúp giảm thương vong dân sự trong các cuộc xung đột tương lai.
“AI có thể khiến vũ khí trở nên nguy hiểm hơn về mặt quân sự, nhưng ít gây sát thương hơn với dân thường. Dĩ nhiên, đó chỉ là kịch bản lý tưởng và còn mang tính giả thuyết", chuyên gia này đánh giá.
Tuy nhiên, mối lo ngại lớn hơn nằm ở khả năng AI tiếp cận và điều khiển vũ khí hạt nhân. Ngoại trưởng Australia Penny Wong cảnh báo tại Liên hợp quốc hôm 25/9 rằng: “Việc AI có thể được sử dụng trong vũ khí hạt nhân và các hệ thống không người lái đang thách thức tương lai của nhân loại".
“Những quyết định liên quan đến sống - chết không bao giờ được phép giao phó cho máy móc", bà Penny Wong nhấn mạnh, đồng thời kêu gọi các nhà lãnh đạo thiết lập quy tắc và tiêu chuẩn cho việc ứng dụng AI.
Nhiều ý kiến khác cũng bày tỏ lo ngại về những vấn đề đạo đức và pháp lý liên quan đến phương tiện không người lái tự động. Chuyên gia Ryan nhấn mạnh: “Nếu để AI điều khiển một UAV mang đầu đạn hạt nhân, đó là điều chúng ta cần đặc biệt cảnh giác. Theo tôi, AI cho vũ khí thông thường và AI cho vũ khí hạt nhân là hai cuộc thảo luận hoàn toàn khác nhau với những rủi ro rất khác nhau".
Những thay đổi trong tác chiến
Ngay cả khi chưa có AI hay đầu đạn hạt nhân gắn trên phương tiện không người lái, diện mạo của xung đột đã thay đổi đáng kể kể từ khi xung đột ở Ukraine nổ ra vào tháng 2/2022 và UAV chính là một phần nguyên nhân.
Bà Oleksandra Molloy, chuyên gia về tác chiến bằng UAV và là giảng viên cao cấp tại Đại học New South Wales cho biết, số lượng UAV được cả Ukraine và Nga sản xuất và triển khai đã tăng từ “vài nghìn” lên đến “vài triệu”.
Tháng 4 vừa qua, Tổng thống Vladimir Putin tuyên bố Nga đã sản xuất hơn 1,5 triệu UAV chỉ trong năm trước. Theo New York Times, mục tiêu của Moscow là nâng sản lượng lên 3 - 5 triệu chiếc trong khi Ukraine cũng đặt kế hoạch chế tạo 4,5 triệu UAV.
“UAV không phải mới xuất hiện từ đầu cuộc xung đột. Ban đầu chúng chỉ được coi như công cụ thử nghiệm, thậm chí là món đồ chơi. Nhưng giờ đây, chúng là hệ thống hiệu quả nhất, có thể tác chiến ở nhiều tầm khác nhau", bà Molloy nói với SBS News.
Kể từ tháng 10/2022, khi Nga tiến hành đợt tấn công UAV đầu tiên, các thành phố và cơ sở hạ tầng của Ukraine liên tục hứng chịu các đòn tập kích. Đầu tháng 9 vừa qua, Kiev phải đối mặt với đợt không kích lớn nhất với 810 UAV và mồi nhử được triển khai.
Ở chiều ngược lại, Ukraine cũng sử dụng UAV để tấn công các mục tiêu trong lãnh thổ Nga. Chiến dịch “Mạng nhện” do cơ quan an ninh Ukraine phát động hồi tháng 6 đã nhắm vào nhiều căn cứ không quân của Nga với 117 UAV mang theo khối thuốc nổ chỉ hơn 3,7 kg.
“Tiền tuyến thực sự đang mở rộng cả về khoảng cách lẫn phạm vi hoạt động của UAV. Ở diện rộng, UAV đã cho thấy hiệu quả bất đối xứng rõ rệt: một chiếc UAV giá vài trăm USD có thể phá hủy xe tăng trị giá hàng triệu USD, thậm chí vô hiệu hóa cả máy bay chiến đấu", chuyên gia Molloy nhận định.
Nguy cơ từ UAV không chỉ giới hạn trên chiến trường Ukraine. Thời gian gần đây, châu Âu báo cáo hàng loạt vụ xâm nhập bằng UAV
“Cuộc chiến UAV không chỉ là vấn đề của Ukraine, cũng không phải chỉ là chuyện của châu Âu mà là vấn đề toàn cầu", bà Molloy nhấn mạnh.
Cuối tuần qua, Liên minh châu Âu chính thức công bố kế hoạch phát triển “bức tường UAV” ở sườn Đông để ngăn chặn các vụ xâm nhập. Tuy nhiên, thời gian hoàn thành bức tường này hiện chưa được xác định.
Bà Molloy cho biết ý tưởng về "bức tường UAV" xuất phát từ Ukraine, quốc gia đã tích hợp biện pháp này vào các hoạt động tác chiến của mình.
VietBF@ sưu tập
|
|
