|
Việc ông Trump triệu hồi đồng loạt gần 30 đại sứ có thể tạo ra khoảng trống lănh đạo, suy yếu hiệu quả ngoại giao của Mỹ, theo giới chuyên gia.
Nhóm 10 nghị sĩ Dân chủ tại Ủy ban Đối ngoại Thượng viện hôm 24/12 gửi thư cho Tổng thống Donald Trump, mô tả việc ông gần đây quyết định triệu hồi gần 30 đại sứ ở nhiều khu vực trên thế giới là "động thái chưa từng có tiền lệ", khiến số vị trí đại sứ Mỹ để trống trên toàn cầu vượt quá 100.
"Những đại sứ đó đă cam kết trung thành thực hiện chính sách của chính quyền thuộc cả hai đảng", các nghị sĩ tiếp tục. "Chúng tôi kêu gọi ông lập tức đảo ngược quyết định trước khi gây thêm tổn hại đến uy tín của Mỹ trên thế giới".
Truyền thông Mỹ trước đó đưa tin lănh đạo phái bộ ngoại giao tại ít nhất 29 quốc gia ở châu Phi, châu Á, châu Âu, Trung Đông và Nam Mỹ nhận được thông báo rằng nhiệm kỳ của họ sẽ kết thúc vào tháng 1/2026. Những người này được bổ nhiệm dưới thời tổng thống Joe Biden, nhưng đă vượt qua đợt rà soát nhân sự sơ bộ hồi đầu nhiệm kỳ hai của Tổng thống Trump.
B́nh luận về thông tin này, Bộ Ngoại giao Mỹ khẳng định đây là "quy tŕnh tiêu chuẩn của bất cứ chính quyền nào". "Đại sứ là đại diện cá nhân của Tổng thống, và Tổng thống có quyền đảm bảo những người đại diện ở các quốc gia đó sẽ thúc đẩy chương tŕnh nghị sự nước Mỹ trên hết", tuyên bố của Bộ Ngoại giao Mỹ có đoạn.
Tuy nhiên, nhận định này bị nhiều cựu quan chức và chuyên gia ngành ngoại giao phản bác, cảnh báo rằng động thái triệu hồi đại sứ đồng loạt như vậy có thể làm suy yếu nghiêm trọng năng lực ngoại giao và ảnh hưởng toàn cầu của Mỹ.
Chủ tịch Hiệp hội Ngoại giao Mỹ (AFSA) John Dinkelman, người có gần 40 năm làm việc trong ngành ngoại giao, b́nh luận với đài PBS rằng quyết định triệu hồi cùng lúc gần 30 đại sứ là "chưa từng có tiền lệ" trong lịch sử Mỹ và không phải là "quy tŕnh tiêu chuẩn" như tuyên bố của Bộ Ngoại giao Mỹ.
"Khi Tổng thống Trump mới nhậm chức, toàn bộ đại sứ Mỹ đều nộp đơn xin từ chức theo quy tŕnh", Dinkelman giải thích. "Ông Trump khi ấy chấp thuận hoặc từ chối những đơn xin từ chức đó".
Chuyên gia này cho hay các đại sứ đă làm đúng quy tŕnh từ gần một năm trước, và chính quyền Trump đă không bác bỏ đơn xin từ chức của họ, mà khuyến khích họ tiếp tục công tác.
"Chỉ vài tuần trước, nhiều quan chức nội các cấp cao c̣n gặp gỡ các đại sứ và tái khẳng định mong muốn họ ở lại, để rồi bất ngờ gọi điện yêu cầu rời nhiệm sở trong thời hạn rất ngắn", chủ tịch AFSA tiết lộ.
Dinkelman cho rằng quyết định này không khác ǵ Washington "tự rút những cầu thủ chủ lực khỏi sân" trước khi bước vào những ván cờ ngoại giao quan trọng.
"Đó là hành động phá hoại bộ máy ngoại giao của Mỹ", ông nói. "Các đại sứ đó đă cống hiến cả đời ḿnh cho sự nghiệp ngoại giao, để đại diện cho Mỹ ở nước ngoài, để thực thi các chính sách của Mỹ, phục vụ mục tiêu của các đời tổng thống, để rồi chính phủ nói với họ rằng họ không đủ tiêu chuẩn v́ lư do nào đó. Điều này hoàn toàn sai trái".
Các đại sứ này đều thuộc nhóm nhà ngoại giao chuyên nghiệp, đă xây dựng được mạng lưới quan hệ và uy tín tích lũy trong nhiều thập kỷ, khó có thể được thay thế nhanh chóng. Nếu các vị trí này được lấp đầy bằng nhân sự mới, họ cũng phải đối mặt với áp lực chứng minh "ḷng trung thành chính trị" và nguy cơ làm việc kém hiệu quả hơn, Dinkelman cảnh báo.
Đây là lư do ông cho rằng hành động này có thể gây tổn hại nghiêm trọng guồng máy ngoại giao đă được Mỹ xây dựng suốt nhiều thập kỷ.
Ông Cameron Hudson, cựu quan chức Mỹ phụ trách châu Phi, nhận định quyết định triệu hồi loạt đại sứ cũng phản ánh phong cách quản trị "cá nhân hóa" của ông Trump trong ngành ngoại giao. Hudson cho rằng Tổng thống Trump tự tin nếu bản thân trực tiếp can thiệp vào các mối quan hệ song phương th́ vị trí đại sứ không quá quan trọng, c̣n khi ông không cần trực tiếp quan tâm th́ quốc gia đó cũng không nằm trong ưu tiên chính sách của Mỹ.
Hudson cảnh báo cách làm việc này có nguy cơ làm suy yếu vai tṛ truyền thống của các nhà ngoại giao chuyên nghiệp và khiến các nỗ lực định h́nh quan điểm, lợi ích dài hạn gặp trở ngại.
Trên thực tế, những đại sứ quán Mỹ tại châu Phi, lẫn Vụ châu Phi của Bộ Ngoại giao Mỹ, từ lâu đă trong t́nh trạng thiếu nhân sự. Quyết định triệu hồi thêm 13 đại sứ tại khu vực này có thể nâng tổng số vị trí lănh đạo cấp cao c̣n trống lên khoảng 30. Nhà Trắng đến nay vẫn chưa đề cử ứng viên cho chức Trợ lư Ngoại trưởng phụ trách châu Phi.
Nhiều nhà ngoại giao về hưu cho rằng con số này chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến khả năng triển khai chính sách của Mỹ, nhất là trong bối cảnh khu vực đang đối mặt nhiều vụ đảo chính quân sự và xung đột kéo dài. Ông Tibor Nagy, cựu quan chức cấp cao phụ trách châu Phi dưới nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, thừa nhận số lượng vị trí ngoại giao bỏ trống ở khu vực đang quá cao và cảnh báo điều này có thể gây tổn hại cho hoạt động của toàn bộ máy.
Trong khi đó, các quan chức trong chính quyền Trump cho rằng động thái này phù hợp với phong cách điều hành của Tổng thống, người muốn trực tiếp kiểm soát các mối quan hệ đối ngoại then chốt.
Đối với khu vực châu Phi, nơi hơn một nửa các quốc gia có thể không c̣n đại sứ Mỹ sau đợt triệu hồi, Nhà Trắng đang theo đuổi chiến lược ngoại giao với trọng tâm là thương mại thay v́ đặt nặng chính sách viện trợ. Bộ Ngoại giao Mỹ cũng lập luận rằng chính quyền Trump đang đạt được "những thành công chưa từng có" trong thúc đẩy lợi ích quốc gia tại châu Phi và các khu vực khác, từ nhiều thỏa thuận thương mại đến loạt sáng kiến ḥa b́nh và hợp tác y tế.
Dù vậy, một số nhà phân tích lưu ư rằng dù Tổng thống Trump và các đặc phái viên cấp cao có thể đạt được thỏa thuận ở cấp lănh đạo, phần lớn công việc thực thi và theo dơi vẫn cần đại sứ quán đảm nhiệm.
Các thượng nghị sĩ đảng Dân chủ trong Ủy ban Đối ngoại Thượng viện cảnh báo khi Mỹ bỏ trống hàng loạt vị trí đại sứ, các đối thủ như Trung Quốc và Nga sẽ có cơ hội gia tăng ảnh hưởng tại nhiều khu vực.
Trong bức thư gửi Tổng thống Trump, nhóm nghị sĩ Dân chủ nhấn mạnh rằng việc triệu hồi hàng loạt nhà ngoại giao chuyên nghiệp có thể làm suy giảm uy tín, an ninh cũng như khả năng bảo vệ công dân và doanh nghiệp Mỹ ở nước ngoài.
"Nếu chúng ta thay người hàng loạt theo mỗi chính quyền, nước Mỹ sẽ mất dần khả năng làm ngoại giao, không hoàn thành được công việc ǵ cả, tự làm giảm uy tín quốc gia và cuối cùng là tổn hại chính đất nước", Dinkelman nhận định.
Thanh Danh (Theo WSJ, PBS, Reuters, Hill)
|
|
