Tổng thống Mỹ Donald Trump sắp phải đối mặt với một quyết định khó khăn trong nỗ lực chấm dứt cuộc xung đột Nga-Ukraine khi Moscow vẫn giữ lập trường cứng rắn và đưa ra nhiều điều kiện tiên quyết để buộc Washington phải nhượng bộ.
“Ván cờ hiểm” của Tổng thống Putin
Sau khi các cuộc đàm phán tại Saudi Arabia kết thúc vào ngày 25/3, giới chức Nga cho biết, họ muốn dỡ bỏ một số lệnh trừng phạt trước khi thực hiện lệnh ngừng bắn ở Biển Đen theo thỏa thuận. Điều này khiến các thành viên của phái đoàn Mỹ thất vọng và cho rằng Nga không muốn tuân thủ các cam kết đã đưa ra. Một số quan chức Mỹ và Châu Âu cho rằng, Điện Kremlin đang “chơi trò chơi đuổi bắt” với Mỹ, đồng thời đặt câu hỏi liệu ông Trump sẽ kiên nhẫn với trò chơi này trong bao lâu.
Ông Trump mong muốn sớm tìm giải pháp chấm dứt xung đột Nga-Ukraine. Ảnh: Getty
Theo một số quan chức châu Âu, Tổng thống Mỹ cam kết sẽ nhanh chóng chấm dứt cuộc xung đột Nga-Ukraine và đang nỗ lực thể hiện khả năng đàm phán của ông, nhưng Tổng thống Nga Vladimir Putin dường như sử dụng lập trường công khai đó để chống lại ông Trump. Người phát ngôn của Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ không đưa ra bất cứ bình luận gì về điều này.
Giới quan sát nhận định, Moscow dường như có ý định kéo dài các cuộc thảo luận và thu hẹp phạm vi đàm phán để gây sức ép buộc Washington phải nhượng bộ. Quyết định của ông Trump liên kết quan hệ Nga-Mỹ với các mối quan tâm khác của Washington như Iran và Trung Quốc cũng tạo cho ông Putin đòn bẩy nhất định.
Tất cả những yếu tố trên có thể buộc nhà lãnh đạo Mỹ phải đưa ra lựa chọn: Ông Trump sẽ phải gây sức ép lớn hơn với Nga - điều mà ông chưa muốn thực hiện ở thời điểm hiện tại, hoặc ông phải đưa ra những nhượng bộ ngày càng quan trọng hơn đối với Tổng thống Putin để sớm chấm dứt cuộc xung đột tại Ukraine.
"Tôi nghĩ rằng Nga muốn thấy cuộc chiến kết thúc, nhưng có thể họ đang trì hoãn", ông Trump phát biểu trong cuộc phỏng vấn với Newsmax.
Sau khi yêu cầu nới lỏng lệnh trừng phạt tại các cuộc đàm phán này, Nga có thể đưa thêm những điều khoản khác để đảm bảo lợi ích cụ thể của họ chứ không phải là những điều khoản chung chung mang tính mơ hồ trong các thỏa thuận trong tương lai với Mỹ, một số nhà quan sát cho hay.
Ukraine như ngồi trên lửa
Về phía Ukraine, Tổng thống Ukraine Zelensky cho rằng, Nga đang lợi dụng mong muốn của ông Trump về việc thực hiện lệnh ngừng bắn như một cơ hội để đưa các yêu cầu của họ vào các thỏa thuận với mong muốn sự nhượng bộ vô điều kiện. Ông Zelensky cũng tuyên bố, quân đội Ukraine sẽ tuân thủ lệnh ngừng bắn một phần ngay lập tức.
Trong các cuộc đàm phán song song tại Saudi Arabia với phái đoàn Ukraine và Nga vào tuần này, Mỹ đã đặt mục tiêu đảm bảo thỏa thuận ngừng bắn trên biển và ngừng tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng được thực hiện ngay lập tức. Tuy nhiên, Moscow lại đưa ra một loạt các điều kiện tiên quyết để tham gia vào thỏa thuận Biển Đen, trong đó có cả việc dỡ bỏ lệnh trừng phạt.
"Nga có một mục tiêu nhất định trong thỏa thuận ngừng bắn tại Biển Đen đó là muốn Mỹ dỡ bỏ lệnh trừng phạt đối với họ", ông Sergei Markov, một cố vấn chính trị có quan hệ chặt chẽ với Điện Kremlin cho biết. Trên thực tế, không có bất cứ cuộc xung đột quân sự nào giữa Nga và Ukraine ở Biển Đen kể từ khi Kiev nói rằng Moscow phải di dời tàu thuyền tới các căn cứ an toàn hơn do các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái trên biển.
Sau các cuộc họp, Mỹ ra tuyên bố nêu rõ, Nga và Ukraine đã nhất trí xây dựng các cơ chế để thực hiện lệnh cấm tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng của họ.
Mỹ cũng "sẽ giúp Nga khôi phục quyền tiếp cận thị trường thế giới cho xuất khẩu nông sản và phân bón, giảm chi phí bảo hiểm hàng hải và tăng cường quyền tiếp cận các cảng cũng như hệ thống thanh toán cho các giao dịch như vậy", Nhà Trắng cho biết.
Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump trước đây cho biết, họ sẽ không gỡ bỏ các hạn chế đối với thương mại với Nga cho đến khi xung đột kết thúc dì biết rằng, việc nới lỏng lệnh trừng phạt có thể sẽ là một phần của bất kỳ thỏa thuận nào.
Trong số các yêu cầu mà Điện Kremlin đưa ra ngày 25/2, có việc cho phép Nga tham gia lại hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT. Để yêu cầu này được đáp ứng, cần có sự đồng ý của Liên minh châu Âu. Nhưng các quan chức châu Âu nói rằng, điều đó rất khó xảy vì cần phải có sự ủng hộ của 27 nước thành viên.
Lập trường cứng rắn của Nga
Bloomberg trước đó đưa tin, chính quyền Tổng thống Trump đang đặt mục tiêu đạt được lệnh ngừng bắn toàn diện, sớm nhất là vào ngày 20/4. Nhưng các quan chức châu Âu cho rằng với tình hình đàm phán hiện tại, sẽ mất nhiều tháng để hoàn tất các chi tiết của một thỏa thuận cuối cùng.
Theo giới chức phương Tây, bất chấp những nỗ lực của Tổng thống Trump, Nga vẫn không thay đổi các điều khoản chính như buộc quân đội Ukraine cắt giảm quy mô, công nhận quyền kiểm soát của Nga với các vùng lãnh thổ đã sáp nhập tại Ukraine và yêu cầu phương Tây chấm dứt chuyển giao vũ khí cho Kiev. Cộng đồng tình báo Mỹ cho rằng, Nga và Ukraine có khả năng chấp nhận xung đột kéo dài thay vì chấp nhận một giải pháp hòa bình không thỏa đáng với các bên.
Các quan chức châu Âu hy vọng, Tổng thống Trump sẽ sớm nhận ra việc nhượng bộ Nga không mang lại hiệu quả tích cực. Tuy vậy, có rất nhiều quan điểm khác nhau trong chính quyền Trump và một số quan chức cấp cao của Mỹ dường như đang lặp lại quan điểm của Điện Kremlin. Chính quyền của ông Trump dường như cũng tránh chỉ trích Nga để các cuộc đàm phán diễn ra suôn sẻ.
Nhiều nhà quan sát cho rằng, tham vọng của ông Trump muốn nhanh chóng đạt được giải pháp hòa bình để chấm dứt xung đột Nga-Ukraine sẽ khiến việc dự đoán quyết định cuối cùng của ông trở nên khó khăn hơn.
Tổng thống Trump nhiều lần nói rằng, ông tin cả hai nhà lãnh đạo Nga-Ukraine đều muốn chấm dứt xung đột và bản thân ông cũng muốn chấm dứt viện trợ của Mỹ dành cho Ukraine. "Tôi chỉ muốn xung đột dừng lại và tôi cũng không muốn trả tiền cho cuộc chiến này”, ông Trump nói với Newsmax.
