Tháng 1/2008, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X ra Nghị quyết 20 NQ/TƯ, ngày 28/1/2008 về “Tiếp tục xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”.
Sau hơn 3 năm thực hiện nghị quyết, đời sống công nhân đă có nhiều cải thiện, nhưng cuộc sống chật vật, thiếu trước hụt sau, “đói” món ăn tinh thần, hụt t́nh cảm… vẫn là thực trạng của hầu hết công nhân. Họ đang từng ngày vật lộn để sống dù được xem là có nghề nghiệp ổn định.
Kỳ 1: Nhọc nhằn kiếm sống
T́nh trạng chung của công nhân là mỗi tháng “cày” hết sức cũng chỉ có thu nhập khoảng 3 triệu đồng hoặc hơn chút đỉnh. Với thu nhập như thế trong t́nh h́nh vật giá leo thang từng ngày th́ “tồn tại” đă khó chứ nói ǵ đến “sống”!
Ở TP HCM có nhiều chợ chỉ bắt đầu họp từ xẩm tối và người đi chợ hầu hết là công nhân sau giờ tan ca. 19h, khi hàng ngh́n công nhân ở khu chế xuất (KCX) Linh Trung (quận Thủ Đức) ra về th́ chợ ven đường cũng bắt đầu vào phiên. Khu chợ này chủ yếu là các quầy hàng bán rau, củ, quả hay đậu hũ, lèo tèo vài phần thịt heo, cá.
Công nhân phải chật vật mới đảm bảo có được bữa ăn đạm bạc.
Ảnh: T.Tâm.
Rảo một ṿng quanh chợ, dễ nhận thấy thức ăn nơi đây hầu như không c̣n tươi mới. Cầm hai quả mướp ngọt, một nữ công nhân cố kỳ kèo người bán giảm bớt 1.500 đồng, c̣n 7.000 đồng. Trả tiền, chị không quên xin thêm cây hành và 1 quả ớt. Tại hàng cá, chị Nguyễn Thị Hồng (công nhân Công ty Freetrend) vừa mua một con cá điêu hồng giá 20.000 đồng, chừng 400gr cho bữa ăn 3 người cùng pḥng. “Đầu cá nấu canh, phần c̣n lại kho ăn dần, đảm bảo ăn có chất”, Hồng “phân chia” con cá. Sau một lúc tần ngần ở hàng thịt, Dương Thanh Tuyền (công nhân Công ty Boim) quyết định mua miếng thịt nách đă thẫm màu lại nhiều mỡ giá 30.000 đồng. Biết chúng tôi theo xem cảnh công nhân đi chợ, chị Tuyền, cười buồn giải thích: “Hôm nay cuối tuần mà, mua chút thịt cải thiện 4 chị em, chủ yếu là kho mặn thôi”.
Tiền lương thấp, giá cả tăng cao khiến công nhân luôn phải vất vả tính toán để duy tŕ được cuộc sống. Khoảng 20 giờ, chúng tôi ghé căn pḥng trọ chừng 8m2 tại thôn Phú Diễn, Từ Liêm (Hà Nội) của vợ chồng chị Nguyễn Thị Thu, công nhân Công ty Giầy da Thụy Khuê (KCN Phú Minh) và anh Nguyễn Văn Kiên (nhân viên một công ty bảo vệ). Ngoài một đĩa rau luộc to, c̣n có một đĩa đậu hũ chiên, một bát nhỏ đựng mấy con tôm. Nhưng suốt bữa ăn, chúng tôi chỉ thấy anh, chị ăn ra, đậu, c̣n tôm dành cho đứa bé, con của anh chị. Chị Thu cho biết tổng thu nhập của 2 người khoảng hơn 4 triệu đồng một tháng, tiền nhà trọ hết 800.000 đồng (cả điện nước). Để duy tŕ cuộc, Thu đă lên kế hoạch chi tiêu cực kỳ khắt khe. Mỗi bữa, chị chỉ cho phép mua đồ ăn từ 25.000 – 30.000 đồng. “Bữa cơm nhà em, đậu hũ là chủ đạo, rau là chủ yếu. Con nhỏ gần 3 tuổi phải gửi bà ngoại ở quê tận Phú Thọ, hôm nay đón cháu lên chơi em mới mua 35.000 đồng tôm cho con, cố dè xẻn cho cháu ăn trong 3 bữa”.
Tăng ca vẫn khó
Mấy tháng nay, ngày nào cũng như ngày nào, gần 21h, hàng ngh́n công nhân Công ty SanLim (KCN Bàu Xéo, Đồng Nai) mới được ra về. Mặt bơ phờ, anh N.N.Hải cho biết: “6h30 ra khỏi nhà, hơn 21h mới về tới nhà mà thu nhập chỉ hơn 4 triệu đồng. Mệt lắm, nhưng cũng phải “quen”, nếu không với giá cả như thế này làm sao sống nổi”.
Anh Dương Tấn Lộc (công nhân Công ty F, KCN Sóng Thần 2, B́nh Dương) đưa chúng tôi xem bảng lương: 2,5 triệu đồng cho 1 tháng làm việc, trong đó có 55,5 giờ tăng ca ngày thường và 3 chủ nhật tăng ca. T́nh trạng công nhân phải tăng ca một ngày 4 giờ, thậm chí c̣n hơn nữa là khá phổ biến ở Đồng Nai, B́nh Dương, TP HCM, đặc biệt là trong các doanh nghiệp dệt, may, da giày, và đây cũng là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến nhiều cuộc đ́nh công trong những năm qua. Thế nhưng, trong dự thảo Bộ Luật Lao động mới đây, lại cho phép tăng thời gian làm thêm lên 432 giờ mỗi năm.
Để có thêm thu nhập, không ít công nhân tiếp tục bươn chải sau giờ làm việc. Chị Phạm Thi Huệ, 35 tuổi (Vĩnh Phúc), công nhân Công ty nhựa Nhật Huy (KCN Phú Minh), thu nhập một tháng chưa đầy 2,5 triệu đồng mà phải nuôi con nhỏ và phụ giúp gia đ́nh. Tranh thủ những lúc sau giờ làm hoặc ngày nghỉ, chị Huệ đi thu mua sắt vụn về bán lại cho các vựa đồng nát (ve chai) một tháng cóp nhặt thêm từ 500.000 - 1 triệu đồng. “Không làm thế không thể nuôi nổi ḿnh chứ đừng nói đến nuôi con”, chị Huệ trăn trở. C̣n chị Nguyễn Thi Minh, công nhân Công ty cao su Hà Nội, với chiếc xe cút kít tại chợ đầu mối rau quả Dịch Vọng, mỗi buổi đêm chị kiếm thêm từ 20.000 - 30.000 đồng. “Tiền làm thêm ở đây tôi gửi về cho cha mẹ ở quê trả nợ, nuôi em”. Chị Minh nói.
Lương thấp v́ gia công
Nguyên nhân chính của t́nh trạng công nhân phải tăng ca nhiều mà thu nhập vẫn thấp là do các công nhân dệt, may, da giày chủ yếu là gia công hàng xuất khẩu, v́ vậy phụ thuộc giá cả của các doanh nghiệp nước ngoài quy định. Một chủ công nhân chuyên gia công xuất khẩu mỗi năm 5 triệu đôi giày cho biết một đôi giày Nike dù được bán tại Mỹ hay Châu Ậu giá khoảng 100 - 150 USD, nhưng giá xuất xưởng cao nhất tại Việt Nam chỉ khoảng 15 USD, trong đó chi phí dành cho quản lư, tiền lương công nhân, tiền lăi vỏn vẹn từ 1,5 - 2 USD. Để có lăi, nhiều công nhân không ngần ngại bóp chặt tiền lương của công nhân, chỉ trả hơn mức lương tối thiểu chút đỉnh để không vi phạm pháp luật.
Ông Nguyễn Tấn Định, Phó ban Quản lư các KCX-CN TP HCM, phân tích: “Do tiền lương khu vực công nghiệp thấp nên không thu hút được lao động. Do thiếu lao động, doanh nghiệp ép công nhân phải tăng ca. Do chính sách tiền lương quá thấp trong khi giá cả sinh hoạt liên tục tăng cao nên công nhân buộc họ phải tăng ca để đủ sống”.
Kết quả cuộc điều tra năm 2010 về lao động, tiền lương và bảo hiểm xă hội cho thấy tiền lương b́nh quân của người lao động trong các loại h́nh doanh nghiệp năm 2010 là 3,2 triệu đồng một người mỗi tháng, nhưng ở các ngành, nghề mang tính chất gia công, sử dụng nhiều lao động như dệt may, da giày... mức lương b́nh quân chỉ đạt 2,1 đến 2,3 triệu đồng.
Theo Đất Việt
Muôn mặt đời sống công nhân
