Theo như các chính phủ trên khắp thế giới cung cấp gói hỗ trợ tài chính để hỗ trợ các lĩnh vực công nghệ vì nhiều lý do khác nhau. Trung Quốc cũng không ngoại lệ, nhất là khi chính sách chiến lược này gắn liền với mục tiêu dài hạn của Chủ tịch Tập Cận Bình là tạo ra “một nhà nước xã hội chủ nghĩa hiện đại và thịnh vượng”.
"Made in China 2025" được công bố vào tháng 5/2015, với mục đích biến đất nước từ một "gã khổng lồ sản xuất’’ trở thành “cường quốc sản xuất thế giới’’ vào năm 2049.
Bảy năm sau khi Bắc Kinh khởi động chiến lược "Made in China 2025" nhằm thúc đẩy sản xuất tiên tiến trong nước, thuật ngữ này hầu như không còn xuất hiện trong các cuộc thảo luận công khai và báo cáo chính thức.
Tuy nhiên, bản thân chiến lược bơm tiền này chưa “chết”. Nó vẫn tồn tại, phát triển thông qua các khoản trợ cấp chính phủ và tiếp tục hỗ trợ các công ty công nghệ đặc biệt, chẳng hạn như xe điện EV và chip nhớ.
THAM VỌNG ‘PHÔ TRƯƠNG’
"Made in China 2025" được công bố vào tháng 5/2015 bằng một “sự phô trương” chưa từng có. Mục đích là biến đất nước từ một "gã khổng lồ sản xuất’’ trở thành “cường quốc sản xuất thế giới’’ vào năm 2049.
Chính phủ trên khắp thế giới cung cấp gói hỗ trợ tài chính để hỗ trợ các lĩnh vực công nghệ vì nhiều lý do khác nhau. Trung Quốc cũng không ngoại lệ, nhất là khi chính sách chiến lược này gắn liền với mục tiêu dài hạn của Chủ tịch Tập Cận Bình là tạo ra “một nhà nước xã hội chủ nghĩa hiện đại và thịnh vượng”.
Kế hoạch nêu rõ 10 lĩnh vực chính cần thúc đẩy, từ công nghệ thông tin, robot, năng lượng mới thông qua công nghệ sinh học và máy móc nông nghiệp, đến thiết bị hàng không, hàng hải và đường sắt.
Nikkei Asia trích dữ liệu từ Fitch Ratings cho thấy những đối tượng được nhận trợ cấp chính phủ hàng đầu chủ yếu là các công ty công nghệ có liên hệ chặt chẽ với "Made in China 2025". Trường hợp ngoại lệ chỉ là một số công ty năng lượng đã được hỗ trợ rất nhiều về mặt tài chính trước đó, bao gồm an ninh năng lượng và bình ổn giá.
Trong số gần 5.000 công ty niêm yết tại đại lục, SAIC Motor, nhà sản xuất ô tô lớn nhất đất nước xét theo quy mô, vào năm 2021 đã nhận được khoản trợ cấp lên tới 4,03 tỷ nhân dân tệ (tương đương 598 triệu USD), cao hơn 31% so với năm 2020. Ba nhà sản xuất ô tô khác cũng lọt vào top 10, bao gồm BYD, Great Wall Motor và Tập đoàn ô tô An Huy Jianghuai (JAC). Điều này cho thấy ưu tiên của Bắc Kinh là “nuôi dưỡng” và phát triển các nhà sản xuất xe năng lượng mới trong bối cảnh ngành công nghiệp toàn cầu đang nỗ lực chuyển sang kỷ nguyên điện khí hóa.
BYD, công ty mới đây đã vượt Tesla trở thành nhà sản xuất xe điện lớn nhất thế giới tính theo lượng xe bán ra, cho biết đã nhận được hơn 10 gói trợ cấp. Khoản tiền chủ yếu đến từ 2 quỹ “phát triển công nghiệp" dành cho ô tô và pin.
Trong khi đó, Great Wall, nhà sản xuất xe SUV lớn tại Trung Quốc, ghi nhận mức hỗ trợ tăng tới 73% so với một năm trước đó và gấp gần 4 lần so với hồi năm 2019. Khoản tiền này phần lớn đến từ "quỹ hỗ trợ chính sách công nghiệp của chính phủ".
JAC, công ty chuyên sản xuất xe thương mại, nhận về hơn 20 khoản trợ cấp, trong đó "dự án xây dựng xe tải nhẹ chạy điện cao cấp" được ưu ái hơn cả. Các khoản trợ cấp của JAC gần như tăng gấp đôi trong 3 năm qua, theo Nikkei.
Nhà sản xuất pin xe điện lớn nhất thế giới, Contemporary Amperex Technology (CATL), với vị trí thứ 11 trong danh sách, đã chứng kiến khoản trợ cấp hàng năm tăng 2,6 lần lên 1,67 tỷ nhân dân tệ chỉ sau 3 năm. Chongqing Changan Automobiles và Guangzhou Automobiles cũng nằm trong số 20 doanh nghiệp nhận nhiều khoản hỗ trợ nhất.
Ngoài xe điện, chip nhớ cũng được coi là lĩnh vực quan trọng mà Trung Quốc đặc biệt quan tâm. Semiconductor Manufacturing International Corp. (SMIC), nhà sản xuất chip nhớ hàng đầu Trung Quốc và BOE Technology Group, tập đoàn sản xuất màn hình lớn nhất cả nước, đã lọt vào danh sách 10 doanh nghiệp nhận nhiều trợ cấp nhất trong năm 2021. Trong khi đó, nhà cung cấp mạng 5G China Mobile đứng thứ 9 và China Telecom đứng thứ 19.
Nguồn vốn hỗ trợ cũng được rót vào các công ty quy mô nhỏ. Báo cáo cho thấy các nhà sản xuất thuốc công nghệ sinh học như Shanghai Yizhong Pharmaceutical và Mabwell (Shanghai) Bioscience đều có trong danh sách được giới chức đại lục hỗ trợ.
LO NGẠI
Tuy nhiên, chính phủ các nước lại lo ngại về chính sách "Made in China 2025". Sách trắng hàng năm của Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản (METI), được xuất bản hồi cuối tháng trước, đã dành hẳn một phần để nói về trợ cấp nhà nước của Trung Quốc cũng như cách phân bổ tới các công ty trong 10 lĩnh vực cốt lõi. Tổng tài trợ cho các công ty liên kết "Made in China 2025" đạt khoảng 100 tỷ nhân dân tệ vào năm 2020, tăng hơn gấp đôi so với năm 2015.
“Doanh nghiệp Trung Quốc nói chung đang dần chuyển sang các lĩnh vực này. Hỗ trợ tài chính cũng đang ngày càng rộng rãi’’, bản báo cáo nêu rõ.
Đến năm 2021, trợ cấp chính phủ đạt 217,92 tỷ nhân dân tệ, giảm 3,2% so với một năm trước đó. Đây là mức giảm đầu tiên kể từ năm 2009, song tất cả các chuyên gia đều tin rằng không có bất kỳ sự thay đổi nào trong chính sách hỗ trợ của Bắc Kinh. Sự sụt giảm này theo đó chỉ được coi là tạm thời và mang tính kỹ thuật.
Thâm hụt có thể đến từ những sai sót trong quá trình thu thập số liệu. Tổng số tiền được tính bằng cách lấy tổng các khoản trợ cấp chính phủ được ghi nhận trong báo cáo lãi lỗ hàng năm của các doanh nghiệp.
Đã có những sự chậm trễ khi bàn giao các gói hỗ trợ, vì vậy, kế toán có thể chưa kịp nhập dữ liệu vào bản cân đối chung. Tuy nhiên, cũng có trường hợp doanh nghiệp không nhận được trợ cấp do chính quyền địa phương gặp vấn đề về mặt tài chính.
Tập đoàn Công nghệ CPT, một nhà sản xuất màn hình LCD có trụ sở tại Phúc Kiến, vừa ghi nhận tình trạng lỗ ròng trong nửa đầu năm 2022. Họ nói nguyên nhân chủ yếu là do không nhận được khoản trợ cấp từ chính phủ.
Trước đó, công ty này được cam kết nhận tổng cộng 2,64 tỷ nhân dân tệ từ chính quyền thành phố Phúc Điền trong 6 đợt hỗ trợ hàng năm, mỗi đợt trị giá 440 triệu nhân dân tệ sau khi nhà máy LCD mới nhất đi vào hoạt động từ tháng 6/2017.
Tuy nhiên, lời hứa chỉ được thực hiện đầy đủ trong năm đầu tiên. Số tiền chỉ còn 300 triệu nhân dân tệ trong 2 năm sau đó và tiếp tục giảm xuống còn 100 triệu nhân dân tệ vào tháng 6 năm ngoái. Đến năm nay, CPT không còn nhận được bất kỳ khoản trợ cấp nào.
Chính quyền Phúc Điền sau đó đã cam kết sẽ hoàn thành đúng nghĩa vụ, song cũng buộc phải thừa nhận tình hình tài chính địa phương không được đảm bảo.
Visionox Technology, một nhà sản xuất bảng điều khiển khác được niêm yết tại Thâm Quyến, cũng không nhận được khoản trợ cấp 700 triệu nhân dân tệ từ lãnh đạo khu phát triển công nghiệp công nghệ cao tại Hồ Bắc. Và cũng giống như CPT, Visionox vừa dự báo tình trạng lỗ ròng doanh nghiệp có thể sẽ tăng gấp đôi trong nửa đầu năm. Đây có thể là chỉ là 2 trường hợp cá biệt, song sẽ ảnh hưởng xấu đến khoản tiền mà các doanh nghiệp được nhận, đặc biệt là doanh nghiệp công nghệ chiến lược.
"Made in China 2025" hỗ trợ các công ty công nghệ đặc biệt, chẳng hạn như xe điện EV và chip nhớ.
Theo Shinichi Seki, một nhà kinh tế cấp cao tại Viện Nghiên cứu Nhật Bản, "tốc độ tăng trợ cấp của chính phủ sẽ giảm xuống do chính quyền địa phương thiếu vốn". Khủng hoảng trên thị trường bất động sản cùng chính sách cắt giảm thuế để kích thích nền kinh tế được cho là 2 yếu tố dẫn đến tình trạng này.
“Chính quyền sẽ xem xét và cân nhắc kỹ hơn những công ty công nghệ được nhận trợ cấp. Sẽ không còn những gói hỗ trợ khổng lồ nữa và chúng sẽ nghiêng về phục vụ nghiên cứu và phát triển’’, Zhang Hongyong, thành viên cấp cao tại Viện Nghiên cứu Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản nhận định.
