USA Trung Quốc đau đớn ra lời cảnh cáo vì Việt Nam ký thuế quan với Mỹ

[Gibbs]

Việt Nam vừa ký thuế quan với Mỹ 20%.


Trương Nhân Tuấn

2-7-2025

Trung Quốc vừa đưa ra lời cảnh cáo đến các quốc gia ký các thỏa thuận về thuế quan với Hoa Kỳ, rằng các thỏa thuận này không được tổn thương lợi ích của Trung Quốc. Lợi ích của Trung Quốc là gì?

Theo tôi, các quốc gia ASEAN phần lớn là đối tượng cảnh cáo của Trung Quốc.

Các nước ASEAN có ít nhứt hai điểm chung: Một là lệ thuộc kinh tế (xuất siêu) vào Hoa Kỳ và (nhập siêu) từ Trung Quốc. Hai là, ASEAN là địa bàn cạnh tranh địa chính trị giữa Mỹ và Trung Quốc. Nếu hai bên Hoa Kỳ và Trung Quốc có xung đột lớn, về kinh tế hay quân sự, cả khu vực Ấn Độ – Thái Bình Dương sẽ là chiến trường mà ASEAN là trung tâm.

Lợi ích của Trung Quốc một mặt là kinh tế, mặt khác là địa chính trị.

Hệ quả của cuộc cạnh tranh Mỹ-Trung là gì?

Là các nước ASEAN, như Việt Nam, sẽ phải chọn phe, nếu mâu thuẫn Mỹ – Trung lên cao.

Lời cảnh cáo của Trung Quốc cho ta thấy sự quan ngại của Trung Quốc. Các quốc gia ASEAN, như Việt Nam, sẽ chọn theo Mỹ.

Nhắc lại thí dụ Panama. Chúng ta đã thấy quốc gia này sớm “quy hàng” trước những đe dọa thuế quan (và những yêu sách đặc quyền) của TT Trump. Panama đã chấm dứt tư cách thành viên của dự án Vành đai – Con đường của Trung Quốc và loại các tập đoàn thân Trung Quốc quản lý con kinh Panama, ngay sau khi Mỹ có yêu cầu. Panama đã chọn về phe Mỹ.

Chúng ta thấy Việt Nam, Lào, Campuchia, Miến Điện bị áp thuế qua lại cực cao, lần lượt là: 46%, 48%, 49% và 44%. Thái Lan ít hơn một chút là 38%.

Trong khu vực Ấn Độ – Thái Bình Dương, Madagascar có mức 47% và Sri Lanka có mức thuế 44%.

Ngoại trừ Việt Nam và Thái Lan, quan hệ kinh tế giữa Mỹ và các quốc gia còn lại (Lào, Campuchia, Sri Lanka, Madagascar) hầu như “không đáng kể”.

Việc áp thuế của TT Trump không đặt trên nền tảng kinh tế.

Các quốc gia Lào, Campuchia, Sri Lanka, Madagascar trên thực tế đã trở thành “vệ tinh” của Trung Quốc, không chỉ về kinh tế, mà còn trên các lãnh vực an ninh, quốc phòng. Tất cả đều là thành viên của dự án Vành đai – Con đường của Trung Quốc.

Cũng như Panama, Mỹ muốn các quốc gia này phải chọn phe: Hoặc theo Mỹ, hoặc theo Trung Quốc. Theo Mỹ, các quốc gia này phải chấm dứt các quan hệ với Trung Quốc, đặc biệt các quan hệ an ninh và quốc phòng có thể làm hại đến lợi ích của Mỹ.

Kim ngạch thương mại hai chiều mỗi năm giữa Mỹ và Mexico lên tới 839,9 tỉ đô la, thặng dư 171 tỉ. Với Canada 762,1 tỉ đô la. Hai nước này không có tên trong danh sách áp thuế qua lại của Mỹ (nhờ hiệp ước USMCA). Với Trung Quốc 582,4 tỉ, áp thuế 34%, thặng dư 295,4 tỉ. Với Việt Nam 149,7 tỉ, áp thuế 46%, thặng dư 123,46 tỉ.

Tức là việc áp thuế qua lại của Mỹ không đến từ nguồn gốc kinh tế.

Việt Nam bị ép vào thế lưỡng nan. Việt Nam khó có thể nói câu “thà mất lòng anh đặng bụng chồng” với Trung Quốc!

Việt Nam càng khó khăn hơn. Nội bộ các quốc gia ASEAN, do sự chênh lệch mức thuế quan, vô tình trở thành đối thủ cạnh tranh gay gắt với nhau.

Trong nội bộ ASEAN, mức thuế quan cao đánh vào quốc gia có thể làm sụp đổ nền kinh tế của quốc gia đó. Các quốc gia còn lại sẽ chinh phục thị phần của quốc gia bị sụp đổ.

Sự cạnh tranh của các quốc gia sẽ đưa tới các trường hợp Việt Nam có lợi khi Thái Lan bất ổn. Thái Lan, Indonesia và Malaysia có lợi nếu Việt Nam bất ổn v.v…

Tóm lại, tình hình đặc biệt là “khó” đối với Việt Nam. Phương thuốc cho Việt Nam không phải là các nghị quyết kiểu nghị quyết 68 về kinh tế tư nhân, nghị quyết 57 về phát triển khoa học, công nghệ… hay nghị quyết 59 về hội nhập quốc tế v.v… Không ai tin vào các nghị quyết này hết cả. Một sản phẩm của một tổ chức chính trị nặc danh (đảng CSVN), không có giá trị pháp lý, thì không thuyết phục được ai.

Phương thuốc hữu hiệu cho Việt Nam vẫn là dân chủ hóa chế độ, hòa giải quốc gia và xây dựng quốc gia pháp trị. Không có cách nào khác cả. Loay hoay từ nửa thế kỷ, rốt cục trở lại thời khắc ban đầu.

Đoàn Bảo Châu

2-7-2025

Tôi, Đoàn Bảo Châu – một nhà văn, một võ sư, một người sống với lý tưởng bảo vệ công lý – viết bài này như một lời khẳng định công khai trước công luận: Tôi không có gì phải giấu. Mọi điều tôi nói, mọi nội dung tôi chia sẻ trên mạng xã hội đều trung thực, minh bạch, rõ ràng và đầy đủ. Và chính vì thế, tôi không hề ngạc nhiên khi ngày càng có nhiều người ủng hộ tôi – không phải vì tôi giỏi giang hay cao quý, mà bởi vì họ nhìn thấy sự thật.


Tôi thách thức bất kỳ cán bộ công an nào của Việt Nam – từ người viết bản kiến nghị khởi tố tôi đến bất kỳ ai trong bộ máy – dám đứng ra công khai, với danh tính thật, chỉ ra một thông tin sai lệch mà tôi đã đưa ra. Một chi tiết bịa đặt? Một sự thật bị bóp méo? Một điều tôi cố tình che giấu để lừa công chúng? Không có. Và cũng sẽ không có ai dám làm việc đó, bởi chính các vị – những người đang cố truy lùng tôi – thừa biết tôi vô tội. Các vị biết công luận không đứng về phía các vị. Các vị biết các vị đang đứng về phía phi nghĩa.

Như Victor Hugo từng nói: “Không có gì mạnh mẽ hơn một ý tưởng khi thời điểm của nó đã đến”. Ý tưởng mà tôi theo đuổi là sự thật, công lý và lòng trắc ẩn – và đó chính là điều các vị không thể kiểm soát.

Các vị không điều hành một đất nước yên bình, công bằng, minh bạch như báo cáo. Các vị đang cầm quyền trong một quốc gia ngập tràn tham nhũng, nơi dân oan kêu thấu trời, nơi nhân quyền bị chà đạp ở mọi cấp độ – từ công an xã, huyện, đến trại giam và tòa án. Và trong một thực tế tồi tệ như thế, điều các vị sợ nhất chính là một tiếng nói trung thực. Không phải là vũ khí, không phải là tổ chức, mà là một cá nhân có lương tri, có hiểu biết và có sự ủng hộ của công luận.

Thật đáng buồn là thay vì đối diện sự thật, các vị chọn đàn áp. Thay vì lắng nghe những phản biện đúng đắn, các vị săm soi từng chi tiết, tua đi tua lại từng khung hình của 6 đoạn clip tôi thực hiện – để rồi vẫn không thể tìm được tội. Tất cả những gì các vị làm chỉ càng khắc họa rõ hơn chân dung một người sống chính trực, dám đặt câu hỏi, dám đứng về phía người yếu thế, dám bảo vệ công lý và sự thật.

Tôi nhắc lại: Tôi vô tội. Và người nào khơi mào bản kiến nghị khởi tố tôi, người đó sẽ không thoát khỏi luật nhân quả của vũ trụ. Mỗi cái like, mỗi lượt chia sẻ mà công luận dành cho tôi là một tín hiệu gửi đến những đấng thiêng liêng, rằng sự thật cần được bảo vệ, và sự bất công cần bị trừng phạt. Như triết gia Socrates từng nói: “Tôi không sợ hãi trước sự đe dọa, bởi tôi biết rằng sự thật là bất tử”.

Albert Camus từng viết: “Một đất nước không có tự do không phải là đất nước, mà chỉ là một nhà tù lớn”. Khi các vị dùng quyền lực để bịt miệng những người như tôi, các vị đang biến tổ quốc này thành nơi giam cầm chính linh hồn của dân tộc.

Sự thật mà tôi gìn giữ không thể bị bóp méo. Công lý mà tôi bảo vệ không thể bị bóp nghẹt. Mỗi người ủng hộ tôi không chỉ là một khán giả, mà là một chiến binh thầm lặng trong cuộc đấu tranh vì một Việt Nam công bằng hơn, nhân ái hơn. Mỗi hành động nhỏ – một cú click, một dòng chia sẻ – là một ngọn lửa thắp lên trong đêm tối của sự sợ hãi.

Tôi không đơn độc. Tôi có các bạn – những người đã chọn đứng về phía sự thật trong một xã hội đầy im lặng và ngụy tín. Và tôi biết, nếu chúng ta cùng giữ vững ngọn lửa ấy, thì không một bàn tay nào có thể dập tắt được ánh sáng của công lý. Như Martin Luther King Jr. từng nhấn mạnh: “Bóng tối không thể xua tan bóng tối; chỉ ánh sáng mới làm được điều đó”.

Trân trọng,

Đoàn Bảo Châu

Ngày 2 tháng 7 năm 2025

_____

THE VOICE OF INTEGRITY CANNOT BE SILENCED

I, Đoàn Bảo Châu – a writer, a martial artist, and a man who lives by the ideal of justice – write this as a public declaration before the people: I have nothing to hide. Everything I’ve said and shared on social media has been truthful, transparent, clear, and complete. And for that reason, I am not surprised that more and more people are standing with me—not because I am talented or noble, but because they see the truth.

I challenge any police officer in Vietnam—whether the one who drafted the proposal to prosecute me or anyone else in the system—to come forward, with their real name and identity, and point to a single piece of misinformation I’ve shared. A fabricated detail? A distorted fact? Something I deliberately concealed to deceive the public? There is none. And there will be no one bold enough to take up that challenge—because those pursuing me know full well that I am innocent. They know the public does not support them. They know they are standing on the wrong side of justice.

As Victor Hugo once said: “Nothing is more powerful than an idea whose time has come.” The idea I pursue is truth, justice, and compassion—and that is exactly what they cannot control.

You do not govern a peaceful, fair, and transparent country as your reports claim. You rule over a nation steeped in corruption, where landless citizens cry out to the heavens, where human rights are trampled at every level—from commune police to prison guards and judges. And in such a grim reality, the thing you fear most is not a weapon, not an organization—but an honest voice. One individual with a conscience, with awareness, and with public support.

It is tragic that instead of facing the truth, you choose repression. Instead of listening to reasoned critique, you scrutinize every detail, rewind every frame of the six interview clips I made—only to find no crime. All your efforts have done is further illuminate the portrait of a man who lives with integrity, who dares to ask questions, who dares to stand with the vulnerable, and who dares to defend justice and truth.

Let me repeat: I am innocent. And whoever initiated the proposal to prosecute me will not escape the law of cosmic retribution. Every like, every share the public gives me is a signal to the divine that truth must be protected, and injustice must be punished. As the philosopher Socrates said: “I do not fear death, because I know that truth is immortal.”

Albert Camus once wrote: “A country without freedom is not a country, but a vast prison.” When you use your power to silence people like me, you are turning this nation into a prison for the very soul of its people.

The truth I uphold cannot be twisted. The justice I defend cannot be suppressed. Each supporter is not merely a spectator, but a silent warrior in the struggle for a more just and compassionate Vietnam. Every small action—a click, a share—is a flame lit in the darkness of fear.

I am not alone. I have you—those who have chosen to stand on the side of truth in a society silenced by fear and deceit. And I know that if we keep this flame alive together, no hand will be strong enough to extinguish the light of justice. As Martin Luther King Jr. powerfully reminded us: “Darkness cannot drive out darkness; only light can do that.”

Sincerely,

Đoàn Bảo Châu

July 2, 2025

Lê Anh Hùng

2-7-2025

Trong suốt chiều dài lịch sử nhân loại, các nhà tư tưởng luôn đóng vai trò quan trọng trong việc dẫn dắt tri thức, định hình tư duy và mở ra những chân trời mới cho xã hội. Họ là những người đã thực sự làm thay đổi dòng chảy lịch sử của nhân loại.

Tuy nhiên, một câu hỏi hiếm khi được đặt ra một cách nghiêm túc: “Các nhà tư tưởng ra đời như thế nào?” Liệu họ có phải là những thiên tài ngẫu nhiên xuất hiện, hay là sản phẩm tất yếu của một cơ chế xã hội đặc thù, nơi có sự phân công lao động rõ ràng và điều kiện vật chất đủ đầy để nuôi dưỡng họ?

Bài viết này sẽ khảo sát sự hình thành của các nhà tư tưởng qua một số thời kỳ tiêu biểu – từ Hy Lạp cổ đại, Trung Quốc thời Tiên Tần, cho đến chính sách đối đãi với giới trí thức ở các quốc gia hiện đại – để đi đến một kết luận rõ ràng về vai trò của điều kiện xã hội đối với sự ra đời của tư tưởng.

1. Hy Lạp cổ đại: Sự nhàn rỗi sản sinh ra triết gia

Hy Lạp cổ đại, đặc biệt là Athens vào thế kỷ V – IV TCN, là cái nôi của triết học và khoa học phương Tây. Sự xuất hiện của các nhà tư tưởng vĩ đại như Socrates, Plato và Aristotle không phải là ngẫu nhiên, mà gắn liền với trình độ phân công lao động cao trong xã hội. Đây là thời kỳ mà nền kinh tế Hy Lạp vận hành dựa trên lao động nô lệ. Nhờ sự hiện diện của tầng lớp lao động phục dịch toàn bộ các nhu cầu vật chất, một thiểu số công dân tự do – đặc biệt là nam giới – mới có thể dành trọn thời gian cho việc đối thoại, chiêm nghiệm và phát triển tư tưởng.

Socrates không làm nghề gì ngoài việc đi khắp Athens để đặt câu hỏi, gợi mở suy nghĩ. Plato thì mở học viện để giảng dạy triết lý, nơi ông có thể tự do viết sách và thảo luận với học trò. Aristotle, học trò của Plato, được vua xứ Macedonia tài trợ để nghiên cứu, và sau này trở thành thầy dạy của Alexander Đại đế. Họ là những người không phải bận tâm mưu sinh theo nghĩa thông thường, bởi xã hội Hy Lạp đã tạo ra cho họ một vị trí đặc biệt – những người “thư nhàn” để sống với tư tưởng.

2. Trung Quốc thời Tiên Tần: Khi học giả được nuôi để viết sách

Ở phương Đông, Trung Quốc thời Chiến Quốc (thế kỷ V – III TCN) cũng chứng kiến sự xuất hiện của hàng loạt học phái – Nho gia, Đạo gia, Pháp gia, Mặc gia, v.v. – với hàng loạt nhà tư tưởng lỗi lạc. Điều kiện xuất hiện tư tưởng ở đây tuy khác Hy Lạp, nhưng vẫn dựa trên một mẫu số chung: sự bảo trợ vật chất của giới cầm quyền và giới nhà giàu trong xã hội.

Mạnh Thường Quân, một đại phu nước Tề, nổi tiếng là người nuôi hàng trăm môn khách, học giả – trong đó có nhiều người chẳng làm gì ngoài việc đọc sách, tranh luận, và viết ra tư tưởng.

Lã Bất Vi, một thương nhân trước khi trở thành tể tướng nước Tần, đã tổ chức tiệc lớn, mời học giả từ khắp nơi đến để thiết đãi rồi đề nghị họ viết ra tư tưởng của mình, của học phái mình, và trên cơ sở đó ông tổng hợp lại thành bộ “Lã Thị Xuân Thu”, một bộ sách tổng hợp tinh hoa của nhiều học phái. Những ví dụ này cho thấy: sự ra đời của tư tưởng gắn chặt với điều kiện bảo trợ – nơi học giả được miễn trừ nghĩa vụ lao động và có đủ phương tiện để sáng tạo.

3. Chính sách đãi ngộ giới khoa học ở các quốc gia phát triển

Các quốc gia phát triển hiện nay, từ Châu Âu đến Bắc Mỹ, đều duy trì những chính sách mạnh mẽ để hỗ trợ giới học thuật. Tại các trường đại học danh tiếng như Harvard, Oxford hay MIT, các giáo sư không chỉ được trả lương cao, mà còn được cấp kinh phí nghiên cứu, được hưởng trợ lý học thuật, và không ít người còn nhận được tài trợ từ các quỹ tư nhân hoặc nhà nước để thực hiện những đề tài thuần túy lý thuyết, không có tính ứng dụng ngay lập tức.

Sự phân công lao động hiện đại cho phép một bộ phận nhỏ – tầng lớp học thuật – được tách biệt khỏi guồng quay sản xuất thông thường. Họ không phải lo lắng về “cơm áo gạo tiền”, mà dành trọn đời cho việc nghiên cứu, viết sách, và phát triển tư tưởng. Chính điều này lý giải cho một thực tế là phần lớn các đột phá khoa học, xã hội, và triết học đều đến từ những nước có nền tảng học thuật được bảo trợ tốt.

4. Việt Nam: Trình độ phân công lao động thấp, nhà tư tưởng khó xuất hiện

Xã hội Việt Nam thời phong kiến nhìn chung là nghèo nàn, lạc hậu. Cái nghèo xuất phát từ nhiều nguyên do: Điều kiện thiên nhiên khắc nghiệt; việc dựng nước đã khó khăn, việc giữ nước lại còn khó khăn hơn; hết thiên tai lại đến địch hoạ, hết bị phương Bắc đô hộ lại đến các cuộc chiến chống ngoại xâm, v.v… Đọc “Đại Việt Sử Ký Toàn Thư” ta thấy nạn mất mùa, đói kém thường xuyên xuất hiện trong các xã hội phong kiến Việt Nam, triều đại nào cũng vậy. Hoạt động sản xuất ra của cải vật chất trong xã hội gặp khó khăn, của cải vật chất ít khi dư thừa, khiến cho sự phân công lao động chưa đạt đến trình độ cao, như ở Hy Lạp thời cổ đại hay Trung Quốc thời Tiên Tần, nên xã hội chưa có một “tầng lớp học thuật” theo đúng nghĩa. Một trong những hình ảnh tiêu biểu của giới nho sĩ Việt Nam thời phong kiến là hình ảnh “thầy đồ ăn vụng” – người “thầy” trong xã hội đói đến mức phải ăn vụng thì làm sao còn đủ sức nghĩ ra những tư tưởng sâu xa này nọ.

Ở thời hiện đại, tuy có truyền thống hiếu học lâu đời, nhưng chính sách đãi ngộ giới trí thức và nghiên cứu ở Việt Nam vẫn còn nhiều bất cập. Mức lương của giảng viên đại học, cán bộ nghiên cứu khoa học thường ở mức trung bình hoặc thấp, chưa đủ để đảm bảo đời sống vật chất cơ bản. Kinh phí nghiên cứu hạn chế, thủ tục hành chính rườm rà, và cơ hội công bố quốc tế còn khan hiếm khiến nhiều người có năng lực phải tìm cách chuyển nghề hoặc ra nước ngoài.

Trong điều kiện như vậy, rất khó để có một “nhà tư tưởng” theo đúng nghĩa – người dành trọn đời để suy tư, viết lách và đề xuất những hệ thống tư tưởng mới. Không có sự tách biệt giữa lao động trí óc thuần túy và mưu sinh đời thường, người trí thức khó lòng vượt thoát khỏi “vòng xoáy thực dụng” để làm điều gì đó có chiều sâu lâu dài cho xã hội, phục vụ cho sự phát triển của xã hội và đất nước.

5. Kết luận: Không có tư tưởng nếu không có phân công lao động

Từ Hy Lạp cổ đại đến Trung Quốc thời Tiên Tần, từ các trường đại học phương Tây đến Việt Nam đương đại, một nguyên lý chung có thể rút ra: Tư tưởng không thể nảy sinh trong môi trường thiếu phân công lao động và thiếu bảo trợ xã hội.

Một nhà tư tưởng – dù là Socrates, Lão Tử, hay một trí thức hiện đại – cần có thời gian, sự nhàn rỗi, và điều kiện vật chất ổn định để phát triển ý tưởng. Nếu họ vẫn phải “cày cuốc” từng bữa ăn, thì tư tưởng của họ chỉ có thể là những mảnh vụn vỡ ra trong giờ nghỉ trưa mệt mỏi, chứ không thể trở thành một hệ thống lý luận dẫn dắt xã hội.

Vì thế, muốn có tư tưởng, muốn có những con người thực sự “sống để suy tư” và “suy tư cho xã hội”, thì điều đầu tiên cần phải làm là tạo điều kiện để họ có được một cuộc sống như một nhà tư tưởng: không phải lo chuyện “cơm áo gạo tiền”, mà chỉ lo việc suy tư. Khi đó, tư tưởng mới có thể ra đời một cách chân chính – như những đứa con của một xã hội biết quý trọng trí tuệ.

Fulcrum

Tác giả: Lê Hồng Hiệp

Trúc Lam chuyển ngữ

2-7-2025
Đệ nhất phu nhân của Việt Nam đã mở đường cho những nỗ lực ngoại giao của Việt Nam và làm dịu đi hình ảnh của chồng bà.

Ngô Phương Ly, vợ của Tô Lâm, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN), đang nổi lên nhanh như một nhân vật có sức biến đổi trong ngoại giao quốc tế của Việt Nam. Bà tháp tùng Tô Lâm trong hầu hết các chuyến thăm nước ngoài và tiếp đón các nhà lãnh đạo nước ngoài ở Việt Nam. Thông qua việc thường xuyên tham gia các hoạt động văn hóa và xã hội với các đối tác nước ngoài, bà đã nâng cao hoạt động ngoại giao của Việt Nam và nâng cao hình ảnh công chúng của Tô Lâm, qua đó đóng góp vào vị thế chính trị của ông.

Ví dụ, trong chuyến thăm Singapore của Tô Lâm hồi tháng 3 năm 2025, Ly đã tham gia các cuộc thảo luận về các vấn đề văn hóa với Loo Tze Lui, phu nhân của Thủ tướng Singapore Hoàng Tuần Tài (Lawrence Wong), và chứng kiến ​​lễ ký kết Bản Ghi nhớ giữa Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam và Nhạc viện Yong Siew Toh của Singapore. Gần đây hơn, trong chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron hồi tháng 5 năm 2025, Ly đã tháp tùng Brigitte Macron tham quan Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam và Văn Miếu, chia sẻ những hiểu biết sâu sắc về di sản văn hóa phong phú của Việt Nam với Đệ nhất phu nhân Pháp.

Vai trò ngoại giao chủ động và dễ thấy của Ly gợi nhớ đến vai trò của Bành Lệ Viện, vợ của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, là người đã tích cực đóng góp vào chương trình nghị sự chính sách đối ngoại của chồng. Điều này cũng hoàn toàn trái ngược với sự hiện diện kín đáo theo truyền thống của vợ các nhà lãnh đạo Việt Nam khác. Ví dụ, bà Ngô Thị Mận, vợ của cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, hiếm khi xuất hiện tại các sự kiện công cộng. Vợ của các nhà lãnh đạo khác cũng đóng vài trò rất ít, nếu có, vai trò công khai trong ngoại giao, với những đóng góp của họ phần lớn không được chú ý lắm. Điều này phản ánh các chuẩn mực bảo thủ của văn hóa chính trị Việt Nam, thường đẩy vợ xuống hàng thứ yếu.

Không giống như Hoa Kỳ và các quốc gia thuộc Khối thịnh vượng chung khác, Việt Nam không có truyền thống có đệ nhất phu nhân. Nhưng Ly có thể được coi như có vai trò gần giống như vậy. Ly đã tự tạo cho mình một vai trò có ảnh hưởng, sử dụng xuất thân riêng biệt của mình để tạo lợi thế. Sinh ra trong một gia đình nghệ sĩ nổi tiếng, bà trưởng thành trong một môi trường có văn hóa. Người cha quá cố của bà là ông Ngô Mạnh Lan, là một đạo diễn phim hoạt hình nổi tiếng, và mẹ bà là Phan Ngọc Lan, là một nữ diễn viên nổi tiếng. Chị gái của Ly là Ngô Phương Lan, là nhà phê bình phim và cựu giám đốc Cục Điện ảnh, thuộc Bộ Văn hóa Thông tin. Bản thân Ly là trưởng phòng văn hóa và nghệ thuật của Đài Truyền hình Việt Nam, một vai trò trang bị cho bà kiến thức chuyên môn để tham gia vào ngoại giao văn hóa. Nền tảng này đã chuẩn bị cho bà một cách tự nhiên cho những tương tác cấp cao tập trung vào nghệ thuật và văn hóa. Nó cũng cho phép bà kết nối với các đối tác quốc tế theo cách cộng hưởng với sức mạnh mềm và nguyện vọng ngoại giao của Việt Nam.

… Sự hiện diện thanh lịch và tích cực của Ly trước công chúng giúp làm dịu hình ảnh của Tô Lâm và thể hiện ông là một nhà lãnh đạo hiện đại và dễ gần. Điều này mang ý nghĩa tượng trưng trong bối cảnh chính trị gia trưởng của Việt Nam.

Cách tiếp cận quyết đoán của Ly cũng là kết quả của ý định có chủ ý. Thông tin không chính thức cho biết rằng, trong các chuyến đi nước ngoài, bà đã bày tỏ với các nhà ngoại giao Việt Nam mong muốn đóng góp có ý nghĩa vào nội dung chương trình nghị sự chính thức của Tô Lâm. Khi làm như vậy, bà đã từ chối vai trò thụ động của một “chiếc bình biết đi”, một thuật ngữ chỉ người vợ đi cùng chồng mà không có những đóng góp có tác động. Sự tự tin và khả năng quan sát của bà trong bối cảnh này không chỉ nâng cao ngoại giao văn hóa của Việt Nam, mà còn đóng vai trò là tài sản chiến lược cho Tô Lâm, người có hình ảnh trước công chúng được định hình từ xuất xứ là một viên công an mạnh mẽ.

Là một vị tướng bốn sao và là cựu bộ trưởng công an từ năm 2016 đến năm 2024, tiếng tăm của Tô Lâm được hình thành trong quá trình tôi luyện từ bộ máy an ninh của Việt Nam và chiến dịch chống tham nhũng quyết liệt do người tiền nhiệm của ông, Nguyễn Phú Trọng khởi xướng. Chiến dịch này, mà Tô Lâm là người thực hiện chính, nhắm vào các quan chức cấp cao, bao gồm cả các đối thủ chính trị của ông, củng cố hình ảnh của ông như một nhà lãnh đạo đáng gờm và đáng sợ. Việc củng cố quyền lực sau đó đã chứng kiến ​​ông bổ nhiệm các đồng minh từ lực lượng công an và tỉnh Hưng Yên quê hương của ông, vào các vị trí chủ chốt. Điều này càng củng cố thêm nhận thức về ông như là một người đàn ông mạnh mẽ, có ý định xây dựng một chế độ độc tài lâu dài.

Để làm dịu hình ảnh công chúng và thúc đẩy sự nổi tiếng về mặt chính trị, Tô Lâm theo đuổi một chiến lược hai mũi nhọn. Trong nước, ông thúc đẩy một chương trình nghị sự cải cách, bao gồm tinh giản bộ máy quan liêu, đầu tư cơ sở hạ tầng lớn và các chính sách như giáo dục miễn phí và đề xuất chăm sóc sức khỏe miễn phí. Những sáng kiến ​​này nhằm mục đích đưa ông trở thành một nhà lãnh đạo có tư tưởng cải cách, cam kết vì sự phát triển của Việt Nam và phúc lợi của người dân. Trên trường quốc tế, ông áp dụng một chính sách đối ngoại cân bằng, tăng cường quan hệ với các nước phương Tây trong khi vẫn duy trì quan hệ chặt chẽ với Trung Quốc và Nga. Cách tiếp cận này phản bác lại những lo ngại rằng, xuất xứ công an của ông có thể khiến Việt Nam nghiêng về các đối tác độc tài.

Trong bối cảnh này, sự hiện diện thanh lịch và năng động của Ly trước công chúng giúp làm dịu hình ảnh của Tô Lâm và thể hiện ông như một nhà lãnh đạo hiện đại và dễ gần. Điều này mang ý nghĩa biểu tượng trong bối cảnh chính trị gia trưởng của Việt Nam. Bằng cách tích cực tham gia các hoạt động ngoại giao, bà thể hiện hình ảnh hiện đại và tiến bộ về giới, thách thức một cách tinh tế các chuẩn mực đã được thiết lập từ lâu vốn khiến vợ của các nhà lãnh đạo Việt Nam phải ẩn mình. Không giống như những người tiền nhiệm, những người hiếm khi để vợ mình tham gia vào các nhiệm vụ chính thức, sự thoải mái rõ ràng của Tô Lâm với vai trò nổi bật của vợ cho thấy một sự chấp nhận chiến lược đối với động lực này. Phong thái điềm tĩnh và chuyên môn về văn hóa của Ly đã nhân cách hóa Tô Lâm, miêu tả ông như một nhà lãnh đạo vừa có lòng trắc ẩn vừa có gia đình luôn ủng hộ. Điều này đến lượt nó làm tăng thêm sức hấp dẫn của ông lên cả sân khấu quốc nội và quốc tế.

Điều này đặc biệt quan trọng khi Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 14 của Đảng Cộng sản Việt Nam vào đầu năm 2026 đang đến gần, nơi Tô Lâm sẽ nắm chắc thêm một nhiệm kỳ nữa với chức Tổng Bí thư Đảng. Việc làm dịu đi hình ảnh độc đoán của ông, thông qua những đóng góp ngoại giao của Ly, giúp ông có được tính chính danh và sự ủng hộ lớn hơn của người dân, điều này có thể rất quan trọng để ông củng cố quyền lãnh đạo của mình trong nhà nước độc đảng trong năm năm tới hoặc có khả năng lâu hơn.

Trần Nhung

1-7-2025

Từ hôm mùng 1 tháng 7 năm 2025 đánh dấu một thời khắc lịch sử là nước ta bước vào kỷ nguyên mới với việc hoàn thành việc sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh thành phố và cấp xã phường thực hiện chính quyền địa phương hai cấp và thực hiện tinh gọn biên chế tổ chức.


Cuộc cách mạng này diễn ra với tốc độ chóng mặt bởi chưa đến một năm đã có nhiều sự kiện chấn động đất nước.

Bây giờ Bí thư Thành ủy, Tỉnh ủy, Chủ tịch thành phố và tỉnh cũng như Bí thư và Chủ tịch cấp xã phường cùng các chức danh đứng đầu ở các cấp này có quyền hạn rất lớn.

Điều lo ngại nhất là nhân sự các vị trí này có đủ tài năng phẩm chất và đạo đức để đảm nhận tốt nghiệp vụ được hay không. Thực tế cho thấy, rất nhiều cán bộ chủ chốt cấp cao đã bộc lộ sự yếu kém về năng lực trình độ cũng như phẩm chất và đạo đức chưa tương xứng với vị trí được giao.

Ngay ngày hôm qua theo dõi truyền hình trực tiếp các lễ tổ chức trao quyết định và giao nhiệm vụ của các tỉnh và thành phố trong cả nước cho thấy một số cán bộ điều hành và phát biểu trong buổi lễ thể hiện sự non yếu về năng lực tổ chức và trình độ.

Một ví dụ cụ thể là bà Phó Bí thư Đảng ủy Chính phủ có hàm tương đương cấp Bộ trưởng, vì bà đã kinh qua rất nhiều chức vụ, từ Bí thư Tỉnh ủy tỉnh Hà Nam, Phó Tổng Thanh tra Chính phủ và nay là Phó Bí thư Đảng ủy Chính phủ, chỉ dưới Bí thư Đảng ủy, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính. Ấy thế mà bà đọc dân số tỉnh Quảng Trị là một tỷ 800 triệu người.

Nhầm lẫn cũng là bình thường nhưng nếu bà biết số học thì ngay sau đó bà phải xin lỗi và đọc lại cũng tương tự như phát thanh viên đọc nhầm lẫn, xin lỗi và đọc lại là điều rất bình thường. Nhưng bà đã không hành xử như vậy. Điều này cho thấy, một là bà học chớt chát nên về số học cũng không phân biệt được hàng triệu, hàng tỷ, hoặc là lâu nay bà đều đọc văn bản do người khác soạn thảo nên biến thành cái máy không nhận thức được cái sai về một con số.

Trường hợp như bà này cũng không hiếm gặp. Cách đây nhiều năm có vị cán bộ được thư ký nhét vào túi hai văn bản để đọc ở một Đại hội Hội Liên hiệp phụ nữ và phát biểu khen ngợi các thiếu nhi chăm ngoan học giỏi, làm nhiều việc tốt, thì đã rút nhầm, đọc bài phát biểu cho thiếu nhi tại Đại hội phụ nữ. Đọc được một đoạn khá dài, thư ký phải chạy lên nhắc vị này mới biết để đọc lại văn bản khác phù hợp.

Ở ta không biết từ bao giờ đã hình thành việc cán bộ chủ chốt các cấp đều đọc các văn bản được soạn thảo sẵn có, nghĩa là hàm lượng trí tuệ của người khác thể hiện trong văn bản chứ không phải là tài năng của người đọc văn bản đó.

Một đơn vị cấp xã, cấp tỉnh, cấp Trung ương đến cấp cao nhất thì thực tiễn cho thấy nhân tố quyết định luôn luôn là người đứng đầu mà vì thế công tác tổ chức cán bộ là quan trọng nhất nên Đại hội Đảng lần thứ 13 xác định công tác cán bộ là khâu then chốt của then chốt.

Dư luận trong và ngoài nước khen ngợi bài phát biểu ngày 30 tháng 6 tại thành phố Hồ Chí Minh của TBT Tô Lâm, ngắn gọn, súc tích và hàm chứa một lượng thông tin lớn về cuộc cách mạng sáp nhập đơn vị hành chính và tinh gọn bộ máy. Cũng tương tự các phát biểu không cần có giấy tờ được chuẩn bị sẵn của Tổng Bí thư đều thể hiện một tư duy ở tầm chiến lược rất chuẩn mực và có sự thuyết phục rất cao đối với người nghe. Những vấn đề hiện nay đất nước đang tiến hành đều đã có nghị quyết và được Tổng Bí thư khóa trước nhắc đi nhắc lại nhiều lần nhưng không làm được thì đến nay mới làm, được chứng tỏ sự dẫn dắt và quyết định ở người đứng đầu.

Rất tin tưởng và hy vọng khâu tuyển chọn và xét duyệt cán bộ các cấp lần này cần phải được sàng lọc trong thực tiễn để chọn được người đúng tầm với từng vị trí công tác được giao và chỉ có như thế cuộc cách mạng này mới thành công.

Hồ Phú Bông

2-7-2025

Di sản của ông Nguyễn Phú Trọng, cố Tổng Bí thư đảng CSVN, có đôi điều khá đặc biệt.

Thứ nhứt, luật đảng chỉ cho giữ chức vụ hai nhiệm kỳ, mỗi nhiệm kỳ 5 năm, ông Trọng gạt bỏ và giữ thêm được 1/4 của nhiệm kỳ thứ ba thì bị bệnh, chết.

Thứ hai, “ngoại giao cây tre” nghiêng qua, ngã lại theo chiều gió thời cuộc. Biểu tượng là dùng cây tre kiểng làm bức tranh, hậu cảnh nơi ông Trọng tiếp Tập Cận Bình.

Thứ ba, chủ trương “đốt lò”. Ông Trọng có câu nói “Lò đã nóng lên rồi thì củi tươi vào đây cũng phải cháy”. Đại họa covid với dân nhưng là “cơ hội hốt tiền hiếm có” với quan, nẩy sinh hàng trăm “củi tươi” khủng, “lò” đốt không kịp. Cứ như lò thiêu thời covid tại Sài Gòn. “Củi tươi” là quan chức tham nhũng đương nhiệm bất cứ cấp nào. Nhưng Tổng Bí thư lãnh đạo toàn diện, là người trực tiếp quyết định việc tuyển chọn “củi tươi”, lại vô can.

Về chủ trương “đốt lò”

Bộ trưởng công an là nhân vật chính được ông Trọng tín cẩn. Nói cách khác, không có sự “quyết tâm” và “xuất sắc” của bộ trưởng công an thì chủ trương “đốt lò” không biết đã như thế nào.

Công trạng lớn như thế, nhưng nhiều chỉ dấu cho thấy ông Trọng không chọn bộ trưởng công an làm người kế nhiệm mà muốn chọn một trong các ông Võ Văn Thưởng, Chủ tịch nước; Phạm Minh Chính, Thủ tướng; nổi bật là Vương Đình Huệ, Chủ tịch Quốc Hội, được Tập Cận Bình đón tiếp tại Bắc Kinh.

Thế nhưng khi phái đoàn của ông Huệ từ Bắc Kinh về đến phi trường Nội Bài thì người thân tín nhứt của ông Huệ được “đón lõng” ngay tại chân cầu thang. Dư luận chấn động. Không lâu sau đó “củi tươi” Võ Văn Thưởng, “củi tươi” Vương Đình Huệ nộp đơn “xin thôi các chức vụ” rồi được miễn nhiệm.

Trong tình trạng sắp chết, không ai bên ngoài có thể biết ông Trọng đã nói gì và tâm trạng của ông lúc đồng ý chọn bộ trưởng công an Tô Lâm, người há miệng đớp miếng thị bò dát vàng từ mũi dao của “thánh rắc muối” Salt Bae mà cả thế giới đều biết. Điều chưa từng xảy ra trong lịch sử đảng CSVN.

Thì ra người cung cấp “củi” để ông Trọng “đốt lò” đã nắm trong tay đầy đủ hồ sơ nhân sự tham nhũng của ông Trọng, lập kế hoạch thâu tóm quyền lực, làm cuộc đảo chánh ngoạn mục mà ông Trọng không hề biết. Phải chăng cái hỗn danh rất phổ thông dư luận đặt cho ông đúng?

***

Vừa nhận chức, Tổng bí thư Tô Lâm cho phổ biến ngay mấy tấm hình có “đồng chí X” bên cạnh. Không những thế, còn trao huân chương Sao Vàng cho “đồng chí X”, loại huân chương cao quý nhứt chỉ dành cho người có “công trạng xuất sắc” (nhờ các nắm đấm thép Vinashin, Vinalines… ?)

“Đồng chí X” Nguyễn Tấn Dũng, cựu thủ tướng cũng công an gộc, từng là đối thủ làm ông Trọng phải ngậm ngùi, rơi nước mắt. Chuyện gần gũi như thế xác nhận Bộ trưởng Tô Lâm đã âm thầm liên kết chặt chẽ với công an phía Nam để bắt đầu triều đại mới, là triều đại công an.

Công-an-phiệt cũng bỏ qua điều lệ đảng. Tướng Lương Tam Quang, cùng quê Hưng Yên được thăng cấp đại tướng, làm bộ trưởng công an. Nhiều nhân sự đầu não khác được sắp đặt sẵn đâu vào đấy, ví dụ Nguyễn Thanh Nghị, con “đồng chí X”, được điều ngay về Tp Hồ Chí Minh giữ chức Phó Bí thư thường trực, chờ đại hội đảng sang năm.

Tân Tổng bí thư lập ngôn lần đầu: “Điểm nghẽn của điểm nghẽn là thể chế”. Ngay sau câu nói đó là màn hợp xướng rình rang bài “Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”. Hệ thống truyền thông nhà nước cùng với một số “trí thức phản biện” (rất nhiều người ngộ nhận là “chống đảng”) định hướng dư luận với công suất ầm ĩ nhứt. Triều đại và nhân sự của ông Trọng gầy dựng, đào tạo, sắp xếp hơn 13 năm, chỉ thoáng chốc đi vào bóng tối mịt mù!

Như tiền lệ của người mới nhậm chức, tân Tổng Bí thư vội vã ra mắt Bắc Kinh với nghi lễ cấp nhà nước được tổ chức vô cùng gấp gáp, điều chưa từng xảy ra. Nhưng, vấn đề là, muốn gỡ “điểm nghẽn của điểm nghẽn là thể chế” mà Bắc Kinh chính là “thể chế” muốn gỡ đó!

Nói cách khác, ký giao kèo với Bắc Kinh, ông Tô Lâm đi ngược lại lập ngôn của chính mình.

Kế tiếp, Tổng Bí thư Tô Lâm tham dự Đại Hội đồng Liên Hiệp quốc tìm cách giới thiệu chính mình. Ông lập ngôn thêm lần nữa tại Đại học Columbia ngày 24/9/2024 với câu nói: “Con đường phát triển của Việt Nam không thể tách rời xu thế chung của thế giới và nền văn minh nhân loại”.

Thế nhưng “… xu thế chung của thế giới và nền văn minh nhân loại” là Tự do, Dân chủ. Không phải độc tài, đảng trị. Không giết nghi can khi vừa bị bắt vô đồn. Không tổ chức bắt cóc người như trường hợp Trịnh Xuân Thanh. Chính phủ không đàn áp và xử tù người bất đồng chính kiến …

Hiện nhà nước Việt Nam đang giam bao nhiêu tù nhân chính trị? Bao nhiêu người bị tra tấn, bị đày đọa đến tàn phế, đến chết trong tù? Tất cả tù nhân lương tâm đều là người yêu nước vì họ chủ trương khai dân trí, chống áp bức bất công, bảo vệ tài nguyên, môi trường, đất đai, tài sản chung và riêng… Họ tranh đấu hoàn toàn ôn hòa nhưng tòa kết án đúng theo đề nghị của công an với những bản án năm năm, 10 năm, 15 năm tù… mà phiên tòa chỉ xảy ra trong mấy tiếng đồng hồ.

Tính cách phản động của tòa án Việt Nam như thế thì làm sao hội nhập với dòng chảy của văn minh nhân loại?

Khoan nói đến chuyện “kỷ nguyên”, chỉ xét đôi điều đang xảy ra trước mắt mà dù muốn giải quyết cũng phải mất hàng chục năm.

– Về mặt xã hội, công an đang rầm rộ quảng cáo việc chống hàng giả. Có thể nói không có thứ gì không giả! Nhưng hàng giả từ đâu ra? Nhiều KOL can dự. Số lượng hàng giả không phải trăm ký, ngàn ký mà cả trăm, ngàn tấn. Không phải hàng giả chỉ nhập lậu qua biên giới mà còn được sản xuất ngay trong nước. Cơ xưởng sản xuất hàng giả ở nhiều nơi gần như sờ sờ trước mắt mà hàng chục năm công an không biết?

Chỉ riêng việc mất tiền mua thuốc giả, ăn thực phẩm giả thì số nạn nhân bị tán gia bại sản rồi cũng chết là bao nhiêu người? Hậu quả đó vẫn tiềm ẩn trong lòng xã hội không hề nhỏ, không thể nào lường hết được. Ai là người phải chịu trách nhiệm nếu không phải ngành công an mà đứng đầu là bộ trưởng Tô Lâm?

– Về mặt văn hóa, khi phải sống trong xã hội gian trá, để tồn tại, đương nhiên con người phải đối phó bằng gian trá. Sống gian trá lâu ngày, gian trá trở thành bản năng. Thử so sánh ngôn ngữ và lối sống ngay thẳng, thật thà của người Sài Gòn trước kia với bây giờ.

Những ai đang còn giữ được nếp sống của người Sài Gòn xưa rất là quý và hiếm. Nhưng, với cái nhìn của “người đương thời”, họ bỗng trở thành khờ dại, nếu không muốn nói là “ngu và ngốc”!

“Thể chế” nào biến nền văn hóa tốt đẹp của miền Nam thành rác rưởi? Những tấm bảng viết bằng tiếng Việt lưu ý về tội phạm hình sự được đặt trước cửa tiệm tại các nước như Nhật, Hàn, Đài… do “thể chế” nào gây nên? Hình ảnh phụ nữ Việt được rao bán trên báo chí nước ngoài do “thể chế” nào đưa đến? “Nghề trồng cỏ” là tiếng lóng đã phổ thông đến độ phương Tây biết ngay là người Việt Nam xuất phát từ “thể chế” nào?

Nền tảng văn hóa là giá trị và danh dự của một dân tộc đã bật gốc như thế thì những “lâu đài mơ ước” (nếu có) của “kỷ nguyên vươn mình” được xây trên đó khác gì những lâu đài khủng của bọn quan tham, bọn tội phạm theo nhau sụp đổ như xây trên cát đang tràn lan khắp nước?

***

Muốn giết cụ Lê Đình Kình, một đảng viên già quyết bảo vệ đất đồng Sênh, đâu cần đến ba ngàn cảnh sát cơ động tấn công lúc nửa đêm? Sau đó cũng chính công an “mở cuộc điều tra” nhưng không triệu tập nhân chứng, không thực nghiệm hiện trường, không giám định tang chứng, vật chứng. Bị cáo thì bị ép nhận tội. Luật sư bào chữa thì bị cản trở, giới hạn tranh luận…

Một phiên tòa “phi lý, trái luật, chà đạp công lý” như thế nhưng lại có đến 2 án tử hình, 1 án chung thân, 1 án 16 năm, 1 án 13 năm, 1 án 12 năm tù (!)

Thưa, vụ án Lê Đình Kình không phải là minh chứng điển hình của chế độ công-an-phiệt thì gọi là gì?

Thôi thì, như ả Vi Thùy Linh thả thơ bài “Hưng Yên bay lên” giúp nhiều người vui nhộn xả được stress thở tha hết cỡ. Còn, sự thật, “Công an Hưng Yên bay lên” thì lại hoàn toàn chính xác.

Nguyễn Thông

1-7-2025

Thiên hạ lao xao về chuyện chị lãnh đạo trung ương cắm cúi đọc chả cần biết mô tê giời đất gì sất, phong cho tỉnh Quảng Trị danh hiệu tỉ dân. Thực ra chuyện không mới, thậm chí rất cũ.

Hồi đầu thập niên 70, lứa chúng tôi được nghe chuyện vui về cụ Tôn. Hồi ấy gọi là cụ Tôn, ai cũng biết đó là cụ chủ tịch nước Tôn Đức Thắng. Cụ hiền lành, thật thà, đặc chất Nam Bộ, có giỏi việc nước không thì tôi không rõ (dù cụ là nguyên thủ về hình thức) nhưng hay lam hay làm, giỏi máy móc, cơ khí, dầu luyn, mỡ bò.

Ông em tôi bảo, cựu thợ Ba Son sao chẳng giỏi. Y còn kể, khi một ông bự tới tận nhà thăm cụ, xin ý kiến cụ về việc nước, thấy cụ đang… sửa xe đạp. Ông ấy hỏi việc nước, cụ vừa sửa xe và trao đổi, thế mới khiếp.

Người ta đồn, có lần cụ đi công tác ở Quảng Ninh, hai cuộc làm việc, một với công nhân mỏ, một với hội phụ nữ. Trợ lý soạn cho cụ hai bản đít cua, dặn bản này cho công nhân, bản kia cho phụ nữ. Cụ nhét vào hai túi áo đại cán. Thời ấy, 99% lãnh đạo mặc đại cán, những bốn túi, tha hồ nhét, không cần phải cặp da hoặc sam-sô-nai như bây giờ.

Tới nơi, cuộc 1, công nhân đã chờ sẵn, rạo rực hân hoan lắm. Cụ Tôn bước lên bục, công nhân hô “Tôn chủ tịch muôn năm” không dứt. Cụ vẫy tay, mời các đồng chí ngồi xuống. Cụ lại gần loa, hắng giọng, rút từ túi ra bản đít cua, đọc, thưa các đồng chí phụ nữ hiền lành anh hùng bất khuất trung hậu đảm đang…

Tiếng loa oang oang, công nhân xì xào, cụ chột dạ. Vốn đặc sệt Nam Bộ, cụ buột mồm “đ.ù m.á, lồn (lộn) rồi”, và bình tĩnh nhét bản vừa đọc vào túi áo trái, lôi bản túi phải ra, bình tĩnh đọc tiếp “thưa các đồng chí công nhân mỏ yêu quý nơi vùng vàng đen của tổ quốc…”, anh em vỗ tay rầm trời.

Chuyện thứ hai cũng nhiều người biết. Tỉnh Hà Tây hôm ấy đón đoàn đại biểu chính phủ tới làm việc, nghe đâu do một phó thủ tướng dẫn đầu. Chủ tịch tỉnh được phân công đọc diễn văn tiếp đoàn. Đứa thư ký soạn, theo văn mẫu phải có phần kính thưa đồng chí A, đồng chí B… Nghe nói chưa biết chắc chắn phó thủ tướng có về không, nên đứa thư ký cứ cẩn thận “thưa đồng chí phó thủ tướng XYZ (nếu có), thưa đồng chí B, thưa đồng chí C…

Nhân bảo như thần bảo, hôm ấy đồng chí phó bận họp đột xuất (còn họp gì, với ai thì tôi không rõ). Tại hội trường, sau khi tay bắt mặt mừng, chủ tịch tỉnh đĩnh đạc lên bục, nhấp ngụm nước, giở bài đít cua ra, dõng dạc “thưa đồng chí phó thủ tướng XYZ (nếu có)”. Cả hội trường cười cái rầm, rung chuyển, may mà không đổ như nhà hát thị xã Hà Đông ngay trước hôm khánh thành, chuyện năm 1976.

Vậy đó, cán bộ ta là vậy, vụ Quảng Trị, tỉ dân, chưa là cái đinh gì.

Đoàn Bảo Châu

1-7-2025

Tôi, Đoàn Bảo Châu, bị công an Hà Nội triệu tập với kiến nghị khởi tố, cấm xuất cảnh và truy lùng khắp nơi chỉ vì tôi thực hiện quyền tự do ngôn luận.

Đây là 1 trong 6 clip công an Hà Nội đưa vào kiến nghị khởi tố.

Phỏng vấn này tôi làm vào ngày 30 tháng 6 năm 2019 với thân nhân của các tù nhân lương tâm đang bị giam giữ tại Trại giam số 6, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An và cựu tù nhân lương tâm Nguyễn Văn Hải (Hải Điếu Cày)

Tôi khẳng định mình vô tội, vì hành động của tôi chỉ nhằm làm sáng tỏ sự đối xử vô nhân đạo đối với các tù nhân, và cả tôi lẫn những người được phỏng vấn đều không bịa đặt bất kỳ thông tin nào. Dưới đây, tôi trình bày chi tiết về cuộc phỏng vấn, tóm tắt nội dung, và tái khẳng định sự vô tội của mình, đồng thời so sánh với lòng dũng cảm và sự chính trực của Noor Inayat Khan, người có câu chuyện thể hiện nghĩa vụ đạo đức trong việc nói lên sự thật để chống lại bất công.

1. Cuộc phỏng vấn và bối cảnh

Vào ngày 30 tháng 6 năm 2019, tôi đã phỏng vấn ba cá nhân: Chị Nguyễn Kim Thanh, vợ của tù nhân lương tâm và nhà báo Trương Minh Đức; chị Bùi Thị Rề, vợ của tù nhân lương tâm Nguyễn Văn Túc; và anh Duy Tùng, con trai của tù nhân lương tâm và giáo viên Đào Quang Thực.

Những người này là thân nhân trực tiếp của các tù nhân bị giam tại Trại giam số 6, nơi mà vào thời điểm đó, bốn tù nhân lương tâm đã tuyệt thực từ ngày 10 tháng 6 năm 2019 để phản đối việc tịch thu quạt điện trong buồng giam giữa đợt nắng nóng khắc nghiệt vượt quá 42°C.

Cựu tù nhân lương tâm Nguyễn Văn Hải (Hải Điếu Cày) cũng chia sẻ trải nghiệm của mình ở trại giam này.

Mục đích của tôi là ghi lại lời kể của các gia đình về tình trạng của tù nhân, đặc biệt là việc cố ý lấy đi quạt điện, khiến họ phải chịu đựng cái nóng không thể chịu nổi mà không có biện pháp giảm nhiệt cơ bản.

Tôi lập luận rằng hành động này vi phạm nghĩa vụ của Việt Nam theo Công ước Liên Hợp Quốc về Chống Tra tấn và Các Hình thức Đối xử hoặc Trừng phạt Tàn nhẫn, Vô nhân đạo hoặc Hạ thấp Phẩm giá, mà Việt Nam đã phê chuẩn. Cuộc phỏng vấn là lời kêu gọi nâng cao nhận thức và hành động của công chúng để bảo vệ sức khỏe và phẩm giá của các tù nhân, không phải là nỗ lực kích động hay bóp méo sự thật.

2. Tóm tắt nội dung cuộc phỏng vấn

Cuộc phỏng vấn đã làm rõ các điểm chính sau:

– Lời kể của Nguyễn Kim Thanh: Chị Thanh thăm chồng mình, Trương Minh Đức, vào ngày 20 tháng 6 năm 2019. Chị mô tả tình trạng thể chất của anh suy kiệt nghiêm trọng sau 10 ngày tuyệt thực, kiệt sức, mắt lờ đờ, đầu cúi gục, gần như không thể ngồi vững. Anh Đức thông báo rằng ban quản lý trại giam đã lấy đi tất cả quạt điện, viện cớ rằng chúng bị “hỏng”, mặc dù trước đó quạt vẫn hoạt động bình thường trong các lần thăm trước. Chị Thanh phản đối lý do này, đề nghị cung cấp quạt mới nhưng bị từ chối. Chị mô tả hành động của trại giam là sự trừng phạt cố ý, lưu ý rằng các cán bộ ngắt lời mỗi khi cuộc trò chuyện đề cập đến các chủ đề nhạy cảm như quạt hoặc cuộc tuyệt thực, và cắt ngắn buổi thăm xuống còn 30 phút thay vì một tiếng như thường lệ.

– Lời kể của Bùi Thị Rề: Chị Rề thăm chồng mình, Nguyễn Văn Túc, vào ngày 26 tháng 6 năm 2019. Chị báo cáo tình trạng tương tự: anh Túc yếu ớt, hầu như không thể đi lại, và chịu đựng bệnh tim mạch trầm trọng hơn do cái nóng và thiếu quạt. Anh xác nhận cuộc tuyệt thực đã kéo dài 16 ngày vào thời điểm đó, và mô tả điều kiện ngột ngạt trong buồng giam không có thông gió. Chị Rề lưu ý rằng các cán bộ giám sát chặt chẽ cuộc trò chuyện, cấm thảo luận về điều kiện trại giam và kết thúc buổi thăm sau 40 phút khi anh Túc kêu gọi chị tìm kiếm sự hỗ trợ từ công chúng.

– Lời kể của Duy Tùng: Anh Tùng, con trai của Đào Quang Thực, chia sẻ rằng gia đình anh biết về việc tịch thu quạt và cuộc tuyệt thực qua chuyến thăm của chị Thanh. Anh lên án việc lấy đi quạt là vô nhân đạo, đặc biệt trong điều kiện nắng nóng khắc nghiệt, và bày tỏ lo ngại về sức khỏe của cha mình, nhấn mạnh sự cô lập của các tù nhân và sự thiếu lý do rõ ràng cho sự trừng phạt này.

– Đóng góp của anh Nguyễn Văn Hải: Là một cựu tù nhân lương tâm, anh Hải cung cấp bối cảnh từ trải nghiệm của mình tại Trại giam số 6, mô tả điều kiện khắc nghiệt—nắng nóng, thiếu thông gió, và sự đối xử cố ý tàn tệ với các tù nhân chính trị. Anh nhấn mạnh các vấn đề hệ thống, bao gồm việc sử dụng Thông tư 37 của Bộ Công an, cho phép giam giữ biệt giam kéo dài trái với Bộ luật Hình sự Việt Nam, và kêu gọi áp lực quốc tế để giải quyết các hành vi lạm dụng này.

Tôi kết thúc cuộc phỏng vấn bằng cách kêu gọi người xem chia sẻ video để nâng cao nhận thức, nhấn mạnh rằng việc đối xử với các tù nhân là vi phạm phẩm giá con người và sự im lặng của công chúng tiếp tay cho những hành vi này. Tôi bày tỏ sự thất vọng trước thái độ thờ ơ của xã hội nhưng vẫn giữ hy vọng rằng hành động tập thể có thể gây áp lực buộc chính quyền khôi phục quyền lợi của các tù nhân.

3. Sự vô tội của tôi và thiếu cơ sở cho việc khởi tố

Tôi vô tội. Cuộc phỏng vấn là một hành động hợp pháp của quyền tự do ngôn luận, nhằm phơi bày những vi phạm nhân quyền có thể kiểm chứng. Cả tôi và những người được phỏng vấn đều không bịa đặt thông tin. Chị Thanh, chị Rề và anh Tùng cung cấp các trải nghiệm trực tiếp dựa trên các chuyến thăm của họ, được xác nhận bởi nhau và bởi lời chứng của anh Hải. Mô tả của họ về tình trạng của các tù nhân—tuyệt thực, suy yếu bởi cái nóng, và bị từ chối các tiện nghi cơ bản—là trung thực và nhất quán. Lời khẳng định rằng quạt bị “hỏng” đã bị bác bỏ bởi các quan sát trước đó của gia đình và việc trại giam từ chối nhận quạt thay thế, cho thấy sự trừng phạt cố ý.

Vụ khởi tố không có cơ sở. Hiến pháp Việt Nam bảo đảm quyền tự do ngôn luận, và luật nhân quyền quốc tế, mà Việt Nam bị ràng buộc, bảo vệ quyền phơi bày các hành vi lạm dụng. Cuộc phỏng vấn của tôi phù hợp với lòng dũng cảm đạo đức của một phóng viên công dân, hành động của tôi phản ánh cam kết vì công lý, không phải tội phạm.

Chính quyền không có bằng chứng cho thấy tôi bóp méo sự thật hoặc kích động gây hại. Các lời chứng của những người được phỏng vấn không bị trại giam phản bác vào thời điểm đó, và phản ứng của công chúng, bao gồm các kiến nghị từ tám tổ chức và gần 200 cá nhân, đã xác nhận các tuyên bố của họ. Việc khởi tố tôi vì khuếch đại những sự thật này là hình sự hóa lòng trắc ẩn và bóp nghẹt sự phản đối. Nếu nhà nước tranh cãi về các lời khai của gia đình, họ phải cung cấp bằng chứng, không trừng phạt người đưa tin.

Kết luận

Tôi, Đoàn Bảo Châu, vô tội. Cuộc phỏng vấn của tôi vào ngày 30 tháng 6 năm 2019 với Nguyễn Kim Thanh, Bùi Thị Rề và Duy Tùng là một nỗ lực trung thực nhằm phơi bày sự đối xử vô nhân đạo với các tù nhân lương tâm tại Trại giam số 6. Các gia đình đã nói từ trải nghiệm trực tiếp, và tôi đã trung thực truyền tải lời của họ, được dẫn dắt bởi cùng một mệnh lệnh đạo đức đối với một người phóng viên chân chính. Không có cơ sở để khởi tố tôi, vì không có thông tin sai lệch nào được lan truyền, và hành động của tôi phục vụ lợi ích công chúng. Tôi kêu gọi chính quyền hủy bỏ các cáo buộc này và giải quyết vấn đề thực sự: sự đối xử tàn nhẫn với các tù nhân. Hành động của tôi chỉ đơn giản thể hiện lòng dũng cảm để đứng lên vì công lý.

Cảm ơn các bạn đã quan tâm. Mỗi cái like của các bạn là một lời ủng hộ với tôi, mỗi cái share là một tiếng nói thể hiện tình yêu công lý và lương tri của các bạn.

Đoàn Bảo Châu

1.7.2025

A Statement of Defense: Đoàn Bảo Châu Is Innocent

I, Đoàn Bảo Châu, have been summoned by the Hanoi police, named in a request for criminal prosecution, banned from leaving the country, and pursued across the country—all because I exercised my right to freedom of expression.

This video is one of six clips that the Hanoi police have submitted as evidence to justify a criminal indictment.

It is an interview I conducted on June 30, 2019, with the families of prisoners of conscience held at Prison No. 6 in Thanh Chương District, Nghệ An Province, and with former prisoner of conscience Nguyễn Văn Hải (a.k.a. “Điếu Cày”).

I affirm my innocence. My actions were solely aimed at shedding light on the inhumane treatment of prisoners. Neither I nor those interviewed fabricated any information. Below, I present the context, a summary of the interview, and a clear reaffirmation of my innocence. I also draw a parallel to the courage and integrity of Noor Inayat Khan—whose story reminds us of the moral duty to speak out against injustice.

1. The Interview and Its Context

On June 30, 2019, I interviewed three individuals:

Nguyễn Kim Thanh, wife of imprisoned journalist and prisoner of conscience Trương Minh Đức

Bùi Thị Rề, wife of prisoner of conscience Nguyễn Văn Túc

Duy Tùng, son of teacher and prisoner of conscience Đào Quang Thực

These individuals were direct family members of inmates held at Prison No. 6, where, at that time, four prisoners of conscience had begun a hunger strike on June 10, 2019, to protest the confiscation of electric fans during a severe heatwave exceeding 42°C (107.6°F).

Former prisoner of conscience Nguyễn Văn Hải (“Điếu Cày”) also shared his past experiences at this prison.

My objective was to document the accounts of the families—especially regarding the deliberate removal of fans, forcing prisoners to endure unbearable heat without even the most basic relief. I argue that such actions violate Vietnam’s obligations under the United Nations Convention Against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment, which the country has ratified. The interview was intended as a call for public awareness and action to protect the health and dignity of prisoners—not an attempt to incite or distort the truth.

2. Summary of the Interview

The interview revealed the following key points:

Nguyễn Kim Thanh reported visiting her husband Trương Minh Đức on June 20, 2019. She described his physical state as severely weakened after 10 days of hunger strike: exhausted, eyes dull, head bowed, barely able to sit upright. Đức told her that prison staff had removed all electric fans, claiming they were “broken,” though they had worked during previous visits. Her offer to supply replacement fans was refused. She described this as deliberate punishment. Officials repeatedly interrupted the conversation whenever sensitive topics like the hunger strike or the fan removal were raised and shortened the visit to 30 minutes instead of the usual hour.

Bùi Thị Rề visited her husband Nguyễn Văn Túc on June 26, 2019. She reported similar conditions: Túc was frail, barely able to walk, and his pre-existing heart condition had worsened due to the heat and lack of ventilation. He confirmed that the hunger strike had lasted 16 days and described the airless, suffocating cell conditions. Officials closely monitored the visit, forbade discussions about prison conditions, and cut the meeting short after 40 minutes when Túc asked her to seek public help.

Duy Tùng, son of Đào Quang Thực, said he learned about the fan confiscation and hunger strike through Ms. Thanh’s visit. He condemned the action as inhumane—especially under extreme heat—and expressed deep concern for his father’s health. He emphasized the isolation faced by the prisoners and the lack of any legitimate reason for such harsh treatment.

Nguyễn Văn Hải, a former prisoner of conscience, added context based on his own time at Prison No. 6. He described the severe conditions—scorching heat, lack of ventilation, and systemic mistreatment of political prisoners. He highlighted the abuse of Circular 37 of the Ministry of Public Security, which permits prolonged solitary confinement in ways inconsistent with Vietnam’s Criminal Procedure Code. He called for international pressure to end such abuses.

I ended the interview by urging viewers to share the video to raise awareness. I emphasized that this treatment of prisoners was degrading, and that public silence only enables abuse. While I was disheartened by society’s indifference, I remained hopeful that collective action could pressure authorities to restore basic rights to inmates.

3. My Innocence and the Lack of Legal Basis for Prosecution

I am innocent. This interview was a lawful exercise of freedom of expression, exposing verifiable human rights violations. Neither I nor the interviewees fabricated any claims.

Ms. Thanh, Ms. Rề, and Mr. Tùng shared direct, first-hand experiences from their prison visits. Their accounts were corroborated by one another and by the testimony of Mr. Hải. Their descriptions—of hunger strikes, physical weakness due to extreme heat, and the denial of basic necessities—were consistent and honest. The prison’s justification that the fans were “broken” was contradicted by prior family visits and their refusal to accept replacements—indicat ing deliberate punitive intent.

There is no legal basis for prosecution.

Vietnam’s Constitution guarantees freedom of expression. International human rights law—which binds Vietnam—protects the right to expose abuse. My interview reflects the moral courage of a citizen journalist. My actions serve justice, not crime.

Authorities have presented no evidence that I distorted the truth or incited harm. The accounts of the interviewees were not publicly refuted by prison authorities at the time. On the contrary, eight organizations and nearly 200 individuals issued petitions confirming the claims. Prosecuting me for amplifying these truths is an attempt to criminalize compassion and silence dissent.

If the state disputes the families’ testimonies, it must present evidence—not punish the messenger.

Conclusion

I, Đoàn Bảo Châu, am innocent.

My interview on June 30, 2019, with Nguyễn Kim Thanh, Bùi Thị Rề, and Duy Tùng was an honest effort to expose the inhumane treatment of prisoners of conscience at Prison No. 6. These families spoke from direct experience, and I relayed their words truthfully—guided by the same moral duty that defines true journalism.

There is no basis for prosecution. No false information was shared. My actions served the public interest.

I call on the authorities to drop these charges and address the real issue: the cruel treatment of prisoners. My actions were not criminal—they were simply the expression of courage in the pursuit of justice.

Thank you for your attention.

Every like is a statement of support. Every share is your voice standing for justice and conscience.

Đoàn Bảo Châu

July 1, 2025

Nếu cặp đôi sân bay Tân Sơn Nhất – Biên Hòa được cải tạo, sử dụng, có cần tốn hàng chục tỷ đô la cho sân bay Long Thành lẫn lo đường kết nối?


Mấy hôm nay, báo chí đăng tin ông Phó Tổng giám đốc ACV, chủ đầu tư sân bay Long Thành than phiền về đường kết nối trực tiếp giữa hai sân bay Tân Sơn Nhất và Long Thành chưa có hoặc nếu vòng vèo như hiện nay phải mất 5 tiếng, cảnh báo về hiệu quả sử dụng sân bay mới này.

Thực ra đến bây giờ chủ đầu tư ACV nói ra điều đó là quá muộn. Có vẻ như ACV đang muốn ép Chính phủ và chính quyền TP Hồ Chí Minh phải chi tiền làm đường sắt kết nối sân bay này, trị giá chắc cũng 5-6 tỷ đôla (hoặc hơn), nếu không sân bay mấy chục tỷ đôla chắc phải “phơi mưa nắng”, phí hoài tiền dân.

Trước đây, nhiều người trong đó có tôi kêu gọi Nhà nước tạm ngưng dự án Sân bay Long Thành trị giá 17 tỷ đôla (chưa tính phát sinh), mà tìm phương án khác rẻ hơn, nhanh hơn, hiệu quả hơn thay thế. Cụ thể cách đây khoảng 10 năm chúng tôi đề xuất “cụm sân bay sinh đôi” Tân Sơn Nhất và Biên Hòa. Nếu cải tạo, phát triển Tân Sơn Nhất (như xây nhà ga T3 đã xong hiện nay) và cải tạo, mở rộng, phát triển sân bay quân sự Biên Hòa thành sân bay lưỡng dụng (quân sự- dân sự), thì cụm sân bay này có thể đạt công suất 80-100 triệu khách/năm, đáp ứng cho sự tăng trưởng hàng không khu vực TP.HCM thêm ít nhất 20 năm nữa.

Chúng tôi dự tính, chi phí cải tạo, phát triển Tân Sơn Nhất khoảng 500 triệu đô; còn cải tạo, mở rộng, phát triển, chuyển đổi công năng sân bay Tân Sơn Nhất là hai tỷ đôla. Trong khi đường kết nối hai sân bay có sẵn đường Phạm Văn Đồng ở TPHCM và một đường khác ở Biên Hòa, kinh phí cải tạo chắc khoảng 500 triệu đến một tỷ đôla cho 30km đường kết nối này; sau cải tạo thời gian kết nối giữa hai sân bay chỉ là 20-30 phút, xứng đáng gọi là cặp đôi “song sinh”.

Thời gian để hoàn thành và đi vào vận hành cụm sân bay này chắc chỉ hai năm (nếu tư nhân làm) hay ba năm (nếu nhà nước làm). Tổng vốn đầu tư khoảng ba tỷ đôla, tối đa bốn tỷ đôla.

Đáng tiếc đề nghị đó (có thể tiết kiệm tiền dân đến 20 tỷ đôla) đã không được đoái hoài, và nay các nhà quản lý và chủ đầu tư vẫn còn loay hoay, về đường kết nối Long Thành – Tân Sơn Nhất chưa có quy hoạch, càng chưa có kế hoạch; nếu có lại thêm 5-6 tỷ đôla nữa, chắc đợi đến 2030 (có khi 2035) mới xong.

Là người luôn quan tâm đến sự phát triển bền vững của Việt Nam, tôi rất vui khi thấy các tập đoàn công nghệ hàng đầu như NVIDIA, Google, Amazon, hay Microsoft đang cân nhắc đầu tư xây dựng các trung tâm dữ liệu quy mô lớn (hyperscale data center) tại Việt Nam.

Trong nước, các doanh nghiệp như VNPT, Viettel, CMC, FPT, VNG… cũng đang chạy đua xây dựng thêm trung tâm dữ liệu (data center, DC) phục vụ nhu cầu số hóa. Chẳng hạn, Viettel đang xây DC công suất 140 MW tại Củ Chi, lớn nhất Việt Nam và thuộc nhóm 10 DC lớn nhất Đông Nam Á. Viettel đặt mục tiêu có 24 DC với tổng công suất 560 MW đến năm 2030, gấp hơn 10 lần hiện tại.

Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, hiện có bốn doanh nghiệp dự kiến đầu tư DC với tổng công suất 220 MW. Tổng công suất DC cả nước mới đạt 182 MW, hướng đến mục tiêu 870 MW vào năm 2030. Nếu hiện thực hóa, đây sẽ là bước nhảy vọt đưa Việt Nam thành “thủ phủ” DC và hạ tầng đám mây của khu vực.

Với nhiều người, đây là tín hiệu tích cực cho hành trình chuyển đổi số của quốc gia.

Dữ liệu từng được ví như “dầu mỏ mới”, và DC chính là “nhà máy lọc dầu” của thế giới số. Với công suất từ hàng chục đến hàng trăm MW, mỗi DC vận hành hàng trăm nghìn máy chủ, phục vụ AI, điện toán đám mây, mạng xã hội hay video trực tuyến. Quan trọng hơn, các DC cần vận hành 24/7 và tiêu tốn tài nguyên “như uống nước lã”.

Có bao giờ bạn tự hỏi, bạn đang tiêu thụ bao nhiêu điện và nước mỗi lần “trò chuyện” với AI?

Khi gửi một câu hỏi cho ChatGPT, nhờ AI viết một bài luận hay tạo ra hình ảnh, bạn đang kích hoạt những cỗ máy tính khổng lồ đặt trong các DC. Đằng sau các mô hình AI là hàng chục nghìn máy chủ vận hành liên tục, ngày đêm xử lý, học hỏi và phản hồi.

Để duy trì hoạt động đó, điện và nước là hai tài nguyên không thể thiếu, chúng chính là “thức ăn” giúp AI hoạt động trơn tru và “làm vừa lòng” bạn.

Nói cách khác, mỗi lần “sai việc” AI, bạn đang góp phần gia tăng tiêu thụ điện và nước. Nếu không kiểm soát tốt, bùng nổ sử dụng AI có thể khiến nhu cầu điện, nước từ các DC vượt khỏi khả năng đáp ứng của nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.

Trước khi tiếp tục, bạn và tôi hãy cùng nhau dừng lại và tự hỏi: Liệu lưới điện hiện tại có đủ sức “gánh” làn sóng DC này? Nguồn nước sạch, một yếu tố rất ít được nhắc đến, có đang đứng trước nguy cơ xung đột? Và quan trọng hơn: Chúng ta sẽ phải đánh đổi những gì?

Tôi đặt tên bài viết là “Điện, nước cho AI (?)”, vừa để nói đến nguồn tài nguyên cần thiết nhưng hữu hạn cho trí thông minh nhân tạo (AI), đồng thời hàm ý câu hỏi “nguồn điện, nước cho ai?”. Bởi nếu có cạnh tranh về điện, nước trong bối cảnh thiếu hụt, thì ai sẽ được ưu tiên: người dân, bệnh viện và trường học – hay những dàn máy chủ (server) khổng lồ?

Bạn và tôi, những người dân bình thường, mỗi ngày vẫn bật công tắc đèn, mở vòi nước như một thói quen vô thức. Ít ai nghĩ rằng, phía sau những hành động nhỏ ấy là cả một thế giới đang âm thầm chuyển động, nơi mà từng số điện, từng giọt nước đều đang trở nên quý giá hơn bao giờ hết. Khi mà AI đang len lỏi vào mọi ngóc ngách đời sống, thì nhu cầu điện, nước phục vụ các “bộ não số” ấy có thể lớn đến mức vượt ngoài sức tưởng tượng của chúng ta.

Trên toàn cầu, các DC đang chiếm khoảng 1,5% tổng điện năng tiêu thụ, và tỷ lệ này tăng mạnh do sự bùng nổ của AI, điện toán đám mây và dịch vụ số. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), chỉ trong vòng 5 năm tới (2030), nhu cầu điện từ DC có thể tăng gấp đôi, vượt qua mức tiêu thụ của cả nước Nhật.

Ở Mỹ, IEA ước tính DC có thể chiếm gần một nửa mức tăng trưởng nhu cầu điện đến năm 2030, vượt qua cả ngành thép, nhôm và xi măng. Riêng AI có thể khiến mức tiêu thụ điện tại các DC tăng gấp bốn lần trong 6 năm tới.

Khi nói một DC có công suất 1 MW, nghĩa là DC này cần 1 MW nhu cầu điện đầu vào để vận hành toàn bộ hệ thống, gồm thiết bị công nghệ thông tin (CNTT) và các hệ thống phụ trợ như làm mát, lưu điện (UPS), chiếu sáng và quản lý tòa nhà.

Để đánh giá hiệu quả trong sử dụng năng lượng, người ta đưa ra chỉ số hiệu suất năng lượng (PUE), được tính bằng tỷ lệ giữa công suất của DC và nhu cầu điện của thiết bị CNTT – tức phần điện trực tiếp phục vụ xử lý dữ liệu. Chỉ số PUE càng gần 1 thì càng nhiều điện được dùng cho thiết bị CNTT, tức hiệu quả năng lượng càng cao.

Ví dụ, một DC công suất 1 MW có PUE = 2 thì chỉ một nửa điện năng (500 kW) phục vụ cho thiết bị CNTT, nửa còn lại (500 kW) tiêu tốn cho hệ thống phụ trợ – mà làm mát là thành phần tiêu thụ điện lớn nhất.

Theo báo cáo của Deloitte, làm mát có thể chiếm tới 40% tổng điện năng tiêu thụ của một DC, ngang bằng với mức tiêu thụ điện của toàn bộ thiết bị CNTT. Hệ thống làm mát phải vận hành 24/7 để duy trì nhiệt độ ổn định, đảm bảo an toàn và hiệu suất hoạt động cho các máy chủ.

Một thực tế có thể gây ngạc nhiên: gần như toàn bộ điện năng mà các máy chủ tiêu thụ đều được chuyển hóa thành nhiệt. Hệ thống làm mát vì vậy đóng vai trò sống còn.

Có người ví von rằng khi bạn bước vào một DC đang hoạt động bình thường, bạn cảm thấy như bước vào tủ lạnh. Nhưng chỉ cần hệ thống làm mát ngừng làm việc trong một phút, bạn lập tức cảm nhận mình đang ở trong lò thiêu. Nếu không được làm mát liên tục, các máy chủ có thể quá nhiệt và sụp đổ chỉ sau vài phút.

Điện đã là một vấn đề, nước còn đáng lo hơn. Hệ thống làm mát của DC tiêu tốn một lượng lớn nước sạch, với mức sử dụng từ 1-9 lít nước cho mỗi kWh điện, tùy công nghệ và điều kiện khí hậu. Trong khi nhiều nơi đang khan hiếm nước, đây là rào cản lớn cho tính bền vững của ngành DC và nền kinh tế số.

Để dễ hình dung, một DC công suất 140 MW như dự kiến tại Củ Chi có thể tiêu thụ điện tương đương 380 nghìn hộ gia đình Việt Nam, hay khoảng 1,5 triệu người – nhiều hơn dân số cả thành phố Huế.

Nhìn về tương lai, mục tiêu đạt 870 MW công suất DC năm 2030 sẽ yêu cầu lượng điện tương đương 2,4 triệu hộ gia đình, hay khoảng 9,5 triệu người – gần bằng tổng dân số của Hà Nội và Huế cộng lại. Nhu cầu này tương đương ba phần tư sản lượng thủy điện Sơn La, nhà máy thủy điện lớn nhất Đông Nam Á (công suất 2.400 MW, sản lượng 10,2 tỷ kWh/năm).

Về nước, chỉ riêng hệ thống làm mát cho 870 MW trung tâm dữ liệu có thể tiêu tốn đến 190.000 m³/ngày, tương đương với nhu cầu nước sinh hoạt của toàn bộ dân thành phố Huế.

Rõ ràng, mối lo về nguồn cung điện, nước để biến Việt Nam thành “thủ phủ DC” trong khu vực là có cơ sở. Với mức tiêu thụ khổng lồ của các DC, đáp ứng đủ nguồn cung các tiện ích này là một thách thức không nhỏ, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt.

Lưới điện Việt Nam vốn đã chịu nhiều áp lực, nhất là mùa khô khi thủy điện giảm sản lượng. Nhiều người còn nhớ đợt mất điện diện rộng ở miền Bắc vào tháng 5-6/2023, khi hạn hán khiến nhiều nhà máy, kể cả thủy điện Sơn La, phải dừng hoạt động.

Cơn khủng hoảng đó cho thấy hạ tầng năng lượng của Việt Nam rất dễ bị tổn thương. Nếu không có kế hoạch chi tiết, việc đưa hàng trăm MW nhu cầu phụ tải liên tục từ các DC vào lưới có thể tái diễn nguy cơ mất điện diện rộng.

Trong khi đó, Việt Nam đã cam kết mạnh mẽ về khí hậu, nổi bật là Quy hoạch Điện VIII (PDP8) và Thỏa thuận chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP). PDP8 ước tính Việt Nam cần hơn 27 tỷ USD mỗi năm trong giai đoạn 2026-2030 để đầu tư phát triển nguồn và lưới điện. Tuy nhiên, tham vọng mở rộng DC có thể tạo ra thách thức lớn cho việc hiện thực hóa các cam kết này.

Điều tôi quan tâm là: Nguồn điện cho các DC này sẽ đến từ đâu? Liệu lợi ích kinh tế – xã hội khi trở thành “thủ phủ DC” có xứng đáng với chi phí khổng lồ phải bỏ ra để phát triển hạ tầng điện, nước?

Do vậy, tôi cho rằng giải quyết hài hòa giữa phát triển hạ tầng số và đảm bảo mục tiêu chuyển dịch năng lượng sẽ là một trong những bài toán quan trọng nhất đối với Việt Nam trong giai đoạn tới.

Tổ chức tư vấn chính sách năng lượng Ember khuyến cáo: để đảm bảo DC phát triển bền vững, các quốc gia cần ưu tiên điện mặt trời, điện gió, sử dụng năng lượng hiệu quả, đi kèm với một khung chính sách minh bạch, chặt chẽ và nhất quán.

Tại Việt Nam, thực tế cho thấy nhiều dự án điện gió và điện mặt trời đang đình trệ vì giới hạn công suất, thiếu lưu trữ, tắc nghẽn truyền tải, và thiếu cơ chế thị trường rõ ràng. Nếu không sớm tháo gỡ các điểm nghẽn này, Việt Nam có nguy cơ phải quay lại phụ thuộc vào điện than hoặc khí đốt để đảm bảo nguồn điện cho DC, điều này sẽ đi ngược lại lộ trình giảm phát thải đã cam kết.

Đã đến lúc cần một chiến lược bài bản để định hướng phát triển, đầu tư và quản lý DC, thay vì chạy theo phong trào hay xử lý tình huống khi hệ thống đã quá tải. Do vậy, tôi muốn khuyến nghị 5 trụ cột chính sách sau đây.

Thứ nhất, cần thiết lập tiêu chuẩn nghiêm ngặt về hiệu suất năng lượng (PUE) và hiệu quả sử dụng nước để sàng lọc các dự án DC, đồng thời yêu cầu các nhà đầu tư công bố minh bạch dữ liệu vận hành hàng năm.

Nhiều nước đã siết cấp phép DC bằng các ngưỡng PUE khắt khe. Ví dụ, Singapore chỉ cấp phép cho các dự án có PUE ≤ 1,3. Đức yêu cầu các DC hoạt động trước ngày 1/7/2026 phải đạt PUE ≤ 1,5, và sau ngày 1/7/2026 phải đạt PUE ≤ 1,2. Trung Quốc cũng yêu cầu PUE dưới 1,3 từ năm 2025.

Tại Việt Nam, các DC xây mới hiện đang được yêu cầu đạt PUE ≤ 1,4. Tuy nhiên, nếu muốn tránh nguy cơ trở thành “bãi rác DC” của thế giới, Việt Nam có lẽ cần đặt ra các mục tiêu tham vọng hơn.

Đây là xu hướng chung toàn cầu, thể hiện sự chuyển dịch từ tư duy “phát triển bằng mọi giá” sang “phát triển có chọn lọc và kiểm soát”. Thay vì cấp phép ồ ạt, các chính phủ đang thiết lập cơ chế sàng lọc kỹ lưỡng, chỉ ưu tiên những dự án thực sự bền vững, sử dụng hiệu quả tài nguyên.

Việt Nam từng có truyền thống trải thảm đỏ mời gọi đầu tư, nhưng trong bối cảnh tài nguyên đang ngày càng khan hiếm và áp lực giảm phát thải gia tăng, đã đến lúc Việt Nam cần biết “quay lưng” với những dự án thâm dụng tài nguyên để bảo vệ lợi ích dài hạn của quốc gia.

Thứ hai, gắn phát triển DC với nguồn năng lượng tái tạo. Các DC cần được yêu cầu mua điện từ nguồn tái tạo thông qua hợp đồng mua bán điện trực tiếp (DPPA), với tỷ lệ tối thiểu tăng dần theo thời gian. Ở Trung Quốc, các DC phải đạt tỷ lệ năng lượng tái tạo 30% năm 2025 và 100% năm 2032. Đây là giải pháp hiệu quả để giảm áp lực lên lưới điện quốc gia, thúc đẩy thị trường điện xanh và giảm phát thải.

Thứ ba, quy hoạch DC theo vùng để tránh quá tải đô thị. Thay vì dồn tải vào Hà Nội hay TP HCM, cần phân bổ DC đến các địa phương có tiềm năng điện tái tạo như Gia Lai, Lâm Đồng, Khánh Hòa hoặc Quảng Trị. Việc phát triển vùng sẽ giảm áp lực hạ tầng và tạo cơ hội kinh tế cho các khu vực còn nhiều dư địa.

Thứ tư, áp dụng biểu giá điện, nước linh hoạt theo thời điểm và vị trí. DC là hạ tầng tiêu tốn tài nguyên cao, nên cần có biểu giá riêng phản ánh đúng chi phí hệ thống và hạn chế bù chéo. Tại Johor (Malaysia), khi DC phát triển quá nhanh, chính quyền đã từ chối 30% hồ sơ đầu tư không đạt hiệu quả năng lượng, đồng thời xem xét tăng giá điện, nước để điều tiết tài nguyên.

Thứ năm, đầu tư mạnh vào lưới truyền tải, lưu trữ và điện tái tạo. DC chỉ bền vững nếu song hành với hiện đại hóa lưới điện và nâng cấp hệ thống lưu trữ. Việc giải tỏa công suất cho điện mặt trời, điện gió đang bị “tắc nghẽn” ở nhiều nơi sẽ góp phần đảm bảo hạ tầng số quốc gia hoạt động ổn định.

Nếu được phát triển đúng hướng, DC sẽ không chỉ là “hộ tiêu thụ khổng lồ”, mà còn có thể trở thành động lực cho chuyển dịch năng lượng, đổi mới công nghệ và tăng trưởng xanh của Việt Nam.

Làm đúng từ đầu bao giờ cũng ít tốn kém hơn chạy theo thành tích và sửa sai về sau. Việt Nam sẽ chọn con đường nào? Câu trả lời đã có từ những quốc gia đi trước.

Điều quan trọng là nhìn xa, làm sớm và làm đúng.

Trong lúc chờ đợi chính sách vĩ mô đi vào thực tiễn, bạn và tôi vẫn có thể góp phần nhỏ của mình: sử dụng AI có trách nhiệm. Điều này sẽ giảm áp lực lên nguồn cung điện, nước, và gìn giữ tài nguyên cho những ai đang thực sự cần.

Đó cũng là một cách sống xanh và có ý nghĩa cho hiện tại và những thế hệ tương lai.

_______

Tác giả: Nguyễn Đăng Anh Thi là chuyên gia về năng lượng và môi trường, thạc sĩ ngành Quản lý Công nghệ Năng lượng sạch tại Đại học British Columbia, Canada; thạc sĩ Công nghệ Môi trường tại Viện Môi trường và Tài nguyên TPHCM và từng là kỹ sư Công nghệ Hóa học tại trường Đại học Bách khoa TP HCM.

Trong những tuần gần đây, thông tin lan truyền rộng rãi trên mạng xã hội Trung Quốc và quốc tế về việc ông Tập Cận Bình có thể đang đối mặt với một cuộc thanh trừng nội bộ khốc liệt.

Theo giới quan sát quốc tế, nhiều dấu hiệu bất thường của ông Tập, với các vụ loại bỏ hàng loạt tướng lĩnh quân đội, và việc báo chí nhà nước Trung quốc giảm đưa tin.



Đã và đang làm dấy lên làn sóng nghi ngờ về khả năng cầm quyền của ông Tập tại Trung Quốc, mà còn là một lời cảnh tỉnh nghiêm khắc cho các nhà lãnh đạo chính trị theo xu hướng độc tài trong khu vực.


Đặc biệt là ở Việt Nam, nơi Tổng Bí thư Tô Lâm đang thể hiện tham vọng quyền lực rất lớn, để tiếp tục duy trì quyền lực tuyệt đối như mô hình “nhất thể hóa” của ông Tập Cận Bình ở Trung quốc.

Chủ tịch Tập Cận Bình từng được ca ngợi là người “mạnh tay” trong chiến dịch chống tham nhũng và củng cố quyền lực độc tôn. Đặc biệt, vào năm 2018 đã sửa đổi Hiến pháp Trung Quốc nhằm xóa bỏ giới hạn nhiệm kỳ Chủ tịch nước để cầm quyền suốt đời.

Tuy nhiên, tham vọng quyền lực tuyệt đối này đã kéo theo những hệ quả tiêu cực khôn lường. Cụ thể như: các chiến dịch thanh trừng trong quân đội, kiểm soát giới học thuật, đàn áp giới công nghệ, và gây khó khăn cho cả khu vực kinh tế tư nhân…


Điều đó, đã khiến nền kinh tế Trung Quốc trong những năm gần đây rơi vào trì trệ, bất động sản đóng băng, thị trường tài chính suy thoái, đã dẫn đến sự bất mãn của tầng lớp trung lưu.

Tình trạng này dẫn đến sự cô lập của Trung Quốc trên trường quốc tế, đồng thời gây gia tăng và bất ổn trong nội bộ của Đảng CSTQ.

Theo giới phân tích đánh giá, đây thực chất là dấu hiệu của một cuộc đấu đá quyền lực, đã phản ánh sự bất mãn âm ỉ trong nội bộ đảng CSTQ khi quyền lực cá nhân của ông Tập được tập trung quá mức.

Đây, có thể là một bài học cho người đứng đầu của Đảng CSVN – ông Tô Lâm nên hiểu rằng, quyền lực tuyệt đối và sức mạnh chính trị không phải là vũ khí bất khả chiến bại.


Tại Việt Nam, từ khi lên làm Tổng Bí thư, ông Tô Lâm cũng đang đi theo con đường tương tự, cũng củng cố quyền lực tuyệt đối thông qua mạng lưới nhân sự thân tín, đặc biệt là Bộ Công an.

Không dừng lại ở đó, ông Tô Lâm đang bằng mọi nỗ lực dưới chiêu bài thúc đẩy cải cách thể chế, sáp nhập bộ máy nhà nước theo hướng “nhất thể hóa” quyền lực theo mô hình của Trung Quốc.

Đây chính là lý do ở Việt Nam hiện nay đang chứng kiến sự tiếm quyền bằng mọi giá của Tổng Bí thư Tô Lâm, và phe cánh Bộ Công An. Và là nguyên nhân vì sao nội bộ của Đảng đã xảy ra sự bất đồng dẫn đến mất đoàn kết trầm trọng chưa từng thấy.


Cùng với đó, là việc siết chặt kiểm soát truyền thông, áp đặt chính sách kiểm soát kinh tế kiểu chỉ huy mang tính áp đặt, đã khiến khu vực kinh tế tư nhân bị bóp nghẹt.

Nếu nhà nước Việt nam dưới sự chỉ huy của ông Tô Lâm chỉ tập trung củng cố quyền lực bằng mọi giá, không quan tâm đến phát triển kinh tế, thì chắc chắn sẽ rơi vào khủng hoảng tương tự như đang xảy ra ở Trung Quốc hiện nay.

Nếu Tổng Bí thư Tô Lâm không sớm nhận ra, để tránh bài học từ sự tha hóa quyền lực của ông Tập Cận Bình, thì chiếc ghế quyền lực mà ông Tô Lâm đang ra sức giữ chặt cũng sẽ sớm bị rung chuyển.


Bởi lẽ, chính trị Việt Nam cũng như Trung Quốc vẫn tồn tại nguyên tắc lãnh đạo tập thể là “bất di, bất dịch”, và sự phản kháng nội bộ, đặc biệt từ các nhóm quyền lực khác bất đồng với ông Tô Lâm như quân đội, phe bảo thủ thân Trung Quốc… sẽ không dễ bỏ qua.

Ông Tô Lâm nên nhìn vào gương của Tập Cận Bình, để thấy rằng quyền lực thực sự không phải là nắm giữ tất cả, mà phải là sự đồng thuận thật sự trong nội bộ của Đảng.

Trà My